ماه مبارک رمضان، ماه ضیافت رحمان از بندگان خود بوده و خوان رحمت الهى، گسترده است. بجاست که با نگاهى به سیره معصومان(ع) در این ماه، رفتارهاى فردى و اجتماعى آنان را سرمشق زندگى خود قرار دهیم. به‌طور کلى مىتوان سیره آن بزرگواران را در دو بخش مورد مطالعه و بررسى قرار داد که اجمالاً اشاره خواهیم کرد.
الف) رابطه خود و خدا (بُعد فردى)
1. تغییر حالت: سید بن طاووس نقل مىکند وقتى ماه مبارک رمضان فرا مىرسید رنگ چهره پیامبر اکرم(ص) عوض مىشد و زیاد به نماز و دعا مىپرداخت. تغییر حالت آن حضرت در دهه آخر ماه مبارک رنگ مضاعفى به خود مىگرفت، بهگونهاى که تمام شب‌ها را به شبزندهدارى و عبادت سپرى مىکرد.
2. تلاوت قرآن: ماه مبارک رمضان بهار قرآن است و پیامبر اکرم(ص) و عترت طاهرینش که خود قرآن ناطق‌اند و هیچ‌گاه ایشان از قرآن و قرآن از ایشان جدا نبوده و تلاوت آیات دلنشین آن جزو برنامه روزمره ایشان بوده است، عنایتخاصى به تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان داشتند و توجه اصحاب و یاران خود را به آن جلب مىکردند، تا آنجا که در مورد امام سجاد(ع) نقل شده 40بار قرآن را در ماه مبارک ختم مىکرد.
3. احیاى شب قدر: معصومین(ع) در شب‌هاى قدر شبزندهدار بودند و نه تنها خود به احیای آن مىپرداختند بلکه خانواده، کودکان و فرزندان خویش را به انجام آن وامىداشتند. روایت شده رسول خدا(ص) در شب بیست و سوم ماه، خفتگان خانواده خود را از خواب بیدار مىکرد و آب به صورت آن‌ها مىپاشید. حضرت فاطمه زهرا(س) نیز نمىگذاشت کسى از فرزندانش در آن شب به خواب برود و آنان را با کمى غذا و ایجاد آمادگى و انجام استراحت در روز، آماده مىکرد و مىفرمود محروم کسى است که از خیر این شب محروم ماند.
ب) رابطه خود و مردم (بُعد اجتماعى)
1. کمک به مستمندان: یکى از علل و حکمت‌هاى روزه این است که با ایجاد حالت گرسنگى و تشنگى، انسان به یاد ضعیفان، مستمندان و تنگدستان بیفتد و هر کسى به فراخور حال و وسع خود به آنان کمک کند. ابن‌عباس مىگوید: وقى ماه رمضان فرامىرسید هر صاحب حاجتى که نزد رسول خدا(ص) مراجعه مىکرد حاجتش برآورده مىشد. درباره حضرت زین‌العابدین(ع) نقل است که هر روز ماه رمضان صدقه مىداد.
2. افطارى دادن: از امام صادق(ع) روایت است هنگامى که امام زین‌العابدین(ع) روزه مىگرفت، دستور مىداد گوسفندى را سر مىبریدند و آن را تکه تکه کرده و در دیگ مىریختند. آن حضرت در وقت غروب به دیگ‌ها سر مىزد و در حالى که روزه داشت بوى آبگوشت را استشمام مىکرد، آنگاه مىفرمود: کاسهها را بیاورید؛ این کاسه را براى فلان کس و دیگرى را براى فلانی بکشید و همین‌طور کاسهها را پر مىکردند تا آبگوشت تمام می‌شد، آنگاه خود با نان و خرما افطار مىکرد.
3. توجه بیشتر به زیردستان و گذشت از خطاى آنان: از امام صادق(ع) روایت است که امام زین‌العابدین(ع) در ماه مبارک رمضان توجه خاصى به زیردستان و خدمتکاران خود داشت. هرگاه یکى از آن‌ها مرتکب خطایى مىشد او را مورد عقوبت قرار نمىداد و تنها گناه او را یادداشت مىکرد تا آنکه که شب آخر ماه رمضان فرامىرسید؛ آنگاه همه آنان را گرد خود جمع مىکرد و کاغذهاى خطاهاى آنان را بیرون مىآورد و بر تک تک آنان مىخواند و آنان به گناه خود اعتراف و اقرار مىکردند. پس از آن در میان ایشان برمىخاست و مىفرمود: «با صداى بلند بگویید: اى على بن الحسین، خدایت نیز خطاهایت را شمارش کرده است همان‌گونه که تو گناهانمان را شمردى و در کتاب، تمام اعمال کوچک و بزرگ ثبت و همه اعمال نزد او حاضر است، همان‌گونه که اعمال ما نزد تو حاضر بود (و تو بر آن ناظر بودى)، پس از ما درگذر همان‌گونه که تو امید عفو و گذشت دارى، از ما درگذر تا خدایت را بخشنده و رحیم یابى... اى على بن الحسین، کوچکى مقام خود را در برابر خداى داور دادگرى که به هیچ کس ظلم روا نمىدارد یاد آور و از گناه ما درگذر...» و حضرت در حالى که گریه و زارى مىکرد مرتب این کلمات را مىفرمود و آنان هم با وى هم‌آواز مىشدند و مىفرمود: بار خدایا تو به ما دستور دادى از کسانى که به ما ظلمى روا داشتند درگذریم، ما به خود ظلم کردیم، پس از ما درگذر که تو نسبتبه آن سزاوارترى.
تو به ما فرمودى هیچ درخواستکنندهاى را از در خانههایمان رد نکنیم، ما به درگاه تو دست نیاز و درخواست بلند کردهایم و از تو طلب مىکنیم، پس بر ما منت بگذار و ما را محروم نکن... آنگاه رو به آنان مىکرد و مىفرمود: من از خطاهاى شما گذشتم، آیا شما نیز از من مىگذرید؟
و آنان در پاسخ مىگفتند: از تو گذشتیم اى آقاى ما و تو به ما هیچ بدى روا نداشتى.
پس آن حضرت مىفرمود: بگویید بار خدایا از على بن الحسین درگذر، همان‌گونه که او از ما گذشت و او را از آتش آزاد کن، همان‌طورى که او ما را از بندگى رهانید و آنان آمین می‌گفتند و حضرت می‌فرمود: بروید که از شما گذشتم و همگى شما را آزاد کردم و همگى آنان را آزاد مىفرمود.