همشهری آنلاین – گروه سیاسی: پس از اینکه رئیس‌جمهور آمریکا در گفت‌وگویی ضمن تهدید ایران، اعلام کرد برای مقام‌معظم‌رهبری نامه‌ای ارسال کرده است، تحولات و رایزنی‌ها پیرامون برنامه هسته‌ای ایران با سرعت بیشتری در حال انجام است. پس از موضع‌گیری ترامپ، مقام‌های عالی‌رتبه ایران «مذاکره با قلدرها» را رد و تاکید کردند که ایران در سایه تهدید و فشار مذاکره نمی‌کند.
ازسوی دیگر براساس اعلام مقام‌های مربوط، نامه ترامپ روز چهارشنبه ازسوی مقام اماراتی به تهران رسیده است و این در حالی است که روز جمعه در نیویورک و پکن گفت‌وگوهایی درباره مذاکرات هسته‌ای انجام خواهد شد. در پکن معاونان وزرای امورخارجه ایران، روسیه و چین گردهم می‌آیند و در نیویورک نشست غیرعلنی شورای امنیت درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران برگزار خواهد شد.
روش ترامپ جواب نمی دهد
یک دیپلمات پیشین ایران در گفت‌وگو با همشهری آنلاین اظهارکرد: تحولات اخیر دارای ابعاد متعددی است و از جنبه‌های مختلف می‌توان به بررسی آن پرداخت، اما اگر بخواهیم در چارچوب «عمل‌گرایی» به آن بپردازیم، معتقدم ترامپ و تیم سیاست‌خارجی او می‌دانند با این روشی که در برابر ایران در پیش گرفته‌اند، که به نوعی روش «چماق و هویج» است، بعید است بتوانند با تهران به تفاهم برسند. ایران در مفید بودن اصل مذاکره به عنوان اصل اساسی فعالیت دیپلماتیک شکی ندارد، اما برای داشتن یک مذاکره مفید شرایطی باید فراهم شود.
نصرت‌الله تاجیک با تاکید بر اینکه هنوز نمی‌دانیم واقعا ترامپ قصد دارد از تجربه دوره گذشته‌اش درباره ارتباط با ایران و به‌ویژه موضوع برجام و هسته ای استفاده کند یا نه، افزود: باید دید رویکردی که ترامپ در پیش گرفته و اقدام‌هایی که در حال انجام آن است، از موضوع نامه گرفته تا واسطه قرار دادن روسیه، تا چه میزان برگرفته از تجربه گذشته‌اش در مواجهه با ایران و برای حل مشکلات دو کشور و رفع دغدغه های دوطرف است.
سفیر پیشین ایران در اردن درباره تیم مشاوران ترامپ هم عنوان کرد: اینکه در دولت دوم ترامپ چهره‌های تندرویی مانند پمپئو، بولتون، برایان هوک و... در اطراف او نیستند، نکته قابل توجهی است، اما در عین‌حال باید توجه داشت افرادی هم که اکنون تصمیم‌ساز هستند را نمی‌توان چندان معقول و اهل‌فکر و برخوردار از نگاه استراتژیک دانست.
تاجیک ادامه داد: بیشتر مشاوران و مقام‌های منتخب ترامپ تیپ‌های اجرایی هستند که بعضا مانند روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا مواضع تندی نسبت به ایران دارند.
وی ادادمه داد: اگرچه «گنده‌گویی» یکی از ویژگی‌های ترامپ است و دروغ‌های بزرگ می‌گوید و دستگاه رسانه‌ای حامی‌اش آن‌را پردازش می‌کند تا مردم دنیا حرف او را باور کنند، اما اکنون دیگر نحوه تعامل ترامپ و ایران با یکدیگر، هندوانه در بسته نیست و دوطرف دندان یکدیگر را شمرده‌اند!
کلید فهم رویکرد ترامپ
این تحلیلگر سیاست‌خارجی درباره ماهیت تناقض موجود در رویکردهای کاخ‌سفید در قبال جمهوری‌اسلامی نیز گفت: معتقدم کلید فهم اینکه چرا ترامپ با وجود درک بی‌نتیجه بودن روش «تهدید محور» در مواجهه با ایران، بازهم به این مسیر ادامه می‌دهد و همچنین نامه وی، «مقدمه‌چینی برای اقدام‌های بعدی» است.
تاجیک ادامه داد: نکته جالب اینکه، بخشی از بازی روانی ترامپ معطوف به این موضوع است که قبل از ارسال نامه، آن را خبری کرده و حتی قبلش خبر داده که خبرهایی درباره ایران می‌شنوید!
وی با تاکید بر اینکه گزاره‌های مختلفی درباره «اقدام‌های بعدی» قابل طرح است، افزود: معتقدم ترامپ اهل جنگ با ایران نیست؛ به‌ویژه دراین دوره که قصد دارد منابع آمریکا را صرف حوزه‌های داخلی آمریکا کند.
وی با بیان اینکه معتقدم ترامپ به دنبال سلسله اقدام‌ها و بازی‌های روانی به‌منظور تداوم سیاست «فشار حداکثری» باهدف فروپاشی اقتصادی ایران است، تصریح کرد: در گذشته هم متذکر شده بودم که ترامپ با «فشار حداکثری» می‌آید و می‌کوشد با همین رویکرد، راهبرد «فروپاشی اقتصاد ایران با تحریم‌های هوشمند» را پیگیری کند؛ همچنان‌که در روزهای اخیر برخی مقام‌های آمریکایی به این موضوع اشاره کرده‌اند.
تاجیک ادامه داد: ایجاد فشارهای اقتصادی با هدف دامن زدن به تنش‌های داخلی، رویکرد کم هزینه‌ای برای آمریکایی‌ها نسبت به شروع جنگی که هم هزینه دارد و هم تبعات آن معلوم نیست، به حساب می‌آید. اشتباه محاسباتی در آغاز کردن جنگ با ایران، زمینه‌ساز برهم خوردن بسیاری از معادلات منطقه ای می‌شود؛ همچنان که اخیرا نخست وزیر قطر در گفت‌وگو با تاکر کارلسون دراین زمینه هشدار داده است.
سفیر پیشین ایران در اردن تاکید کرد: در شرایط کنونی ترامپ بیش از هر چیز می‌کوشد با بازی و فشار روانی پرونده‌های روی میز با ایران، از جمله در موضوع‌های هسته‌ای، خاورمیانه، محور مقاومت و اسرائیل را به سرانجامی برساند، اما موضوع این است که معتقدم اکنون آمریکا نه جایگاه و نه ظرفیت اینکه جنگی را به راه بیندازد، ندارد و از این مسیر جوابی نخواهد گرفت.
دو مرحله اساسی
این دیپلمات پیشین ایران درباره میزان هم‌رایی واشنگتن و تل‌آویو در ادعای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران اظهارکرد: دراین زمینه قائل به ۲ مرحله اساسی هستم؛ یک مرحله به قبل از حمله و مرحله دیگر، به بعد از حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران مربوط می‌شود.
تاجیک درباره مرحله نخست افزود: در مرحله ابتدایی معتقدم بعید است ترامپ به نتانیاهو درباره حمله به ایران اعتماد کند و دست او را باز گذارد، چراکه چنین اقدامی ابعاد گسترده‌ای به خود خواهد گرفت؛ بنابراین وقوع چنین حالتی را «خیلی ضعیف» می‌دانم.
وی در ادامه تاکید کرد: مرحله دوم معطوف به این نکته است که اگر ازسوی تل‌آویو حمله‌ای علیه تاسیسات هسته‌ای ایران صورت بگیرد، در نهایت واشنگتن حتما از چنین اقدامی حمایت و پشتیبانی خواهد کرد.
تاجیک تصریح کرد: در شرایط کنونی یک بحث مهم وجود دارد؛ اینکه اگر بحث واقعا «رفع دغدغه از برنامه هسته‌ای ایران» باشد و می‌خواهند اطمینان حاصل کنند فعالیت‌های هسته ای ایران به سمت نظامی میل نخواهد کرد، این موضوع قابل بحث و مذاکره است و معتقدم برای این مساله راه‌حلی پیدا خواهد شد.
الزام‌های مذاکره
این تحلیلگر سیاست‌خارجی با اشاره به یادداشت اجرایی ضد ایرانی اخیر که ازسوی ترامپ امضاء شد، اظهارکرد: اگر ترامپ بخواهد در چنین چارچوبی با ایران تعامل کند، قطعا هیچ مذاکره‌ای شکل نخواهد گرفت؛ همان‌گونه که رهبری نیز چنین مذاکره ای را مورد تاکید قرار داد که «مذاکره با آمریکا عاقلانه و شرافتمندانه نیست». ایشان اصل مذاکره را نفی نکرده‌اند. نکته این است که ایران زیر سایه چماق تحریم و تهدید نظامی، حتما پای میز مذاکره نمی‌آید و تلاش می‌کند از اهرم‌های دیگر خود استفاده کند. برای ایران مهم آن است که زیر بار فشار و تهدید تن به راهی که آینده اش نامعلوم است، ندهد.
تاجیک با تاکید بر اینکه برای شکل‌گیری مذاکره موثر، دوطرف باید برای رفع مسائل فی‌مابین آمادگی داشته باشند، افزود: زمانی که یک طرف می‌کوشد طرف مقابل را تحت فشار قرار دهد، دیگر نمی‌توان چنین رویکردی را «مذاکره» دانست، بلکه این یادداشت اجرایی فشار حداکثری خود به نوعی اعلام «جنگ» است.
وی با تاکید بر اینکه یادداشت اجرایی اخیر ترامپ علیه ایران را «اعلان جنگ» می‌دانم، ادامه داد: برای اینکه دوطرف وارد مذاکره شوند، باید این تفاهم به دست آید که ابتدا موضوع و برنامه مذاکره معلوم و چنین یادداشتی متوقف شود و بعد گفت‌وگوهای دیپلماتیک رسمی و غیرعلنی شکل گیرد. بنابراین صحبت‌های اخیر رهبری در ملاقات با کارگزاران نظام، که نظامیان هم با ترکیب خاصی حضور داشتند را پاسخی به مواضع ترامپ و در پیش گرفتن سیاست «چماق و هویج» ازسوی رئیس‌جمهور آمریکا ارزیابی می‌کنم.
تاجیک با بیان اینکه معتقدم احتمال دستیابی به راه‌حل عاقلانه‌ای برای مذاکره متمرکز بر موضوع هسته‌ای وجود دارد و در مرحله اول نمی‌توان مسائل و مشکلات را روی هم تلنبار کرد، گفت: راه‌حل ریاضیاتی در این زمینه جوابگو خواهد بود؛ اینکه براساس مدل حل مساله در ریاضی، هنگامی که می‌خواهیم مساله سختی را حل کنیم، ابتدا آن را به اجزای راحت‌تر و سبک‌تر تقسیم و بعد هر قسمت را حل می‌کنیم و در ادامه با جمع کردن آنها، به جمع‌بندی نهایی می‌رسیم.
وی با تاکید بر اینکه فکر می‌کنم گفت‌وگوها درباره موضوع‌های مختلف، از جمله هسته‌ای، همکاری با آژانس، مذاکره با اروپایی‌ها و حتی مذاکره با آمریکا را در چارچوب‌های مجزا از یکدیگر به پیش ببریم، گفت: نکته اینجاست که تحقق چنین موضوعی، شرایطی دارد که با خط و نشان کشیدن‌های آمریکا عملی نیست.