جوان آنلاین: طی یک هفته گذشته، حملات بی‌امان نیرو‌های حاکمان فعلی سوریه به مردمان شمال غربی این کشور از جمله علویان، امید‌ها را برای آینده توأم با ثبات در این کشور هرچه بیشتر کم‌رنگ کرد. توافق اخیر میان کرد‌ها و دولت جولانی اگرچه نقطه عطفی در تاریخ سوریه به شمار می‌رود، اما نقاط مبهم و نیز نقش امریکا در شکل‌دهی این توافق، اجرایی شدن تمام و کمال آن را زیر سؤال برده است.
«امریکایی‌ها مرا به مذاکره با الجولانی تشویق کردند.» اذعان صریح مظلوم کوبانی عبدی، فرمانده نیرو‌های دموکراتیک سوریه (قسد) در کنار تقدیر وی از احمد الشرع (ابومحمد الجولانی) برای گردهم آوردن سوری‌ها به دور از طایفه گرایی، حاکی از این است که توافق وی با رئیس دوره انتقالی سوریه اگرچه اقدامی تاریخی است، اما به نقش پررنگ اعمال فشار امریکا در مسیر نهایی شدن توافق نیز اشاره دارد. حضور امریکا در این روند، به خودی خود حائز اهمیت است و در کنار تحرکات آنکارا در سوریه، تنش‌های موجود میان ترکیه و امریکا و تعامل کرد‌ها با ترکیه، به عاملی بی‌بدیل در هدف قرار دادن استحکام و اجرای توافق تبدیل می‌شود. بنابر اعلامیه‌ای که ریاست جمهوری سوریه به دنبال دیدار دوشنبه شب الجولانی و مظلوم کوبانی منتشر کرده، طرفین پس از امضای توافقی، بر ادغام نیرو‌های قسد در نهاد‌های جمهوری عربی سوریه، حفظ یکپارچگی کشور و مخالفت با تقسیم سوریه تأکید کردند. در این توافق، بر لزوم تضمین حقوق تمامی مردم سوریه در فرآیند سیاسی و مشارکت در تمام نهاد‌های حکومتی بر اساس کارآمدی و شایستگی، فارغ از مذهب و پیشینه فرقه‌ای، تأکید و اشاره شده است که جامعه کرد‌ها در زمره جوامع اصیل سوریه قرار دارند و سوریه حقوق شهروندی آنها و سایر حقوق‌شان را بر اساس قانون اساسی تضمین خواهد کرد. «آتش‌بس در تمامی سوریه» از دیگر بند‌های توافق است و ادغام تمامی نهاد‌های غیرنظامی و نظامی در شمال شرق سوریه در چارچوب حکومت سوریه، از جمله گذرگاه‌های مرزی، فرودگاه‌ها و میادین نفت و گاز هم در این توافق به چشم می‌خورد.
با توجه به اینکه استفاده از منابع انرژی سوریه طی سال‌های گذشته همواره یکی از نقاط چالش‌برانگیز در این کشور بوده و میان امریکا و ترکیه در این زمینه رقابت تنگاتنگی در جریان بوده، این موضوع نیز یکی دیگر از پاشنه‌های آشیل توافق دوشنبه شب محسوب می‌شود. این توافق همچنین بازگشت تمامی پناهندگان سوری به کشور و روستاهای‌شان را تضمین کرده و امنیت آنها را تحت نظر حکومت سوریه قرار می‌دهد. علاوه بر این، از حکومت سوریه برای مقابله با طرفداران خاندان اسد و تمامی تهدیدات علیه امنیت و یکپارچگی سوریه حمایت شده است. بنابر برنامه پش‌بینی شده، کمیته‌های اجرایی، اجرای این توافق را تا پایان سال جاری پیگیری خواهند کرد.
دیدار فرمانده قسد با فرمانده سنتکام
توافق میان طرفین در شرایطی نهایی شد که روز دوشنبه نیز درگیری‌ها در شمال شرق سوریه بین نیرو‌های تحت رهبری کرد‌ها و گروه‌های مسلح مورد حمایت ترکیه، متحد نزدیک و حامی دولت جدید دمشق، ادامه یافت. ضمن اینکه کوبانی عبدی پیش از این توافق با ژنرال کوریلا، فرمانده نیرو‌های تروریستی سنتکام در منطقه‌ای در شمال شرق سوریه دیدار و گفت‌و‌گو کرد. اگرچه جزئیاتی از این ملاقات منتشر نشده است، اما همین موضوع نشان می‌دهد که امریکایی‌ها از توافق اطلاع داشته و احتمالاً مدیریت آن را در دست داشتند. فرمانده نیرو‌های قسد در پی این توافق گفت: «من به فرماندهان تیپ‌های نظامی نیروهایمان دستور دادم تا با گروه‌های نظامی که از صبح امروز با تحویل گرفتن میادین نفت و گذرگاه‌های مرزی، زندان‌ها و مؤسسات دولتی فعالیت خود را شروع می‌کنند تا زمان تکمیل ادغام نیرو‌های نظامی ما و مؤسسات مدنی آن در دولت سوریه همکاری کنند.» فرمانده قسد اضافه کرد: «در این دوره حساس برای تضمین مرحله انتقالی تلاش می‌کنیم که آرمان‌های ملت ما از جمله عدالت و ثبات را محقق کند. ما به ایجاد آینده‌ای بهتر برای تضمین حقوق تمام سوری‌ها پایبند هستیم. ما این توافق را فرصت واقعی برای ایجاد سوریه جدید می‌دانیم.» عبدی با نشریه سعودی «المجله» نیز در این مورد گفت‌و‌گو کرد و با اعلام اینکه الجولانی رئیس سوریه است و در سوریه دو ارتش نخواهند بود، اضافه کرد: «ما خواهان تجربه کردستان عراق نیستیم و درحال حاضر تلاش می‌کنیم بخشی از دولت سوریه باشیم.» وی همکاری با ایران را رد کرد، اما در عین حال گفت: «ما درصدد گشایشی در روابط کرد‌ها و ترکیه هستیم. آماده ارائه مهارت‌های خود در سوریه جدید هستیم.»
آیا دیدگاه‌های احمد الشرع تغییر کرده؟
پس از اعلام این توافق، رقه، دیرالزور، حسکه، دمشق و حلب عرصه شادمانی مردم بود. با این حال، واکنش کرد‌ها محتاطانه‌تر بوده است. بسیاری از کاربران کرد در شبکه‌های اجتماعی ضمن استقبال از توافق، به ابهاماتی مانند به‌رسمیت‌شناخته شدن خودگردانی کرد‌ها اشاره کردند. خبرگزاری تی‌آرتی به عنوان رسانه رسمی ترکیه نیز در وب‌سایت خود از تیتر «مرحله جدید در سوریه» استفاده کرد. روزنامه «صباح» ترکیه این خبر را با تیتر «آغاز عصر جدید در سوریه! امضای توافقنامه پیوستن نیرو‌های دموکراتیک سوریه به ارتش سوریه» به طور مثبت پوشش داده است، روزنامه «قرار» نیز این توافق را «نقطه عطفی مهم در روند بازسازی سوریه پس از جنگ داخلی» توصیف کرده است. این روزنامه، ادغام کرد‌ها در روند سیاسی، بازسازی ساختار نهاد‌های دولتی و برقراری آتش‌بس سراسری را «گام‌هایی سرنوشت‌ساز برای تحقق ثبات بلندمدت در سوریه» دانسته است. نیویورک‌تایمز در تحلیل توافق یاد شده نوشت: «دولت جدید سوریه به همه گروه‌های مسلح در این کشور دستور انحلال داده است و در هفته‌های اخیر، چندین شبه‌نظامی برجسته موافقت کرده‌اند که با مقامات جدید همکاری کنند. با این حال، مشخص نیست که آیا همه این شبه‌نظامیان به طور کامل در یک ارتش ملی واحد تحت نظارت آقای الشرع ادغام شده‌اند یا خیر.» از دیگر نکات مبهمی که این روزنامه امریکایی به آن اشاره داشته است، تردید در مورد وعده‌های گسترده رهبری جدید برای ایجاد یک دولت فراگیر است و این پرسش‌ها مطرح شده است: «آیا احمد الشرع که زمانی فرماندهی یک گروه مسلح را برعهده داشت و با القاعده متحد شده بود، دیدگاه‌های افراط‌گرایانه خود را تغییر داده است؟ همچنین، معلوم نیست که آیا قسد اجازه خواهد داشت به عنوان یک گروه نظامی متمایز در داخل نیرو‌های مسلح سوریه فعالیت کند؟ این نکته هم همچنان روشن نیست که دقیقاً چگونه درخواست «آتش‌بس در تمام سرزمین‌های سوریه» همان‌طور که در این توافق تصریح شده است، اجرا می‌شود.»
تأثیر کشتار بر تفویض اختیارات نظامی قسد
گاردین با اشاره به وقایع خونبار اخیر در سوریه همچون نیویورک‌تایمز به نکات مبهم توافق پرداخت: «این توافق درست پس از آن صورت گرفت که وزارت دفاع سوریه از پایان عملیات نظامی خود علیه نیرو‌های وفادار به اسد در سواحل سوریه خبر داد. مشخص نیست که موج کشتار‌ها چگونه بر روند واگذاری اختیارات نظامی نیرو‌های دموکراتیک سوریه به دولت تأثیر می‌گذارد زیرا جمعیت کرد سوریه پس از دهه‌ها سرکوب تاریخی تحت رژیم اسد، محتاط هستند.»
جروزالم پست، ادغام نیرو‌های قسد در نهاد‌های دولتی سوریه را روندی پیچیده ارزیابی کرد چرا که ایدئولوژی نیرو‌های قسد و نهاد‌ها در شرق سوریه بسیار متفاوت از دیدگاه‌های محافظه‌کارانه‌تر تحریرالشام است. جروزالم‌پست توضیح داد: «هر دو رهبر (جولانی و مظلوم کوبانی) از طریق همکاری با گروه‌های تروریستی به شهرت رسیدند. در نهایت عبدی به فرماندهی نیرو‌های سوریه دموکراتیک رسید، گروهی که در سال ۲۰۱۵ ایجاد شد و توسط ایالات متحده برای مبارزه با داعش حمایت می‌شد.» و افزود: «به رغم توافق، سؤالات زیادی همچنان باقی می‌ماند. سایر گروه‌های کرد می‌گویند که از مذاکرات محرمانه‌ای که منجر به این معامله شد، آگاه نبودند. ایالات متحده آگاه بود و به نظر می‌رسد که فرماندهی مرکزی ایالات متحده یا (از مذاکرات) حمایت می‌کرد یا حداقل فهمیده بود که شریک خودش در SDF برای انجام این معامله به دمشق می‌رود.»