گروه بین‌الملل دفاع‌پرس- «رامین مجنون پیله‌رود» تحلیلگر مسائل بین‌الملل؛ مذاکره و عدم مذاکره، دو راهبرد متفاوت در سیاست خارجی ایران در برابر آمریکا هستند که هر یک پیامد‌های خاص خود را دارند. ایران در طول چهار دهه گذشته، رویکرد‌های مختلفی در برابر آمریکا اتخاذ کرده است؛ از مذاکرات محدود و توافق‌هایی همچون برجام تا مقاومت و عدم مذاکره. این نوشتار به بررسی پیامد‌های هر دو گزینه پرداخته و ارزیابی خواهد کرد که کدام گزینه می‌تواند منافع بیشتری برای ایران داشته باشد.
بخش اول: پیامد‌های مذاکره با آمریکا
۱. پیامد‌های مثبت مذاکره
الف) کاهش تحریم‌ها و بهبود اقتصادی
در صورت موفقیت مذاکرات، بخشی از تحریم‌های اقتصادی، بانکی و نفتی کاهش می‌یابد و ایران می‌تواند دوباره به بازار‌های بین‌المللی بازگردد. دسترسی ایران به منابع ارزی مسدود شده در بانک‌های خارجی تسهیل شده و مشکلات ارزی کاهش پیدا می‌کند.
ب) افزایش سرمایه‌گذاری خارجی
شرکت‌های بین‌المللی، به‌ویژه اروپایی و آسیایی، پس از توافق با آمریکا، تمایل بیشتری برای سرمایه‌گذاری در ایران خواهند داشت.
ورود فناوری‌های نوین و افزایش همکاری‌های صنعتی، موجب بهبود شرایط تولید و اشتغال خواهد شد.
ج) کاهش فشار‌های دیپلماتیک و سیاسی
با کاهش تنش با آمریکا، کشور‌های اروپایی و سایر بازیگران بین‌المللی نیز روابط خود با ایران را تقویت خواهند کرد. کاهش فشار‌های سیاسی می‌تواند امکان همکاری ایران با نهاد‌های بین‌المللی و ورود به پیمان‌های اقتصادی را افزایش دهد.
د) کاهش تهدیدات نظامی
کاهش تنش‌ها، احتمال درگیری مستقیم نظامی را کاهش داده و امنیت منطقه‌ای را تقویت می‌کند. روابط ایران با کشور‌های همسایه که تحت نفوذ آمریکا هستند، می‌تواند بهبود یابد.
۲. پیامد‌های منفی مذاکره
الف) احتمال امتیازدهی بیش از حد
آمریکا ممکن است در مذاکرات، امتیازات زیادی از ایران طلب کند، از جمله محدودیت در برنامه هسته‌ای، موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای. پذیرش این خواسته‌ها ممکن است استقلال راهبردی ایران را کاهش دهد.
ب) کاهش اعتماد داخلی به دولت
بخشی از جریان‌های سیاسی داخلی ممکن است مذاکره را نشانه ضعف تلقی کنند و اعتماد عمومی به دولت کاهش یابد. در صورت عدم تحقق نتایج ملموس از مذاکرات، نارضایتی اجتماعی افزایش خواهد یافت.
ج) احتمال نقض مجدد توافق توسط آمریکا
تجربه خروج آمریکا از برجام نشان داد که توافقات بین‌المللی همواره پایدار نیستند و دولت‌های بعدی ممکن است آن را لغو کنند. وابستگی بیش از حد به نتایج مذاکرات، می‌تواند ایران را در برابر تغییرات سیاسی در آمریکا آسیب‌پذیر کند.
بخش دوم: پیامد‌های عدم مذاکره با آمریکا
۱. پیامد‌های مثبت عدم مذاکره
الف) حفظ استقلال و حاکمیت ملی
ایران می‌تواند بدون فشار‌های خارجی، سیاست‌های خود را دنبال کند. در صورت عدم مذاکره، ایران مجبور به پذیرش خواسته‌های آمریکا نخواهد شد.
ب) تقویت مقاومت اقتصادی
توسعه روابط اقتصادی با کشور‌های مستقل از آمریکا، مانند چین، روسیه و هند، می‌تواند بخشی از اثرات تحریم‌ها را کاهش دهد. حمایت از تولید داخلی و کاهش وابستگی به غرب، می‌تواند موجب افزایش خودکفایی اقتصادی شود.
ج) افزایش نفوذ منطقه‌ای
ایران می‌تواند بدون محدودیت‌های بین‌المللی، به تقویت محور مقاومت و نقش‌آفرینی در منطقه ادامه دهد. کشور‌های همسو مانند روسیه، چین، سوریه و ونزوئلا، احتمالاً حمایت بیشتری از ایران خواهند کرد.
۲. پیامد‌های منفی عدم مذاکره
الف) تداوم و تشدید تحریم‌ها
عدم مذاکره به معنای باقی‌ماندن تحریم‌ها و احتمال تشدید آنها خواهد بود. این وضعیت باعث کاهش درآمد‌های ارزی، افزایش تورم و فشار بر معیشت مردم خواهد شد.
ب) افزایش فشار‌های سیاسی و دیپلماتیک
آمریکا و متحدانش تلاش خواهند کرد ایران را در عرصه بین‌المللی منزوی کنند. ممکن است قطعنامه‌های جدیدی در شورای امنیت علیه ایران تصویب شود.
ج) افزایش احتمال درگیری نظامی
در صورت ادامه تنش‌ها، احتمال درگیری نظامی مستقیم یا نیابتی افزایش خواهد یافت. اسرائیل و کشور‌های عربی منطقه ممکن است اقدامات تهاجمی‌تری علیه ایران انجام دهند.
بخش سوم: کدام گزینه به نفع ایران است؟
برای پاسخ به این پرسش، باید بین دو هدف مهم تعادل برقرار کرد: حفظ استقلال و کاهش فشار‌های اقتصادی.
۱) در کوتاه‌مدت، مذاکره می‌تواند برخی مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها را کاهش دهد، اما باید مراقب امتیازدهی بیش از حد بود.
۲) در بلندمدت، تکیه صرف بر مقاومت بدون داشتن یک راهبرد اقتصادی قوی، می‌تواند فشار‌های داخلی و بین‌المللی را افزایش دهد.
۳) بهترین راهکار، اتخاذ یک رویکرد ترکیبی است: مذاکره هوشمندانه و مشروط، همراه با توسعه روابط اقتصادی با کشور‌های مستقل از آمریکا.
۴) ایران باید از تجربه برجام استفاده کند و در مذاکرات احتمالی، ضمانت‌های قوی‌تری برای اجرای توافق دریافت کند.
۵) در عین حال، توسعه توان داخلی در بخش‌های اقتصادی، صنعتی و نظامی، باید اولویت اصلی کشور باشد تا وابستگی به مذاکرات کاهش یابد.
نه مذاکره بی‌قید و شرط و نه رد کامل مذاکره، هیچ‌کدام گزینه‌های مطلوبی نیستند. ایران باید با حفظ اصول و خطوط قرمز خود، از دیپلماسی به‌عنوان ابزاری برای کاهش فشار‌ها و مدیریت بحران استفاده کند. در عین حال، تکیه بر توان داخلی و توسعه روابط اقتصادی متنوع با کشور‌های مختلف، می‌تواند ایران را در برابر فشار‌های آمریکا مقاوم‌تر کند.
انتهای پیام/ ۱۳۴
∎