باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمدعلی حسن‌نیا* - شهر‌های لاذقیه و طرطوس در استان‌های ساحلی سوریه در روزهای اخیر شاهد شدیدترین درگیری‌ها در دهه‌های اخیر بود. دو استان مذکور که در نوار ساحلی دریایی مدیترانه هستند حدودا بیش از دو میلیون نفر جمعیت ساکن دارند که اکثریت آنها را علویان این کشور تشکیل می‌دهند.
در طول دوران جنگ داخلی در سوریه حتی این استان‌ها درگیر جنگ و خرابی نبودند. در آن دوران با تشکیل گروه‌های مانند «دفاع الوطنی» و «شبحیه» که از وفاداران به نظام اسد بود هرگز جنگ به داخل این دو استان کشیده نشد و تنها برخی مناطق شمالی کوهستانی لاذقیه گهگاهی دچار تنش می‌شد.
اما بعد از سقوط نظام بشار اسد توسط مخالفان سلفی و سنی مذهب او اکنون این دو استان به مرکز مخالفان نظام حاکم در دمشق تبدیل شده است. اکثریت سوریه را اهل سنت تشکیل می‌دهند، اما برخی نقاط کلیدی این کشور که شامل مناطق نفت خیر، منابع آبی و زمین حاصلخیز است، مکان‌های هستند که اقلیت‌های دینی نظیر کردها، دروزی‌ها و علویان زندگی می‌کنند. با تشدید تنش و درگیری در سوریه و سقوط دولت در دمشق روند تجمع مخالفان در لاذقیه و طرطوس به شدت بالا گرفت.
بسیاری از فرماندهان نظامی و امنیتی نظام بشار اسد با برگشت به این دو استان پایگاهی برای مخالفت در سطح تظاهرات خیابانی و نظامی و امنیتی علیه حکومت احمد الشرع ایجاد کردند. ماجرای چند روز گذشته استان‌های ساحلی در سوریه را می‌توان امتداد افزایش تنش در استان‌های جنوبی و شرقی سوریه دانست.
در استان سویدا سوریه که اکثریت دروزی حاکم هستند چند هفته‌ای است که شاهد بیشترین تنش‌ها بین دروزیان و نظام حاکم در دمشق است. حتی انتخاب استاندار زن دروزی برای استان سویدا هم نمی‌تواند برای دروزیان مورد اعتماد باشد.
از سوی دیگر تنش‌ها در مناطق شرقی سوریه هم کماکان ادامه دارد. چند دوره مذاکره بین قسد (با مدیریت کرد‌های سوریه) و حکومت احمد الشرع به نتیجه دلخواه دمشق و آنکارا برای خلع سلاح کردها نرسید. چندین عملیات نظامی حکومت فعلی سوریه علیه کردها در مناطق دیرالزور و منبج و سد تشرین هم به نتجه وافی برای آنها جهت غلبه بر کردها منجر نشد.
به همین علت ترکیه رو به مذاکره با اوجلان آورد و رهبر پ ک ک در پیامی خواستار خلح سلاح و انحلال شد که باز نیرو‌های قسد زیر بار این موضوع نرفتند. اکنون محل سوم نقطه کانونی تنش در سوریه دو استان ساحلی است. علویان می‌دانند که در حکومت سنی مذهب با رگ‌های سلفی که سال‌های سال با آنها در نزاع خونین بودند قطعاً جای نخواهند داشت. در چند ماه اخیر برخی رفتار‌های تند حکومت الشرع با علویان طرطوس و لاذقیه به روند ناراضایتی آنها دامن زده است.
از بازداشت خطیب مرقد حضرت زینب (س) تا بازداشت‌های خودسرانه در این دو استان ساحلی سبب شد که روند تسلیح مخالفان علوی و بازمانده‌های نظام حاکم بشار اسد به شدت افزایش و سرعت یابد. قطعاً با این روند سطح تنش‌ها در این دو منطقه بسیار افزایش خواهد یافت و باید مانند استان‌های شمالی و غربی عراق که روزی مامن نیرو‌های نظام سابق بعث بود این دو استان هم به بازمانده‌های نظام بعث سوریه و همچنین علویان معترض تبدیل می‌شود.
در روزهای گذشته در سوریه چه گذشت؟
اما ماجرای دو روز اخیر چه بود؟ در ۶ مارس ۲۰۲۵، افراد مسلح به چندین پایگاه نیرو‌های موسوم به امنیتی عمومی در نزدیکی شهر بیت عنا در حومه لاذقیه حمله کرده و طی کمینی سنگین ۱۶ نفر از نیرو‌های تحریرالشام را کشتند. همین موضوع سبب شد که بلافاصله در تمام شهر روند تنش بالا رفته و مناطق مختلف نظیر بیمارستان، مراکز نظامی و امنیتی و نیروی دریایی لاذقیه به کنترل مخالفان تحریرالشام و الشرع دربیاید.
دومین منطقه جدی درگیری منطقه «جبله» در اطراف طرطوس است که مرکز فرماندهی نیرو‌های مخالف تبدیل شد. بنظر می‌رسد مرکز فرماندهی این موضوع به دو دسته تقسیم می‌شود. بخشی از آنها نیرو‌های لشکر چهارم سابق سوریه به فرماندهی ماهر اسد و بخشی دیگر اطلاعات نیروی هوایی ارتش سوریه به رهبری ابراهیم حویجه است که به گفته تحریرالشام دستگیر شده است.
از سوی دیگر برخی نیرو‌های سرهنگ سهیل حسن نیز در این درگیری‌ها مشاهده شدند که نشان می‌دهد روند تسلیح نیرو‌های وابسته به ارتش سابق سوریه که اکثرا از نیرو‌های ویژه و نخبه نظامی و امنیتی سوریه بودند در حال افزایش است و بنظر می‌رسد که ماهر اسد قصد دارد روند تبدیل این دو استان به مرکز ناآرامی را جدی کلید بزند؛ بنابراین روند تنش در سوریه ادامه پیدا خواهد کرد.
این موضوع با تشکیل «المجلس العسکری لتحریر سوریا» تشدید می‌شود. بنظرم می‌رسد چند ضلع از فرماندهان مانند؛ سهیل الحسن و «غیاث سلیمان دلا» فرماندهی این موضوع را برعهده دارند و ماهر اسد در پس پرده این مجلس است.
نتیجه گیری:
قیام‌های مسلحانه چند روز اخیر در استان‌های ساحلی توسط نیرو‌های تحریرالشام سرکوب و روند قتل عام حتی برای ایجاد رعب و وحشت در جریان است. از سوی دیگر این گمانه وجود دارد که باید مقاومت ساحلی در سوریه روند بیشتری را طی می‌کرد و بعد از تقویت کامل دست به اسلحه می‌شد. البته باید از پشتیبانی نیرو‌های خارجی هم اطمینان حاصل می‌شد. سوریه از این مدل کانتون‌ها کم به خود ندیده است.
اکنون کردها با اسلحه کامل و مستحضر به پشتیبانی آمریکا مقابله ترکیه ایستادند و دروزیان هم قصد دارند با کارت اسرائیل مقابل احمد الشرع بایستند. در گذشته نیز نیرو‌های تحریرالشام در ادلب با پیشتبانی ترکیه این کار را انجام می‌دادند. علویان سوریه و باقیمانده‌های نظام اسد نیز به نظر می‌رسد به دنبال جذب حمایت‌های بین المللی از جمله حمایت از مسکو و یا ایران هستند تا از طریق نفوذ روسیه در ساختار جدید دولت الشرع و به پشتوانه پایگاه‌های نظامی این کشور در سواحل شرقی سوریه بتوانند نقش آفرینی بیشتری در آینده سوریه ایفا کنند.
*کارشناس مسائل غرب آسیا