کارگردان مستندهای «کارنامه بنیاد کندی» و «ژنرال های سیزده ساله» در گفت و گو با خبرنگار سینماپرس با انتقاد نسبت به عملکرد مدیران تلویزیون و شبکه مستند بیان داشت: فکر میکنم در هر دورهای ، در هر جامعه و تحت هر نظامی، باید فضای تحمل صداهای مختلف و متنوع وجود داشته باشد. مناسبات تکصدایی هیچگاه به جایی نمیرسد؛ چون بالاخره با یک برخورد، این وضعیت شکست میخورد.
وی افزود: جامعهای که از گفتوگو و گفتمان حذف شود، دچار دلسردی، افسردگی، بحران و مشکلات روزمره میشود. علت این وضعیت هم در این است که گفتگوهای واقعی در جامعه به طور کامل از بین رفته است. متولیان گفتوگو، در واقع خودشان در ایجاد این شرایط نقشی دارند.
جعفری با بیان این مطلب که تلویزیون به عنوان سخنگو و آینه جامعه، باید انعکاسی از زندگی واقعی مردم باشد، اظهار داشت: اما متاسفانه از این نقش فاصله گرفته است. بنابراین، نمیتوانیم در شبکههایی مثل شبکه مستند، شاهد حضور صدای متنوع و چندگانه باشیم. یکی از مشکلات جدی سینمای مستند ایران همین تکصدایی و محدودیت در تنوع است.
این مستندساز پیشکسوت همچنین در پاسخ به این پرسش که سینمای مستقل چقدر فضای آزاد و مناسب برای فعالیت دارد؟ آیا یک فیلمساز مستند میتواند بدون دخالت نهادها به راحتی آثارش را تولید کند؟ بیان کرد: امروز با پیشرفت تکنولوژی و دسترسی به تجهیزات دیجیتال، حتی گوشیهای همراه هم قابلیت فیلمسازی دارند. این تفاوت زیادی با دوران نگاتیو دارد و به نظر میرسد که در این دوران باید مشکلات کمتری داشته باشیم. اما واقعیت این است که هزینه تولید فیلم هنوز هم بالا است و این هزینهها وابسته به نرخ دلار تغییر میکند.
وی ادامه داد: ساخت یک مستند تنها به گرفتن تصاویر نیاز ندارد؛ تیمهای مختلفی برای صدا، تصویر، تدوین، لوکیشن، اقامت و پذیرایی و هزینههای جانبی مورد نیاز است. بنابراین، ساخت یک مستند در حال حاضر خیلی دشوار شده است، مگر اینکه یک مستند ساده، گزارشی و خلقالساعه باشد.
جعفری با بیان این مطلب که در اروپا، بزرگترین حامی مستندسازان نهادهای دولتی، شهرداریها و شبکههای تلویزیونی هستند. تصریح نمود: اینجا هم این حمایتها وجود دارد، اما در عمل همه چیز مونوپولی و تبعیضآمیز است. رانتخواری و فساد در کار است.
وی تاکید کرد: به عنوان مثال، از حدود ۶۰۰ نفر عضو انجمن کارگردانان و تهیهکنندگان مستند، چند نفر میتوانند طرح خود را به نهادهای دولتی ارائه کنند و به کار دعوت شوند؟ متاسفانه واقعیت این است که مستندسازان ایرانی نمیتوانند به تنهایی درآمد خود را تأمین کنند و باید برای تولید آثار خود جذب سرمایهگذار شوند.
کارگردان مستند «انقلاب در شش روایت» همچنین به بحث محدودیت های سینمای مستند در زمینه انتشار و اکران پرداخت و تصریح نمود: سینمای مستند به طور کلی سینمای پربینندهای نیست و برخلاف سینمای اکران، چندان در معرض دید قرار نمیگیره. حتی آنتن تلویزیون هم به اندازه کافی به مستندها اختصاص داده نمیشود، در حالی که تعداد زیادی مستند در حال ساخته شدن هستند. این در حالی است که در کشور ما با بحرانهای محیط زیستی، مشکلات درمانی، معضلات بهداشتی، بحران آب و حتی مسائل مربوط به نان و راهها روبهرو هستیم. آیا از طریق مستند نمیتوانیم این مشکلات را به تصویر بکشیم و به جامعه معرفی کنیم؟
«محمد جعفری» در پایان گفت و گو خاطرنشان کرد: ما مستندسازها طرحی را به دولت دوازدهم ارائه دادیم که در هیئت دولت تصویب شد. این طرح به این شکل بود که تمامی فعالیتهای صفر تا صد نهادهای دولتی، از تولید و توزیع خدمات تا پروژههای مختلف، باید توسط مستندسازان ثبت و ضبط شود. این مستندنگاری میتواند نقشه راهی باشد برای دولتهای آینده، به طوری که به جای شروع مجدد از صفر و ویرانی پایههای کاری، مسیر را ادامه دهند. این مستندها به نوعی مدلی برای بهبود و توسعه کشور میتوانند عمل کنند.