به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمدجعفر محمدزاده در ششمین نشست «ایوار» که با یابود «عبدالرضا فریدزاده» شاعر، نمایشنامه‌نویس، کارگردان لرستانی در موسسه مطالعات فرهنگ و رسانه برگزار شد، گفت: در شعر فریدزاده نوعی فلسفه خیامی حضور دارد که از یک سو دنبال مرگ‌اندیشی است و از دیگر سو شادباشی و گاهی اعتراض در شعر او روان است.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی با بیان خاطراتی از حضور فریدزاده در عرصه نمایش شهرستان‌ها گفت: برخی از شاگردان او اکنون از استادان و فعالان عرصه هنر هستند که این نشان از درست‌اندیشی و شاگردپروری او دارد.
محمدزاده گفت: مشکل لرستان نداشتن کارخانه نیست؛ بلکه ندانستن قدر سرمایه‌های انسانی است.
این استاد ادبیات افزود: امروز باید نگران زبان فارسی بود و بیش از هر زمانی نیاز به پاسبانی زبان فارسی به مثابه هویت ملی داریم و امثال فریدزاده هویت‌ساز هستند.
فریدزاده پیش از هر چیز شاعر بود
محمدکاظم علیپور شاعر، منتقد و نویسنده لرستانی نیز در این مراسم با اشاره به اینکه فریدزاده شخصیتی چند وجهی داشت، افزود: فریدزاده پیش از هر چیز شاعر بود و به معنای واقعی شعر را به شکل حرفه‌ای می‌سرود.
این نویسنده لرستانی با بیان اینکه غزل‌های فریدزاده از لحاظ محتوا و اندیشه غنی و از لحاظ عاطفی و احساسی شعر او سرشار از نازک اندیشی بود، افزود: جامِ جانِ فریدزاده جهان دیگری هم داشت و آن تئاتر بود و به این رشته هنری به معنای واقعی دغدغه‌مند بود.
فریدزاده کارگردانی جریان‌ساز بود
وی گفت: فریدزاده بازیگری به معنای واقعی بود که زیست و زندگی هنری‌اش همواره در چالش با جهان پیرامونش بود؛ او کارگردانی جریان‌ساز بود که همواره دغدغه هنرجوی خود را داشت و گاه وارد چالش‌هایی می‌شد که همه انرژی او را می گرفت.
علیپور با بیان اینکه فریدزاده جزو اولین‌هایی بود که کتاب آموزشی فن بیان را چاپ کرد، افزود: نشر نیستان زمانی که گزیده‌های ادبیات معاصر را چاپ می‌کرد آثار وی نیز جز نخستین کارهای گزیده این نشر بود.
مدیرمسئول نشر سیفا با اشاره به مجموعه اشعار چاپ شده فریدزاده گفت: وی ۴ مجموعه شعر چاپ کرد که ۲ مجموعه او فضای کاملاً عاشقانه، سیاسی و اجتماعی داشتند، کتاب‌های «خنجر همیشه قدیمی‌ست»، «لیلا به خواب من می‌آیی»، «مربع‌ها» و «گزیده آثار او» آثار شعر او هستند.
اهمیت برقراری روابط بیشتر و در کنار هم بودن انسان‌ها
علیپور به اهمیت برقراری روابط بیشتر و درکنار هم بودن انسان‌ها اشاره کرد و گفت: بعد از همه‌گیری کرونا، روابط به فضای مجازی محدود شد، و اکنون روابط انسانی گمشده ارتباطات اجتماعی ما است، فرض کنیم بهترین کتاب دنیا را هم چاپ کنیم، وقتی خودمان لذت نمی‌بریم و در کنار هم نیستیم چه فایده‌ای دارد؟
فریدزاده از هنرمندان برجسته تئاتر پداگوژی بود
محمدرضا روزبهانی عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان نیز با اشاره به اینکه فریدزاده از هنرمندان برجسته تئاتر پداگوژی بود، افزود: وی در زمینه آموزش تئاتر دانش‌آموزی در بروجرد بسیار فعال بود و به طور پیوسته بیش از ۱۰ سال در این زمینه همت کرد.
وی با بیان اینکه استاد فریدزاده نمایشنامه‌نویسی است که دستی استوار در شعر دارد، افزود: نمایشنامه‌ها و سروده‌های وی نشان می‌دهد که به صورت هنرمندانه‌ای به هر دو هنر مسلط بود وآنها را در کنار هم می‌دید.
روزبهانی گفت: نه تنها نمایشنامه‌نویس بودن وی در اشعار وی رخ می‌نماید؛ بلکه شاعری فریدزاده هم در نمایشنامه‌هایش به شکل وسیعی خودنمایی می کند.
وی گفت: نمایشنامه‌های فریدزاده در سطوح گفتاری پنج‌گانه، تراژدی، حماسی، واقع گرایی، طنز و تاریخی-حکایتی دسته بندی می‌شوند.
نمایشنامه‌نویسان شاعر در زمینه ادبیات نمایشی آثار تاثیر گذارتری را عرضه می‌کنند
روزبهانی در این جلسه با انتخاب بعضی از متون نمایشنامه‌های فریدزاده که جنبه تراژیک، حماسی و تاریخی آنها غلبه داشت و گفتار منظوم و نثر شعر گونه داشتند به خوانش آنها و با ذکر نمونه‌هایی سطح گفتار و نوسانات سطح زبان آن نمایشنامه‌ها را مشخص کرد و گفت: نمایشنامه‌نویسان شاعر در زمینه ادبیات نمایشی آثار تاثیر گذارتری را عرضه می‌کنند.
تا مسیر تفکر و اندیشه‌های انسانی فریدزاده هست یادش همیشه پابرجاست
محمد کرم‌الهی مدیرکل امور هنری بنیاد شهید هم در این جلسه با اشاره به اینکه فریدزاده سال‌ها دلبرانه حق گفت، حق ستود و حق ستایش کرد گفت: تا مسیر تفکر و اندیشه‌های انسانی فریدزاده هست یادش همیشه پابرجاست.
کرم‌الهی ضمن بیان خاطراتی از فریدزاده گفت: فریدزاده در تفکر و بن‌مایه نمایش‌هایش جوری عمل می‌کرد که وابستگی وی به اقلیم کهن ایران زمین مشاهده می‌شد.
در نمایشنامه‌های فریدزاده ردپای نگاه او به ادبیات کهن ایران دیده می‌شود
وی با بیان اینکه در نمایشنامه‌های فریدزاده ردپای نگاه او به ادبیات کهن ایران دیده می‌شود، افزود: او واژه‌ها را در زنجیره مفهومی و بیانی خاصی که تصویرهای نوستالژیکی از گذشته را به یاد ما می‌آورد و ما را به آن ربط و بسط می‌دهد می‌چیند و به ما ارائه می دهد.
فریدزاده ید طولایی در مونولوگ‌نویسی داشت
این هنرمند تئاتر لرستان با اشاره به اینکه فریدزاده ید طولایی در مونولوگ‌نویسی داشت، افزود: نکته‌ای که فریدزاده را از نظر اهالی تئاتر ویژه می‌کرد فعالیت او در حوزه سمبولیسم بود؛ که به دلیل تعلق خاطر او به شعر و توانمندی او در خلق شخصیت‌های فوق‌العاده او را ویژه کرده بود.
کرم‌الهی با اشاره به اینکه فریدزاده اهل معنا و معنویت بود، افزود: او اهل تظاهر نبود و برای دردها و زخم‌های جهان فریاد می‌کشید و عادلانه و عاشقانه ره می‌پویید و برای دو واژه عدالت و آزادی همه کار و اقدامی می‌کرد. قلم، فکر و عملش در راستای تحقق همراهی و همدلی بود و دست‌ها را همیشه کنار هم گره‌زده می‌دید.
وی گفت: وقتی می‌خواهم یک ایرانی دقیق، ایرانی با تمام نقوش ایرانی، رستم گون، سهراب گون و آرش‌گون با صداها، آهنگ‌ها، نغمات، ترنم‌ها، خط‌ها و هندسه ایرانی بشناسم یکی از آن مصداق‌ها مرحوم استاد فریدزاده بود.
نام گزینی اماکن فرهنگی به نام مفاخر آن منطقه ایجاد هویت می‌کند
محمد حنیف، رمان‌نویس و پژوهشگر ادبیات داستانی نیز در این مراسم ضمن تقدیر از بانیان نشست گفت: متاسفانه کسانی که امکاناتی دارند، معمولاً خیلی نزدیک به کارهای فرهنگی نیستند؛ و این درحالی است که در بزرگترین مراکز فرهنگی دنیا خانواده‌هایی که توانایی مالی دارند فلوشیپ‌هایی برای مطالعات فرهنگی و فاندهای فرهنگی با هزاران دلار خرج می‌کنند که متاسفانه در مملکت ما چنین نیست و کم هستند افرادی چون محمدزاده و والی‌زاده که سرمایه شان را در کارهای فرهنگی عام‌المنفعه به کار می‌گیرند.
این پژوهشگر ادبیات داستانی ضمن انتقاد از بی‌مهری‌ها و عدم توجه به مفاخر فرهنگ و هنر لرستان به ویژه بروجرد گفت: نام گزینی اماکن فرهنگی به نام مفاخر آن منطقه ایجاد هویت می کند.
یکی از مولفه‌های هنرمند این است که عمیقاً به مرگ فکر می‌کند
ساسان والی‌زاده نویسنده و پژوهشگر لرستانی نیز در این مراسم با اشاره به اینکه فریدزاده مرگ‌اندیشی داشت، گفت: یکی از مولفه‌های هنرمند این است که عمیقاً به مرگ فکر می‌کند.
مرگ اندیشی از یک جان آگاه برمی‌آید.
وی با بیان اینکه مرگ اندیشی از یک جان آگاه برمی‌آید، افزود: مرگ‌اندیشی باعث نامیرایی می‌شود و اگر کسی واقعاً هنرمند و شاعر باشد کسی مرگشان را باور نمی‌کند و نامشان همواره زنده خواهد ماند، افرادی چون حافظ و سعدی و شخصیت‌های فرهنگی و ادبی که می‌شناسیم و نامشان برایمان زنده است و کنار ما هستند.
والی‌زاده با اشاره به اینکه فریدزاده حرف‌هایی را که نمی‌توانست بزند در قالب شعر و نمایش‌هایش می‌زد، افزود: او عمیقاً به جغرافیای ایرانی وابسته بود، اسطوره‌ها و باورهای مذهبی در شعرها و نمایش‌هایش به خوبی نمود داشتند.
این نویسنده لرستانی ایرانی بودن را ممیزه فریدزاده دانست و افزود: به قول شاملو «انسان را رعایت می‌کرد» چون در درجه اول خودش انسان بود و در جهان کنونی انسان بود کیمیای بزرگی است.
داشتن دایره واژگان اختصاصی از ویژگی‌های یک شاعر خوب است.
والی‌زاده با اشاره به اینکه فریدزاده صمیمی بود و پرده‌پوشی نداشت و شاعر زمانه خود بود گفت: وی واژگان اختصاصی خود را داشت و ویژگی یک شاعر موفق این است که دایره واژگان خود را داشته باشد.
شعر فریدزاده امضا داشت
نویسنده «کتاب‌شناخت» با اشاره به اینکه شعر فریدزاده امضا داشت، افزود: هر چقدر او خودش آرام بود، در شعر سرکش و جان ناآرامی در آثار ادبی داشت و دریای پرتلاطمی در ظاهر آرامش بود و گرایش حماسه و طنز در اشعار فریدزاده وجود داشت.
وی به فعالیت «ایوار» اشاره کرد و گفت: ایوار در این دوره اخیر بهانه‌ای است که با همت افراد فرهنگ‌دوستی چون محمدزاده که با جانشان به فرهنگ می‌اندیشند دریچه‌ای به شعر و ادب لرستان باز شود تا مرزبانان زبان فارسی چون فریدزاده بزرگ شمرده شوند امیدواریم این معرفت که قدر بزرگانمان را بدانیم بیشتر اشاعه دهیم.
«فریدزاده» از عمیق‌ترین بچه‌های تئاتر لرستان بود
شکرخدا گودرزی، نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر نیز با اشاره به اینکه فریدزاده یکی از عمیق‌ترین بچه های تئاتر لر بود، گفت او از درون رشد کرده بود، بزم‌آرا بود، متواضع بود، آرام بود، پیوند دهنده گروه به هم بود، اساطیر ایران را به خوبی می‌شناخت. بسیاری را تعلیم داد و روی آنها اثرگذاشت.
گودرزی با اشاره به آثار نمایشی فریدزاده گفت: او از خود آثاری را به جا گذاشت که ماندگار است تئاتر گاوها را نمی‌توان از تاریخ نمایش استان لرستان حذف کرد.
کارگردان «سرود بال نیایش» در ادامه به خصوصیات حرفه‌ای فریدزاده پرداخت و گفت: او آماده پذیرای هر نقشی بود و کاملاً در خدمت گروه بود و رفتار حرفه‌ای او فضای دلپذیری را برای اجرای حرفه‌ای ایجاد می‌کرد.
بکریابی مفاهیم از سوی فریدزاده
در ادامه کامروز خسروی، پژوهشگر تاریخ هم در سخنان کوتاهی درباره آثار فریدزاده گفت: او طعم واژه‌ها را می‌شناخت، زبان رواني داشت و رنگ واژه‌ها را می‌شناخت و بکریابی مفاهیم را انجام می‌داد.
هادی کیانی نویسنده و کارگردان تئاتر نیز در ادامه به بیان سوابق همکاری خود با فریدزاده پرداخت و گفت: فریدزاده در نمایش زندگی می کرد و زندگی او هنر بود.
کیانی در ادامه با نمایش‌خوانی به اجرای متن‌هایی از این هنرمند فقید پرداخت.
فریدزاده همه وجودش را فدای هنرش کرده بود
جلال لشکرآرا از استادان پیشکسوت نمایش هم در این نشست ضمن بیان خاطراتی از این چهره فقید هنر و ادبیات گفت: فریدزاده عاشق بود و این عشق بود که چنین در جان او آمیخته بود و همه وجودش را فدای هنرش کرده بود.
لشکر آرا با بیان سوابق مرحوم فریدزاده در شکوفایی تئاتر شهرستان‌ها گفت: او با همه وجود برای دانش آموزان و هنرجویان تئاتر وقت می گذاشت و برای بالندگی آنها تلاش می کرد.
در ادامه این مراسم قطعاتی از شعرهای مرحوم فریدزاده با صدای شاعر برای حضار پخش شد و سپس نسیم فریدزاده دختر زنده‌یاد به خوانش دل‌نوشته‌ای برای پدر پرداخت که متن آن چنین است:
حضرت پدر نوشته بودی روزگار به خیر دخترم! مهربانِ قشنگم! روزگار به‌خیر، «روله برارم»، هر بار با خواندن سفر به جنون تو را آغاز می‌کنم، سفری در میان عاشقانه‌های تو، عدالت‌خواهی تو، صراحت تو، آن آسان و سخت بودن تو، ممبرها را باز بالا و پایین می‌کنم، مثل همیشه بهترین میزان سن‌ها را داده‌ای. چیدمانی درست برای ترک دادن قلب ما. یکی به آخر مانده پست کرده‌ای، امسال بهار بی‌تو نقطه ندارد. گریه کردم برای نسیم بی‌بهار، تو راستی مهربان پدر در آخرین تلگرامت، پیامت روشن بود و قاطع. زنده می‌ماند تئاتر و زنده می‌ماند شعر و بله زنده می‌ماند ایران و جاودانه‌تر از آن نام تو و نام فریدزاده این تنهازاده شده بر قله سپید شعر.
لزوم نامگذاری یک مکان فرهنگی یا آموزشی به نام «عبدالرضا فریدزاده» در بروجرد
در پایان این نشست شاعران و نویسندگان حاضر درخواست خود از مدیران فرهنگی به ویژه مسئولان فرهنگ و هنر لرستان را بیان و اعلام داشتند لازم است به پاس سال‌ها تلاش و خدمات استاد فریدزاده و شاگردپروری و جریان‌سازی و اثرگذاری مداوم از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان یکی از سالن‌های هنری در بروجرد به نام «عبدالرضا فریدزاده» و به پاس آموزش گروه‌های چند نسل از دانش‌آموزانی که وی در استان داشته است مدرسه‌ای به نام وی در بروجرد ثبت شود.
عبدالرضا فریدزاده شاعر، نمایشنامه‌نویس، بازیگر و کارگردان تئاتر، دوم اسفند ماه سال جاری به علت سکته قلبی در سن ۷۲ سالگی از دنیا رفت.
او متولد ۱۲ دی ۱۳۳۱ در بروجرد، فعالیت‌های خود را از دهه ۴۰ با چاپ اشعار و داستان‌ها آغاز کرد.