زمان زیادی طول نکشید که در کنار رودخانه کنجان چم از خودرو پیاده شدیم تا با عبور از بخش کم عمق رودخانه - که در دوردستها دشت مهران را سیراب میکرد - به ارتفاعات زیل و بانه شیطان، در خط رویارویی با ارتش بعثی برسیم. هوای بهاری غرب کشور، زیباییهای رودخانه خروشان و شفاف کنجان چم، سرخوشیهای دوران جوانی و کنجکاویهای ناشی از آنچه در انتظارمان بود، لحظاتی بهیاد ماندنی را برایمان نقش زده بود. پس از آنکه چند ماهی در این منطقه ماندیم، نیمههای خرداد همان سال به جبهه جنوب و مناطق عملیاتی فکه اعزام شدیم. روزهای طولانی حضور در این منطقه خاطرات ماندگاری را برای من و دیگر دوستانم رقم زده بود، بهگونهای که زمان ترک ارتفاعات آن با خودم فکر میکردم آیا دوباره به این سرزمین زیبا و خاطرهانگیز که تعدادی از بهترین دوستانم، جان عزیزشان را تقدیم مام میهن کرده بودند، باز خواهم گشت...جنگی که از سوی دشمن تحمیل شده بود و در حقیقت ملت مسلمان ایران تصمیم گرفته بود برای دست یافتن به صلحی پایدار، تن به جنگی اینچنین بدهد.هرگز به منطقه عملیاتی مهران باز نگشتم اما وقتی که در سال۱۳۷۵ فرصتی پیش آمد و به اتفاق خانواده به اردوی راهیان نور در منطقه عملیاتی جنوب رفتم،بهخصوص در منطقه عملیاتی فکه، بسیاری از خاطراتم را در سنگرهایی که تلخ و شیرینهای زیادی را در آن ازسر گذرانده بودم، دوباره و این بار در کنار همسر و دو فرزندم بهیاد آوردم و تجربه کردم. تجربهای که زمینه آن از سال ۱۳۷۶ فراهم شد و باعث شد افراد زیادی بتوانند از مناطق عملیاتی دوران دفاعمقدس بازدید کنند.
توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور
راهیان نور به عنوان یک برنامه فرهنگی و مذهبی برجسته در ایران، میتواند نقش مهمی در توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی ایفا کند. این برنامه شامل بازدید ازمناطق جنگی دوران دفاعمقدس است و با توجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی این مناطق، توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور به حفظ و ترویج ارزشهای فرهنگی و مذهبی کمک شایانی خواهد کرد. همچنین، این توسعه میتواند به بهبود اقتصادی و اجتماعی مناطق جنگی و افزایش آگاهی و همبستگی ملی کمک کند. در این یادداشت، به بررسی جامع توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور پرداختهایم.
۱. پیوند بیشتر نسل جدید با تاریخ و فرهنگ معاصر
مناطق جنگی دوران دفاعمقدس نظیر خرمشهر، شلمچه، دهلاویه، فکه و سایر مناطقی که صحنههای مهمی از جنگ تحمیلی را تجربه کردهاند، به عنوان مقاصد گردشگری فرهنگی و مذهبی دارای پتانسیل بالایی هستند.هریک از این مناطق دارای تاریخچهای غنی و داستانهای حماسی از رشادت و ایثارگریهای رزمندگان ایرانی است. بازدید از این مناطق میتواند بازدیدکنندگان را با واقعیتهای جنگ، فداکاریهای رزمندگان و ارزشهای دفاعمقدس آشنا کند. این آشنایی نهتنها باعث تقویت هویت ملی و مذهبی میشود بلکه نسل جدید را با تاریخ و فرهنگ کشورشان بیشتر پیوند میدهد.
۲. جذب گردشگر برای تقویت اقتصاد محلی
توسعه زیرساختهای گردشگری در مناطق جنگی، برای جذب و میزبانی مناسب گردشگران فرهنگی و مذهبی ضروری است. این توسعه شامل ایجاد و بهبود زیرساختهای حملونقل نظیر جادهها، ایستگاههای اتوبوس و قطار است که دسترسی آسان به این مناطق را فراهم میآورد. همچنین، ایجاد امکانات اقامتی مناسب مانند هتل، مهمانسرا و کمپها میتواند تجربه اقامت راحت و ایمن را برای بازدیدکنندگان تضمین کند. خدمات رفاهی نظیر رستورانها، مراکز بهداشتی و امکانات تفریحی نیز باید فراهم شود تا نیازهای بازدیدکنندگان بهخوبی برآورده شود. بهبود این زیرساختها نهتنها به جذب گردشگران بیشتر کمک میکند، بلکه میتواند اقتصاد محلی را نیز تقویت کند.
۳. مدیریت بهتر و موثرتر سفرهای راهیان نور
سفرهای راهیان نور باید به صورت منظم و برنامهریزیشده سازماندهی شوند. این سفرها میتواند با همکاری سازمانهای دولتی و خصوصی برگزار شود تا تجربهای آموزشی و ارزشمند برای گردشگران فراهم آورد. آموزش و استفاده از راهنمایان متخصص و مجرب که بتواند تاریخچه و اهمیت هر مکان رابه طور دقیق و جذاب به بازدیدکنندگان منتقل کنند، از اهمیت ویژهای برخوردار است. این راهنمایان میتوانند با ارائه توضیحات کامل و جامع، بازدیدکنندگان را با رویدادهای تاریخی و فرهنگی دوران دفاعمقدس آشنا کنند. مدیریت دقیق و حرفهای این سفرها میتواند تجربهای مثبت و تاثیرگذار برای بازدیدکنندگان ایجاد کند.
۴. استفاده از ظرفیت رسانهها و فناوریهای نوین
در دنیای امروز، استفاده از رسانهها و فناوریهای نوین برای تبلیغ و ترویج برنامههای فرهنگی و مذهبی ضروری است. بهرهگیری از شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای دیجیتال، میتواند به تبلیغ و ترویج برنامههای راهیان نور، بهویژه در میان جوانان کمک کند. تولید مستندها، ویدئوها، پادکستها و محتوای آموزشی که با کیفیت بالا و جذابیت تولید شده باشد، میتواند به افزایش آگاهی عمومی و جذب گردشگران کمک کند. این محتواها میتواند واقعیتهای جنگ، ارزشهای دفاعمقدس و اهمیت بازدید از مناطق جنگی را به شیوهای جذاب و مؤثر به مخاطبان منتقل کند. همچنین، ایجاد وبسایتها و اپلیکیشنهای موبایلی که اطلاعات جامعی درباره برنامهها و مقاصد راهیان نور ارائه دهد، میتواند دسترسی به اطلاعات را برای علاقهمندان آسانتر کند.
۵. برگزاری رویدادها و برنامههای ویژه
برگزاری مراسم و مناسبتهای ویژه نظیر یادبود شهدای جنگ تحمیلی و هفته دفاعمقدس در مناطق جنگی میتواند به جذب گردشگران فرهنگی و مذهبی کمک کند. این مراسم و مناسبتها میتواند فرصتهایی برای برگزاری نمایشگاهها و سمینارهای تخصصی مرتبط با دفاعمقدس فراهم کند که به افزایش آگاهی و ترویج ارزشهای فرهنگی کمک میکند. همچنین، برنامههای ویژه نظیر راهپیماییها، مسابقات فرهنگی و هنری و کارگاههای آموزشی میتواند جذابیت بیشتری به سفرهای راهیان نور ببخشد و تجربهای منحصربهفرد برای بازدیدکنندگان ایجاد کند. این رویدادها میتواند تعامل بیشتری بین بازدیدکنندگان و جوامع محلی ایجاد کند و به تبادل فرهنگی و اجتماعی کمک کند.
۶. انجام مطالعات جامع در زمینه تاثیرات اجتماعی و فرهنگی راهیان نور
انجام پژوهشهای علمی و فرهنگی برای شناسایی نیازها و خواستههای گردشگران و توسعه برنامههای موثر و جذاب از اهمیت ویژهای برخوردار است. این پژوهشها میتواند به شناسایی نقاط قوت و ضعف برنامههای راهیان نور کمک کند و راهکارهایی برای بهبود و ارتقای آنها ارائه دهد. توسعه برنامههای آموزشی مرتبط با دفاعمقدس در مدارس و دانشگاهها نیز به تقویت دانش و آگاهی نسلهای جوان کمک کرده و آنان را با ارزشهای فرهنگی و مذهبی آشنا میکند. همچنین، همکاری با موسسات تحقیقاتی و دانشگاهی برای انجام مطالعات جامع در زمینه تاثیرات اجتماعی و فرهنگی راهیان نور، میتواند به توسعه استراتژیهای موثرتر و کارآمدتر کمک کند.
۷. ایجاد فرصتهای شغلی در جامعه محلی
مشارکت جامعه محلی در برنامههای راهیان نور، میتواند به تقویت هویت فرهنگی و همبستگی اجتماعی کمک کند. توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی میتواند فرصتهای شغلی جدیدی برای جامعه محلی ایجاد کند و به بهبود وضعیت اقتصادی این مناطق کمک کند. ایجاد فرصتهای شغلی در بخشهای مختلف نظیر حملونقل، اقامت، خدمات رفاهی و صنایعدستی نیز به بهبود معیشت مردم محلی و ارتقای سطح زندگی آنان کمک میکند. همچنین، تشویق جامعه محلی به مشارکت در برنامهریزی و اجرای برنامههای راهیان نور میتواند به افزایش حس تعلق و مسئولیتپذیری آنان کمک کند.
در حقیقت توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور نهتنها به حفظ و ترویج ارزشهای فرهنگی و مذهبی کمک میکند بلکه میتواند به بهبود اقتصادی و اجتماعی مناطق جنگی و افزایش آگاهی و همبستگی ملی کمک کند. این توسعه نیازمند برنامهریزی دقیق، همکاری بینسازمانی و استفاده از فناوریهای نوین است تا به بهترین نحو ممکن به اهداف خود برسد. باتوجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی مناطق جنگی و ارزشهای دفاع مقدس، توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور به تقویت هویت ملی و مذهبی و افزایش همبستگی اجتماعی منجر میشود. بنابراین، سرمایهگذاری در این حوزه و بهرهگیری از پتانسیلهای موجود، میتواند نقش مهمی در ارتقای فرهنگ و هویت ملی ایفا کند و به نسلهای آینده ارزشهای تاریخی و فرهنگی کشور را منتقل کند.
۲۰ اسفند «روز ملی راهیان نور»
راهاندازی کاروانهای راهیان نور با هدف دیدار شرکتکنندگان در این اردوها از مناطق عملیاتی دوران دفاعمقدس از سال ۱۳۷۶ آغاز شده است. این اقدام موثر بعد از پایان جنگ ایران و عراق، توسط گروههای مردمی خودجوش متشکل از رزمندگان شکل گرفت که در ایامی خاص نظیر عید نوروز، ایام محرم و ... کاروانهایی را برای بازدید از مناطق جنگی سامان میدادند. در این اردوها معمولا محلهایی نظیر یادمانهای فعلی شلمچه، اروند کنار و فتح المبین مورد بازدید این کاروانها قرار میگرفت که این روند تا سال ۱۳۷۶ ادامه پیدا کرد. در سال ۱۳۷۷ بسیج دانشجویی از ظرفیتهای اردوهای راهیان نور استفاده کرد و اعزام کاروانهای دانشجویی شروع شد، در ادامه بسیج محلات نیز شروع به اعزام کاروانهایی به این مناطق کردند. سفر مقام معظم رهبری و بازدید از یادمان شلمچه و حضور در میان زائران راهیان نور سبب توجه بیشتر به این اردوهای سیاحتی زیارتی شد و درپی آن دستورالعملی مبنی بر تشکیل ستاد هماهنگی راهیان نور با مسئولیت و ریاست بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاعمقدس از سوی ستادکل نیروهای مسلح ابلاغ گردید که در این دستورالعمل به ۲۱ محل جهت بازدید کاروانهای راهیان نور اشاره شدهاست. در سال ۱۳۸۴ و با ابلاغ مقام معظم رهبری، ستاد مرکزی راهیان نور در قالب اساسنامه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاعمقدس مأموریت خود را از سر گرفت. در همین ارتباط روز ۲۰ اسفند به مناسبت نخستین حضور حضرت آیتالله خامنهای در راهیان نور به عنوان «روز ملی راهیان نور» نامگذاری شدهاست.
توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور
راهیان نور به عنوان یک برنامه فرهنگی و مذهبی برجسته در ایران، میتواند نقش مهمی در توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی ایفا کند. این برنامه شامل بازدید ازمناطق جنگی دوران دفاعمقدس است و با توجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی این مناطق، توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور به حفظ و ترویج ارزشهای فرهنگی و مذهبی کمک شایانی خواهد کرد. همچنین، این توسعه میتواند به بهبود اقتصادی و اجتماعی مناطق جنگی و افزایش آگاهی و همبستگی ملی کمک کند. در این یادداشت، به بررسی جامع توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور پرداختهایم.
۱. پیوند بیشتر نسل جدید با تاریخ و فرهنگ معاصر
مناطق جنگی دوران دفاعمقدس نظیر خرمشهر، شلمچه، دهلاویه، فکه و سایر مناطقی که صحنههای مهمی از جنگ تحمیلی را تجربه کردهاند، به عنوان مقاصد گردشگری فرهنگی و مذهبی دارای پتانسیل بالایی هستند.هریک از این مناطق دارای تاریخچهای غنی و داستانهای حماسی از رشادت و ایثارگریهای رزمندگان ایرانی است. بازدید از این مناطق میتواند بازدیدکنندگان را با واقعیتهای جنگ، فداکاریهای رزمندگان و ارزشهای دفاعمقدس آشنا کند. این آشنایی نهتنها باعث تقویت هویت ملی و مذهبی میشود بلکه نسل جدید را با تاریخ و فرهنگ کشورشان بیشتر پیوند میدهد.
۲. جذب گردشگر برای تقویت اقتصاد محلی
توسعه زیرساختهای گردشگری در مناطق جنگی، برای جذب و میزبانی مناسب گردشگران فرهنگی و مذهبی ضروری است. این توسعه شامل ایجاد و بهبود زیرساختهای حملونقل نظیر جادهها، ایستگاههای اتوبوس و قطار است که دسترسی آسان به این مناطق را فراهم میآورد. همچنین، ایجاد امکانات اقامتی مناسب مانند هتل، مهمانسرا و کمپها میتواند تجربه اقامت راحت و ایمن را برای بازدیدکنندگان تضمین کند. خدمات رفاهی نظیر رستورانها، مراکز بهداشتی و امکانات تفریحی نیز باید فراهم شود تا نیازهای بازدیدکنندگان بهخوبی برآورده شود. بهبود این زیرساختها نهتنها به جذب گردشگران بیشتر کمک میکند، بلکه میتواند اقتصاد محلی را نیز تقویت کند.
۳. مدیریت بهتر و موثرتر سفرهای راهیان نور
سفرهای راهیان نور باید به صورت منظم و برنامهریزیشده سازماندهی شوند. این سفرها میتواند با همکاری سازمانهای دولتی و خصوصی برگزار شود تا تجربهای آموزشی و ارزشمند برای گردشگران فراهم آورد. آموزش و استفاده از راهنمایان متخصص و مجرب که بتواند تاریخچه و اهمیت هر مکان رابه طور دقیق و جذاب به بازدیدکنندگان منتقل کنند، از اهمیت ویژهای برخوردار است. این راهنمایان میتوانند با ارائه توضیحات کامل و جامع، بازدیدکنندگان را با رویدادهای تاریخی و فرهنگی دوران دفاعمقدس آشنا کنند. مدیریت دقیق و حرفهای این سفرها میتواند تجربهای مثبت و تاثیرگذار برای بازدیدکنندگان ایجاد کند.
۴. استفاده از ظرفیت رسانهها و فناوریهای نوین
در دنیای امروز، استفاده از رسانهها و فناوریهای نوین برای تبلیغ و ترویج برنامههای فرهنگی و مذهبی ضروری است. بهرهگیری از شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای دیجیتال، میتواند به تبلیغ و ترویج برنامههای راهیان نور، بهویژه در میان جوانان کمک کند. تولید مستندها، ویدئوها، پادکستها و محتوای آموزشی که با کیفیت بالا و جذابیت تولید شده باشد، میتواند به افزایش آگاهی عمومی و جذب گردشگران کمک کند. این محتواها میتواند واقعیتهای جنگ، ارزشهای دفاعمقدس و اهمیت بازدید از مناطق جنگی را به شیوهای جذاب و مؤثر به مخاطبان منتقل کند. همچنین، ایجاد وبسایتها و اپلیکیشنهای موبایلی که اطلاعات جامعی درباره برنامهها و مقاصد راهیان نور ارائه دهد، میتواند دسترسی به اطلاعات را برای علاقهمندان آسانتر کند.
۵. برگزاری رویدادها و برنامههای ویژه
برگزاری مراسم و مناسبتهای ویژه نظیر یادبود شهدای جنگ تحمیلی و هفته دفاعمقدس در مناطق جنگی میتواند به جذب گردشگران فرهنگی و مذهبی کمک کند. این مراسم و مناسبتها میتواند فرصتهایی برای برگزاری نمایشگاهها و سمینارهای تخصصی مرتبط با دفاعمقدس فراهم کند که به افزایش آگاهی و ترویج ارزشهای فرهنگی کمک میکند. همچنین، برنامههای ویژه نظیر راهپیماییها، مسابقات فرهنگی و هنری و کارگاههای آموزشی میتواند جذابیت بیشتری به سفرهای راهیان نور ببخشد و تجربهای منحصربهفرد برای بازدیدکنندگان ایجاد کند. این رویدادها میتواند تعامل بیشتری بین بازدیدکنندگان و جوامع محلی ایجاد کند و به تبادل فرهنگی و اجتماعی کمک کند.
۶. انجام مطالعات جامع در زمینه تاثیرات اجتماعی و فرهنگی راهیان نور
انجام پژوهشهای علمی و فرهنگی برای شناسایی نیازها و خواستههای گردشگران و توسعه برنامههای موثر و جذاب از اهمیت ویژهای برخوردار است. این پژوهشها میتواند به شناسایی نقاط قوت و ضعف برنامههای راهیان نور کمک کند و راهکارهایی برای بهبود و ارتقای آنها ارائه دهد. توسعه برنامههای آموزشی مرتبط با دفاعمقدس در مدارس و دانشگاهها نیز به تقویت دانش و آگاهی نسلهای جوان کمک کرده و آنان را با ارزشهای فرهنگی و مذهبی آشنا میکند. همچنین، همکاری با موسسات تحقیقاتی و دانشگاهی برای انجام مطالعات جامع در زمینه تاثیرات اجتماعی و فرهنگی راهیان نور، میتواند به توسعه استراتژیهای موثرتر و کارآمدتر کمک کند.
۷. ایجاد فرصتهای شغلی در جامعه محلی
مشارکت جامعه محلی در برنامههای راهیان نور، میتواند به تقویت هویت فرهنگی و همبستگی اجتماعی کمک کند. توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی میتواند فرصتهای شغلی جدیدی برای جامعه محلی ایجاد کند و به بهبود وضعیت اقتصادی این مناطق کمک کند. ایجاد فرصتهای شغلی در بخشهای مختلف نظیر حملونقل، اقامت، خدمات رفاهی و صنایعدستی نیز به بهبود معیشت مردم محلی و ارتقای سطح زندگی آنان کمک میکند. همچنین، تشویق جامعه محلی به مشارکت در برنامهریزی و اجرای برنامههای راهیان نور میتواند به افزایش حس تعلق و مسئولیتپذیری آنان کمک کند.
در حقیقت توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور نهتنها به حفظ و ترویج ارزشهای فرهنگی و مذهبی کمک میکند بلکه میتواند به بهبود اقتصادی و اجتماعی مناطق جنگی و افزایش آگاهی و همبستگی ملی کمک کند. این توسعه نیازمند برنامهریزی دقیق، همکاری بینسازمانی و استفاده از فناوریهای نوین است تا به بهترین نحو ممکن به اهداف خود برسد. باتوجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی مناطق جنگی و ارزشهای دفاع مقدس، توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی با محوریت راهیان نور به تقویت هویت ملی و مذهبی و افزایش همبستگی اجتماعی منجر میشود. بنابراین، سرمایهگذاری در این حوزه و بهرهگیری از پتانسیلهای موجود، میتواند نقش مهمی در ارتقای فرهنگ و هویت ملی ایفا کند و به نسلهای آینده ارزشهای تاریخی و فرهنگی کشور را منتقل کند.
۲۰ اسفند «روز ملی راهیان نور»
راهاندازی کاروانهای راهیان نور با هدف دیدار شرکتکنندگان در این اردوها از مناطق عملیاتی دوران دفاعمقدس از سال ۱۳۷۶ آغاز شده است. این اقدام موثر بعد از پایان جنگ ایران و عراق، توسط گروههای مردمی خودجوش متشکل از رزمندگان شکل گرفت که در ایامی خاص نظیر عید نوروز، ایام محرم و ... کاروانهایی را برای بازدید از مناطق جنگی سامان میدادند. در این اردوها معمولا محلهایی نظیر یادمانهای فعلی شلمچه، اروند کنار و فتح المبین مورد بازدید این کاروانها قرار میگرفت که این روند تا سال ۱۳۷۶ ادامه پیدا کرد. در سال ۱۳۷۷ بسیج دانشجویی از ظرفیتهای اردوهای راهیان نور استفاده کرد و اعزام کاروانهای دانشجویی شروع شد، در ادامه بسیج محلات نیز شروع به اعزام کاروانهایی به این مناطق کردند. سفر مقام معظم رهبری و بازدید از یادمان شلمچه و حضور در میان زائران راهیان نور سبب توجه بیشتر به این اردوهای سیاحتی زیارتی شد و درپی آن دستورالعملی مبنی بر تشکیل ستاد هماهنگی راهیان نور با مسئولیت و ریاست بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاعمقدس از سوی ستادکل نیروهای مسلح ابلاغ گردید که در این دستورالعمل به ۲۱ محل جهت بازدید کاروانهای راهیان نور اشاره شدهاست. در سال ۱۳۸۴ و با ابلاغ مقام معظم رهبری، ستاد مرکزی راهیان نور در قالب اساسنامه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاعمقدس مأموریت خود را از سر گرفت. در همین ارتباط روز ۲۰ اسفند به مناسبت نخستین حضور حضرت آیتالله خامنهای در راهیان نور به عنوان «روز ملی راهیان نور» نامگذاری شدهاست.