مریم افرافراز:
تو مگو همه به جنگند و ز صلح من چه آید
تو یکی نه‌ای هزاری تو چراغ خود بیافروز
مولانا
«در همه دورانی که موقعیت زنان به تساوی با مردان نزدیک شده و بهبود یافته، بشر در مسیر پیشرفت و ترقی گام برداشته است».
جان استوارت میل
در تاریخ فعلی زمین، زنان همگام با مردان به فکر رشد اقتصادی تحصیلی و شغلی خود هستند، اما هنوز نگرشی مبنی بر اینکه زنان در پستوی خانه باید بمانند وجود دارد که از قبیل همین افکار منجر به اصطکاک و گاه خشونت در ارتباطات می‌شود و گاه در برخی فرهنگ‌ها مرد را موجودی می‌داند که صرفا باید بیرون از خانه کار کند؛ گویی مردان موجوداتی بی‌احساس و صرفا صندوق سرمایه مالی خانواده‌اند. و بسیاری مثال دیگر که آزادی را در ارتباطات و حق انتخاب سبک زندگی از بین می‌برد و منجر به ارتباطات پر از خشونت و به دور از درک و همدلی و احترام میان افراد جامعه می‌شود.
از همین رو در این جزوه هرچند کوتاه می‌خواهیم به چند مورد از مصائب نابرابری اشاره و گاه راهکارهایی ارائه کنیم؛ باشد که با کسب آگاهی و دانش بیشتر بهتر یکدیگر را درک کنیم و در این مسیر یاری‌رسان هم باشیم.
شروط ضمن عقد نکاح
امروزه نگرش همگان به ازدواج گامی فراتر از روابط عاشقانه است و آن گام تعهدی است که زن و مرد به هم می‌سپارند تا خود را در مراقبت از این رابطه زندگی‌بخش موظف کنند و خواسته‌های یکدیگر را بپذیرند. اما آنچه حیرت‌انگیز است، دادن کنترل رابطه به‌طور اجباری از سوی قانون به یکی از طرفین با اعطای توانایی حق ختم ارتباط به او است.
این اجبار، قانونی است که زن را مکلف به انجام کارها، تعیین حدود خواسته‌ها و انتظارات و تعیین وظایف خود و شوهرش می‌کند؛ نه تعهدی که حاصل ارتباط نزدیک و صمیمی است. بنابراین نقش این تعهد که باید قدرتی بسیار بیشتر از تعیین‌تکلیف قانونی داشته باشد، کم‌رنگ شده است. متأسفانه در بسیاری از خانواده‌های کنونی تعهد و عشق جای خود را به توانایی کنترل رابطه از سوی شوهر و تمکین زن از او داده است و این جبر تعیین‌شده قانونی رابطه عاطفی بین آنان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و حق انتخاب را از مرد و زن می‌گیرد و همین فشار قانونی منجر به اعمال فشار از سوی نهاد خانواده و جامعه به مردان و از سوی مردان به زنان می‌شود. یکی از راه‌های گام‌برداشتن برای ایجاد برابری و ارتباط بدون خشونت در جامعه، ثبت شروط ضمن عقد نکاح برای زنان است.
لازم به ذکر است حقوقی که درباره شروط ضمن عقد در متن ذیل اشاره می‌شود، صرفا چند مورد از چندین مورد شروطی است که حین عقد نکاح زوجه می‌تواند از زوج دریافت کند.
۱. وکالت در طلاق
وکالت در طلاق راهی امن برای پیشگیری از قتل و خودکشی و به‌طور کلی خشونت علیه زنان است. روش استفاده: در حقوق فعلی، طلاق حقی یک‌جانبه از سوی مرد است که به آن ایقاع می‌گوییم. اما شرط وکالت مطلق زوجه در طلاق می‌تواند موجب ایجاد توازن در حق طلاق باشد. یادآوری این نکته ضروری است که برای حفظ توازن زن هم می‌تواند با گرفتن حق طلاق و همچنین تقسیم مساوی اموال، مهریه را تا حدود زیادی کاهش بدهد یا به‌طور کامل ببخشد یا از ابتدا به‌طور کامل از اخذ و تعیین مهریه انصراف بدهد؛ زیرا هدف ما ایجاد تساوی و آرامش میان زن و مرد است، نه دریافت حقوق و امتیازات بیشتر به زنان.
درج شرط وکالت مطلقه زوجه در طلاق به صورت زیر مطلوب است:
زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر داده است تا در هر زمان و تحت هر شرایطی از جانب زوج اقدام به مطلقه‌کردن خود از قید زوجیت کند. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت مرد به همسرش وکالت بلاعزل با حق توکیل (معنای حق و اختیار وکالت‌دادن وکیل به دیگران است که اصل بر نبود این حق است) به غیر داده است تا در هر زمان و تحت هر شرایطی که از جانب همسرش ایجاد شد، زن برای طلاق اقدام کند.
لازم به ذکر است که جمله مکتوب‌شده حتما باید به شرط نتیجه بیان شود، نه به شرط فعل. یعنی بیان این قبیل جملات که زوج متعهد می‌شود به زوجه وکالت در طلاق بدهد، یک شرط فعل است و منجر به وکالت مطلق در طلاق به زوجه نمی‌شود و زوج بعد از ثبت این موضوع می‌تواند شرط را فسخ کند.
۲. شرط تحصیل
اگرچه حق تحصیل از حقوق اساسی هر فرد است و نمی‌توان از تحصیل افراد جلوگیری کرد، اما برای پرهیز از مشکلات احتمالی در این زمینه عبارت زیر برای درج در سند ازدواج پیشنهاد می‌شود:
زوج، زوجه را در ادامه تحصیل تا هر مرحله که زوجه لازم بدانند مخیر می‌کند.
۳. حق اشتغال
مطابق قانون اگر شغل زن منافی با مصالح خانواده یا حیثیت شوهر یا زن باشد، مرد می‌تواند همسر خود را از آن شغل منع کند. با توجه به اینکه امکان تفسیرهای مختلف از این متن قانونی وجود دارد، گنجاندن عبارت زیر در سند ازدواج پیشنهاد می‌شود:
زوج، زوجه را در اشتغال به هر شغلی که مایل باشد مخیر می‌کند.
۴. شرط وکالت زوجه در صدور جواز خروج از کشور
مطابق قانون گذرنامه، زنان متأهل فقط با اجازه کتبی همسر خود می‌توانند از کشور خارج شوند. با توجه به اینکه این مسئله در عمل مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کند، عبارت زیر به‌منزله شرط در حین عقد ازدواج پیشنهاد می‌شود:
زوج به زوجه وکالت بلاعزل می‌دهد که با همه اختیارات قانونی بدون نیاز به اجازه شفاهی یا کتبی مجدد شوهر از کشور خارج شود.
در پایان این بخش باید تأکید کنم حق طلاق و حق خروج از کشور حتما و لزوما باید بعد از عقد در دفتر اسناد رسمی در قالب وکالت‌نامه تنظیم شود و نوشتن آن در سند ازدواج به‌هیچ‌وجه آثار قانونی ندارد.
مورد بعدی که لازم به اشاره است، موضوع «فضای کار امن» و جلوگیری از آزار جنسی در فضای کار برای زنان است. با کسب آگاهی بیشتر درباره چگونگی رفتار در برابر آزارگر می‌توانیم چرخه آزار جنسی در محیط کار و جامعه را بشکنیم. این امر قطعا نیاز به حمایت از سوی مردان جامعه دارد. ذکر این نکته ضروری است که مهم‌ترین گام برای این مورد، کسب آگاهی بیشتر از این جزوه کوتاه است.
آزار جنسی در محیط کار چیست؟
آزار جنسی در محیط کار یعنی انجام رفتار یا تحمیل تقاضایی با ماهیت جنسی توسط یک فرد، رئیس، همکاران یا ارباب‌رجوع، دیگر کارمندان متقاضی کار یا مشتریان بدون در نظر گرفتن رضایت آنها.
انواع آزار جنسی در محیط کار چیست؟
آزار جنسی در محیط کار حیطه وسیعی از رفتارهای ناخوشایند را در بر می‌گیرد که می‌توان آنها را در سه دسته زیر تقسیم‌بندی کرد:
آزارهای جسمی: لمس‌کردن ناجور و نامناسب، نوازش‌کردن، برخورد جسمی به زور و نزدیک‌شدن زیاد فیزیکی به زن در موقع کار.
آزارهای کلامی: گفتن داستان‌ها، شوخی‌ها و طنزهای جنسی و پرسیدن سؤالاتی در مورد زندگی شخصی یا جنسی فرد، کنایه‌های جنسی در گفتار و اظهار‌نظر در مورد ظاهر و پوشش فرد، دادن پیشنهاد یا دعوت جنسی ناخواسته، درخواست‌های مکرر برای قرار ملاقات یا رابطه خارج از کار، توصیفات و نظرات جنسی یا معذب‌کننده راجع به شکل یا وضعیت اعضای بدن.
اگر در محیط کار مورد آزار جنسی قرار گرفتید، می‌توانید به چنین مواردی توجه کنید و البته میزان و شدت آزار جنسی بسیار مهم است و مفصل که در این جزوه نمی‌گنجد و اگر مورد تجاوز جنسی قرار گرفتید، حداکثر ظرف
۲۴ ساعت به پزشکی قانونی مراجعه کرده و از وکلایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند درخواست کمک کنید.
۱. از خود بپرسید آیا ممکن است شیوه تعامل یا معاشرت من با دیگران ناآگاهانه و ناخواسته مشوق یک تعامل جنسی باشد؟ اگر بله، سعی کنید رفتار خود را اصلاح کنید تا موارد مشابه دیگری تکرار نشود.
۲. به‌سادگی از کنار اولین نشانه‌های آزار جنسی نگذرید. اگر فکر می‌کنید کسی یا گروهی رفتار آزاردهنده دارند، آن را به‌عنوان شوخی نپذیرید. فرد آزاردهنده را با لبخند، خندیدن به جوک‌ها یا تحریک متقابل تشویق نکنید و به او بفهمانید که شما و فرد آزاردیده از این کار لذت نمی‌برید.
۳. اگر مورد آزار جنسی کلامی یا فیزیکی شدید قرار گرفتید، می‌توانید به سایر افراد، چه مردان همکار و چه زنان یا یک فرد امن در محیط کار، اطلاع بدهید و فرد مورد اعتماد شما بهتر است بتواند با فرد آزاردهنده برخورد کند و به او کتبی یا شفاهی اطلاع بدهد که این موضوع را می‌داند.
۴. با همکاران زن خود تشکل درون‌گروهی داشته باشید. در این زمینه‌ها با همدیگر همدلی کنید. تشکل‌های درون‌گروهی، تشکل‌های زنانه خودگردانی هستند که می‌توانند در محل کار یا هر جای دیگری تشکیل شود.
در آخر باید بگویم نابرابری در جامعه منجر به تضعیف حقوق زنان و مردان است و این‌گونه نیست که این نابرابری صرفا زنان جامعه را هدف بگیرد، بلکه خانواده، فرزند و حتی مردان جامعه هم در موارد بسیاری دچار مشکلاتی می‌شوند و حقوق‌شان پایمال می‌شود. برای جامعه سالم و آرام نیازمند حقوق برابر و توجه برابر هستیم.
امیدواریم «روز جهانی زن» لحظاتی برای تأمل ما باشد و به ساختن ارتباطات سالم‌تر، دوستانه و عاشقانه‌تر فکر کنیم.
منابع:
۱.اراده آزاد زوجین در بنای حقوقی خانواده کمیسیون حمایت از زنان و کودکان معاونت حقوقی و توسعه قوه قضائیه
۲. کتابچه آموزشی محیط کار باید امن باشد از گروه بیدازنی
پی‌نوشت: موارد نوشته‌شده از منابع بالا توسط نویسنده این جزوه دچار تغییر و تحولاتی شده‌اند.