به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، در سال‌های اخیر آلودگی آب‌ها به یکی از جدی‌ترین چالش‌های این استان تبدیل شده است. ورود آلاینده‌ها و فاضلاب‌ها به دریاچه‌ها و رودخانه‌ها نه‌تنها به سلامت محیط زیست آسیب می‌زند، بلکه زندگی مردم بومی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
براساس جدیدترین گزارش‌ها، رودخانه‌های استان گیلان از جمله رودخانه‌های سفیدرود، زرجوب و گوهررود با حجم زیادی از فاضلاب صنعتی و خانگی روبه‌رو هستند که به‌شدت کیفیت آب را کاهش داده و به سلامت شهروندان آسیب می‌زند. این آسیب‌ها در برخی موارد به‌صورت بیماری‌های پوستی، مشکلات تنفسی و بیماری‌های گوارشی نمایان می‌شود.
طبق برآورد کارشناسان، زرجوب آلوده‌ترین رودخانه استان گیلان و حتی کشور است. عمق فاجعه زیست‌محیطی و انسانی آنجا مشخص می‌شود که عمده آب شرب و کشاورزی شهرستان رشت از زرجوب و گوهررود تأمین می‌شود. این یعنی محیط زیست و از آن مهم‌تر، مردم رشت و به‌تبع آن استان گیلان، اصلی‌ترین قربانی وعده‌وعیدها و آلودگی‌های فزاینده هستند.
عماد مطالبی، مشاور کمیسیون بهداشت و محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر رشت، اظهار کرد: حفظ زرجوب و گوهررود نیازمند اقدام عملی و فوری است و باید حیات و زیست شهروندی همه رشتوندان را از این تهدید و بلای بهداشت و سلامت جامعه نجات دهیم؛ زیرا آیندگان ما را قضاوت خواهند کرد که چگونه بی‌تفاوت بودیم و هیچ چاره و اقدام عملی واقعی برای این مشکل بزرگ نداشتیم.
وی با بیان اینکه میزان ورودی حجم فاضلاب و انواع پساب‌ها به این دو رودخانه به‌گونه‌ای بوده که شرایط زیستی را مورد تهدید قرار داده است، افزود: بوی ناشی از مواد آلی، لجن و فاضلاب علاوه بر اینکه سلامت شهروندان را تهدید می‌کند، آن‌قدر ناخوشایند است که جلوه‌هایی از ناهنجاری‌ها را در میان شهر افزایش می‌دهد.
مطالبی با اشاره به اینکه فاضلاب‌ها و پساب‌های صنعتی، بهداشتی، شهری و بیمارستانی وارد این دو مجرای مهم آبی شهر می‌شوند، تصریح کرد: این آلودگی‌ها سونامی‌ای از مشکلات زیست‌محیطی و در بخش بهداشت، بیماری و سرطان را به دنبال دارند.
بیشتر بخوانید:
سایت پسماند سراوان، درد بی درمان گیلان/ از جمع آوری سطل‌های زباله تا بحران زباله در آینده نزدیک + فیلم
گیلان در محاصره زباله‌ها؛ بحران مدیریت پسماند به اوج رسید
برای رفع مشکلات زرجوب و گوهررود، دستگاه‌های اجرایی باید وارد عمل شوند تا بتوان این معضل را برطرف کرد.
وحید خرمی، مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای گیلان، با بیان اینکه فاضلاب‌های صنعتی و پسماندهای خانگی رودخانه‌های زرجوب و گوهررود رشت را به این وضعیت رسانده است، گفت: ورود پساب‌های خانگی، شیرابه‌ها و فاضلاب‌های صنعتی از دلایل اصلی آلودگی این رودخانه‌ها است.
وی با اشاره به دستور رئیس‌جمهور برای تشکیل کارگروهی به‌منظور احیای رودخانه‌های زرجوب و گوهررود رشت افزود: استاندار گیلان برای تشکیل این کارگروه، همه دستگاه‌های متولی را دعوت کرد و با ابلاغ رسمی معاون عمرانی مقرر شد با محوریت دفتر فنی استانداری، دستگاه‌ها هر اقدامی که می‌توانند برای احیای این رودخانه‌ها انجام دهند و جلوی فاضلاب و آلودگی را بگیرند.
خرمی اظهار کرد: آب منطقه‌ای به‌دنبال ایجاد سدی در بالادست است تا آب را در آنجا جمع‌آوری کند و در مواقعی که آب زرجوب و گوهررود کاهش می‌یابد، آب ذخیره‌شده در این رودخانه‌ها آزاد شود. البته این اقدامات زمان‌بر است و باید در کارگروه احیای رودخانه‌های زرجوب و گوهررود برای اقدامات کوتاه‌مدت نیز تصمیم‌گیری شود.
مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای گیلان بیان داشت: اگرچه متولی رودخانه‌ها آب منطقه‌ای است، اما ما با شهرداری رشت همکاری لازم را برای رفع مشکلات رودخانه‌های زرجوب و گوهررود داریم. مانعی برای اقدامات شهرداری در حریم رودخانه‌ها وجود ندارد؛ به‌ویژه اینکه طی سال‌های گذشته شهرداری اقداماتی برای احیای بستر رودخانه‌ها در این شهر انجام داده است.
فاضلاب‌های خانگی و صنعتی عامل اصلی است
عدم وجود سیستم‌های مناسب تصفیه فاضلاب، به‌ویژه در شهرستان‌های کوچک‌تر، منجر به رهاسازی مستقیم فاضلاب‌ها در منابع آبی شده است.
یکی از کارشناسان محیط زیست در گیلان در این خصوص می‌گوید: متأسفانه شاهد ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی به دریاچه‌ها و رودخانه‌ها هستیم. این معضل نه‌تنها موجب آلودگی آب‌ها می‌شود، بلکه به اکوسیستم‌های دریایی و خشکی نیز آسیب می‌زند.
یکی از معضل‌های اصلی که گیلان با آن روبه‌رو است، نداشتن یا کافی نبودن سیستم تصفیه فاضلاب‌های صنعتی در استان است.
سیدجواد موسوی، عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، گفت: به‌علت نداشتن یا ناکافی بودن سیستم تصفیه فاضلاب‌های صنعتی در استان و بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی، در بسیاری از نقاط کیفیت آب‌های زیرزمینی به‌شدت تهدید می‌شود.
وی با اشاره به مطالعاتی که درباره منابع آب استان گیلان در مجلات معتبر به چاپ رسیده است، افزود: براساس این مطالعات، در برخی چاه‌های استان آلودگی فلزات سنگین مشاهده شده که ناشی از فاضلاب‌های صنعتی است.
دیگر نمی‌توانیم حتی با خیال آسوده محصول تولید کنیم
به‌منظور بررسی تأثیر آلودگی آب‌ها بر کشاورزی، به سراغ یکی از کشاورزان محلی، رضا یزدانی، رفتیم. او در خصوص مشکلاتی که در حال حاضر با آن مواجه است، گفت: آب‌های آلوده به محصولات ما آسیب می‌زنند. ما دیگر نمی‌توانیم مطمئن باشیم که میوه‌ها و سبزیجاتی که تولید می‌کنیم، سالم هستند یا نه. حتی قیمت‌ها نیز به‌دلیل کاهش کیفیت محصولات پایین آمده است.
وی افزود: اگر وضعیت به همین روال ادامه داشته باشد، کشاورزان باید دست از کار بکشند و به شغل دیگری روی بیاورند؛ چون در وهله اول به خودمان آسیب می‌زنیم و بعد به دیگران.
بیشتر بخوانید:
در حوزه پسماند و فاضلاب استان گیلان عقب ماندگی فراوانی داریم
حجم فاضلاب‌های خانگی در رشت بیشتر از دیگر آلاینده‌ها است
آلودگی آب‌ها نه‌تنها تهدیدی برای بهداشت عمومی است، بلکه می‌تواند موجب سقوط اقتصادی نیز شود. در گزارشی که به‌تازگی منتشر شده، آمده است که کاهش کیفیت منابع آبی تأثیر مستقیم بر صنعت گردشگری گیلان دارد.
مسافران دیگر تمایلی به سفر به مناطقی که آب‌های آلوده دارند، ندارند و این موضوع به کاهش درآمد مردم محلی منجر می‌شود.
هادی حق‌شناس، استاندار گیلان، در این باره گفت: اصلی‌ترین مشکل استان گیلان محیط زیست است.
او توضیح داد: رشت دو رودخانه زیبا دارد اما کسی نمی‌تواند کنار آن‌ها قدم بزند.
وی افزود: روزانه ۳۸۰ هزار مترمکعب فاضلاب انسانی از رودخانه‌های گیلان مستقیماً به تالاب انزلی سرازیر می‌شود.
استاندار گیلان هشدار داد: حتماً ظرف دو تا سه سال آینده، تیتر یک خبرها در ایران و جهان این خواهد بود که «رشتی‌ها و انزلی‌چی‌ها در حال ترک شهر هستند»، زیرا تالاب انزلی از فاضلاب انسانی به مساحت ۲۰۰ میلیون متر مربع پر می‌شود و خبری از آب نخواهد بود. در این شرایط، با وزش یک نسیم، مردم باید گردوغبارهای ناشی از انواع فاضلاب را استشمام کنند؛ موضوعی که باعث افزایش سرطان، به‌ویژه سرطان گوارش و پوست در گیلان خواهد شد.
حق‌شناس صراحتاً عنوان کرد: اگر برای حل این مشکل ۳۰۰ میلیون دلار اختصاص داده نشود و طی سه سال این فاجعه در راه حل نشود، دیگر رشت و انزلی‌ای وجود نخواهد داشت.
نیاز به اقدام فرهنگی داریم
در برخی از چالش‌های پیش‌رو برای خروج از مشکلات، ضروری است که در حوزه حفاظت کیفی آب، اقدامات فرهنگی و آموزشی به روستاییان و دهیاران ارائه شود.
آقابیگی، رئیس معاونت برنامه‌ریزی و اشتغال استانداری گیلان، مهم‌ترین مسائل حفاظت کیفی آب را شامل اقدامات فرهنگی و آموزش روستاییان و دهیاران، شناسایی منابع آلوده‌کننده آب، کنترل و پایش صنایع آلوده‌کننده آب و برطرف‌کردن عوامل آلودگی آب عنوان کرد.
وی در خصوص مطالعات کیفی منابع آب استان توسط شرکت آب منطقه‌ای گیلان افزود: تاکنون مطالعات کیفی در محدوده رودخانه گوهررود، رودخانه پیربازار و رودخانه زرجوب انجام شده است که نتایج نشان می‌دهد آب این رودخانه‌ها در رده آب‌های بسیار بد قرار گرفته و نیازمند اقدامات اساسی توسط مسئولان ذی‌ربط است.
آقابیگی مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از آلودگی منابع آب استان را چنین برشمرد: ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب‌های صنعتی، جلوگیری از ورود فاضلاب‌های خانگی به رودخانه‌ها، حمایت از کارخانجات بازیافت و دفع اصولی و بهداشتی زباله، جلوگیری از ورود شیرابه زباله به آب‌های سطحی و زیرزمینی، ارائه آموزش‌های لازم درباره پایش کیفیت منابع آب و مشارکت NGOها به‌عنوان سازمان‌های مردمی در آموزش‌های زیست‌محیطی.
آلودگی آب‌ها در گیلان یک چالش جدی و نیازمند توجه فوری است. با توجه به تأثیرات منفی این بحران بر سلامت مردم و محیط زیست، ضروری است که تمامی نهادها و شهروندان به‌صورت جدی به این مسئله بپردازند. تنها با همکاری و همیاری می‌توانیم از منابع آبی خود حفاظت کنیم و آینده‌ای سالم‌تر برای نسل‌های آینده بسازیم.
در پاسخ به این چالش، برخی از سازمان‌های محلی و دولتی اقداماتی را برای کاهش آلودگی آب‌ها آغاز کرده‌اند. یکی از این اقدامات، نصب سیستم‌های تصفیه فاضلاب در مناطق حساس است. همچنین، برنامه‌های آموزش عمومی برای افزایش آگاهی مردم در خصوص حفاظت از منابع آب نیز در حال اجرا است.
آلودگی آب‌ها نمی‌تواند به‌عنوان یک مسئله فرعی نگریسته شود و باید در اولویت برنامه‌های کاری مسئولان و نهادهای مرتبط قرار گیرد.