با تغییرات ژئوپلیتیکی در بازار انرژی جهان، ایران فرصتی بی‌سابقه برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه‌ای دارد. کاهش صادرات گاز روسیه به اروپا پس از جنگ اوکراین، مازاد گاز این کشور را به یک چالش برای مسکو تبدیل کرده است. از سوی دیگر، هند به‌عنوان یک اقتصاد در حال رشد، نیاز شدیدی به تأمین پایدار انرژی دارد. ایران، با موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر خود، می‌تواند حلقه اتصال میان این دو کشور باشد و از این فرصت برای تقویت موقعیت خود در بازار جهانی انرژی استفاده کند. محمد میرزایی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها، در این گفت‌وگو به بررسی ظرفیت‌های ایران برای تبدیل شدن به هاب گازی، مزایای اقتصادی این همکاری و چالش‌های پیش‌رو می‌پردازد.
ایران، پل ارتباطی میان روسیه و هند در تأمین گاز
وی در آغاز این گفت‌وگو، به موقعیت استراتژیک ایران اشاره کرده و تأکید می‌کند که این کشور می‌تواند از ظرفیت ترانزیتی خود برای انتقال گاز روسیه به هند استفاده کند. پس از جنگ اوکراین، روسیه بسیاری از مشتریان گازی خود را در اروپا از دست داد. این کشور اکنون به دنبال بازارهای جایگزین است و هند یکی از مهم‌ترین مقاصد برای صادرات گاز روسیه محسوب می‌شود. ایران، به‌عنوان حلقه اتصال میان این دو کشور، می‌تواند نقش مهمی در این فرآیند ایفا کند.
وی ادامه می‌دهد: اتصال مستقیم گاز روسیه به هند، نه‌تنها به نفع ایران است، بلکه وابستگی متقابل میان این سه کشور را افزایش داده و موقعیت ژئوپلیتیکی ایران را تقویت می‌کند. ما می‌توانیم به‌عنوان یک پل ارتباطی، صادرات گاز روسیه را تسهیل کنیم و در عین حال، با دریافت حق ترانزیت و ایجاد زیرساخت‌های مرتبط، درآمدهای قابل‌توجهی کسب کنیم. این همکاری، نه‌تنها به نفع ایران، بلکه به نفع هر سه کشور خواهد بود.
مسیر انتقال گاز و زیرساخت‌های موردنیاز
اما این انتقال گاز چگونه می‌تواند انجام شود؟ میرزایی در این زمینه توضیح می‌دهد: ایران می‌تواند دو مسیر اصلی برای انتقال گاز روسیه به هند فراهم کند: یکی از گزینه‌های مطرح، انتقال گاز از طریق خط لوله است که نیاز به توسعه زیرساخت‌های گازی در ایران دارد. گزینه دیگر، انتقال گاز از طریق LNG (گاز طبیعی مایع‌شده) است که می‌توان آن را در بنادر جنوبی ایران به کشتی‌های ویژه منتقل کرد و به هند فرستاد.
وی در ادامه خاطرنشان می‌کند: همان‌طور که روسیه موفق شد با پروژه‌هایی مانند نورد استریم، گاز خود را از طریق دریا به اروپا منتقل کند، ایران نیز می‌تواند از ظرفیت دریای خزر برای انتقال گاز به کشورهای دیگر استفاده کند. روسیه با استفاده از خطوط لوله دریایی، گاز خود را به اروپا صادر می‌کرد. ما هم می‌توانیم از دریای خزر برای انتقال گاز روسیه به مناطق جنوبی‌تر استفاده کنیم. این مسیر، علاوه بر کاهش وابستگی به خطوط لوله زمینی، امنیت بیشتری نیز خواهد داشت.
مزایای اقتصادی تبدیل شدن ایران به هاب گازی
وی در ادامه به فرصت‌های اقتصادی این همکاری اشاره کرده و معتقد است: ایران با تبدیل شدن به یک هاب گازی، می‌تواند درآمدهای ارزی خود را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. یکی از مهم‌ترین مزایای این همکاری، افزایش درآمدهای ناشی از حق ترانزیت گاز است. ما می‌توانیم برای هر متر مکعب گازی که از ایران عبور می‌کند، عوارض دریافت کنیم. این یک درآمد پایدار برای کشور خواهد بود.
وی همچنین به اشتغال‌زایی گسترده‌ای که این پروژه ایجاد می‌کند، اشاره می‌کند: اجرای این طرح، نیازمند توسعه زیرساخت‌های گازی، احداث خطوط لوله جدید و به‌روزرسانی تأسیسات است. این اقدامات، فرصت‌های شغلی زیادی در بخش‌های مهندسی، ساخت‌وساز و مدیریت انرژی ایجاد خواهد کرد. از سوی دیگر، این همکاری می‌تواند تأثیر مستقیمی بر جایگاه بین‌المللی ایران در بازار انرژی داشته باشد. اگر ما بتوانیم در این پروژه نقش کلیدی ایفا کنیم، موقعیت ایران در بازار جهانی گاز تقویت خواهد شد. کشورهای دیگر، ایران را به‌عنوان یک بازیگر مهم در تأمین و توزیع گاز خواهند شناخت که این امر، به قدرت چانه‌زنی ما در مذاکرات بین‌المللی انرژی کمک می‌کند.
چالش‌ها و موانع پیش‌رو
اما این مسیر بدون چالش نیست. میرزایی در این رابطه خاطرنشان می‌کند: یکی از مهم‌ترین موانع، ناترازی داخلی گاز است. ما در داخل کشور با کمبود گاز در زمستان مواجه هستیم و حتی برخی از صنایع به دلیل محدودیت‌های تأمین گاز، تعطیل یا نیمه‌فعال می‌شوند. اگر بخواهیم به یک صادرکننده پایدار تبدیل شویم، ابتدا باید مصرف داخلی را مدیریت کنیم و ناترازی گاز را برطرف سازیم. وی در ادامه به چالش‌های فنی و زیرساختی اشاره می‌کند. زیرساخت‌های گازی ایران، نیاز به توسعه و به‌روزرسانی دارد. احداث خطوط لوله جدید و تأسیسات LNG، هزینه‌بر است و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق دارد.
او همچنین به مسائل ژئوپلیتیکی اشاره کرده و تأکید می‌کند: برخی کشورها ممکن است از افزایش نقش ایران در بازار گاز استقبال نکنند. رقبای منطقه‌ای ایران ممکن است بخواهند مسیرهای جایگزین برای انتقال گاز روسیه به هند ارائه دهند. ما باید با دیپلماسی قوی و سیاست‌گذاری هوشمند، این فرصت را از دست ندهیم.
وی افزود: به طور خلاصه ؛ اتصال گاز روسیه به هند از مسیر ایران، یک فرصت بزرگ اقتصادی و استراتژیک است که می‌تواند کشور را به هاب گازی منطقه تبدیل کند. این همکاری نه‌تنها باعث افزایش درآمدهای ترانزیتی ایران خواهد شد، بلکه جایگاه کشور را در بازار جهانی انرژی تقویت می‌کند. با این حال، برای اجرای موفق این پروژه، لازم است ایران سرمایه‌گذاری‌های لازم را در توسعه زیرساخت‌های گازی انجام داده و چالش‌های ژئوپلیتیکی و تحریم‌ها را مدیریت کند. اگر ایران بتواند از این فرصت استفاده کند، نه‌تنها می‌تواند سهم بیشتری از بازار گاز منطقه را به خود اختصاص دهد، بلکه به یک بازیگر کلیدی در معادلات انرژی جهان تبدیل خواهد شد.