به گزارش سیاست خارجی ایرنا، دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده اجرای سختگیرانه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرده است. بامداد چهارشنبه ( ۱۷ بهمن ماه ۱۴۰۳) به وقت تهران و ساعتی پیش از دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژِیم صهیونیستی در واشنگتن بود که ترامپ با امضای یک بخش‌نامه دستور لازم را به نهادهای متفاوت دولت برای اعمال شدیدتر سیاست فشار حداکثری علیه ایران صادر کرد. ترامپ حین امضای این بخش‌نامه ابراز امیدواری کرد که نیازی به استفاده از این تحریم ها علیه ایران نشود و دو طرف بتوانند به یک توافق دست پیدا کنند.

قریب به یک ماه پس از صدور این بخشنامه، رئیس جمهور آمریکا همچنان مواضع متناقضی را در قبال ایران از ابراز تمایل به گفت و گو تا ادعای نگارش و ارسال نامه به رهبر ایران در کنار تشدید سیاست فشارحداکثری، اتخاذ کرده است. در همین راستا ساعاتی پیش یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که دولت ترامپ به معافیت عراق برای خرید برق از ایران پایان داد. براساس این گزارش، دولت ترامپ روز شنبه معافیت داده شده را که به عراق اجازه می داد بخشی از برق مصرفی خود را از ایران دریافت کند، به عنوان بخشی از کارزار «فشار حداکثری» علیه تهران لغو کرد.

براساس گزارش رویترز، این مقام امریکایی ادعا کرد که سیاست دولت ترامپ این است که اجازه دریافت هیچ درجه ای از تسهیل اقتصادی را به ایران ندهد. این مقام هدف مدنظر ترامپ از اجرای سختگیرانه سیاست فشار حداکثری علیه ایران را پایان دادن به آنچه تهدید هسته ای ایران خوانده، محدود کردن برنامه موشک های بالستیک و تغییر سیاست های منطقه ای ایران دانسته است.

دونالد ترامپ در دولت دوم خود درصدد به نتیجه رساندن سیاست فشار حداکثری است که در دولت اول خود با خروج از برجام به دنبال آن بود. ترامپ و مشاوران او معتقدند که سیاست فشار حداکثری تعریف شده در دولت اول او فرصت اجرایی شدن و به نتیجه رسیدن را پیدا نکرد.

به نظر می‌رسد که ترامپ در دولت دوم خود درصدد به نتیجه رساندن سیاست فشار حداکثری است که در دولت اول خود با خروج از برجام به دنبال آن بود. ترامپ و مشاوران او معتقدند که سیاست فشار حداکثری تعریف شده در دولت اول او فرصت اجرایی شدن و به نتیجه رسیدن را پیدا نکرد. در نقطه مقابل بسیاری از مقام های امریکایی در دولت رئیس جمهور پیشین آمریکا جو بایدن اعتقاد دارند که سیاست فشار حداکثری امریکا هیچ تاثیری بر کاهش توان هسته ای ایران نداشته و حتی بر کمیت و کیفیت توانمندی هسته ای ایران هم افزوده اما به نظر می رسد که سیاست ترامپ در قبال ایران در چهار سال اخیر تغییر چندانی نکرده و صرفا از نظر شکلی برخی تفاوت های جزئی را تجربه می‌کند.

«تحمیل انزوای اقتصادی، به صفر رساندن صادرات نفت ایران و مسدودسازی موثر روابط اقتصادی و تجاری ایران با سایر کشورها» ابزارهایی هستند که دولت جدید امریکا به دنبال استفاده از آنها با هدف وادارسازی ایران به مذاکره است. هرچند که دونالد ترامپ در اظهار نظرهای متعدد و متنوع پیش از پیروزی در انتخابات و پس از آن خط قرمز خود را دستیابی ایران به سلاح هسته ای معرفی می کند اما متن بخشنامه صادرشده از سوی او نشان از تمایل دولت او برای مذاکره با ایران درباره مسائل غیرهسته ای به انضمام اختلاف های هسته ای دارد.

بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران ناظر بر روابط ایران و ایالات متحده هنوز نمی توانند به این پرسش که «جایگزین توافق با ایران برای ترامپ چه خواهد بود»، پاسخ قطعی بدهند اما به نظر می رسد که ترامپ نقشه راه دولت خود در این خصوص را در مصاحبه ای که روز پنجشنبه ۱۶ اسفندماه با فاکس بیزینس داشت تا حدودی علنی کرد؛ ایران یا توافق می کند یا با جایگزین متفاوتی روبه رو خواهد شد. اشاره ای که برخی از آن تهدید ضمنی به حمله نظامی را برداشت کردند.

ساعاتی پس از این سخنان ترامپ که در بخش هایی از آن او ادعا کرد نامه ای را خطاب به رهبر ایران نوشته و از آمادگی امریکا برای توافق با ایران سخن گفته، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در سخنانی ضدایرانی ادعا کرد «همان طور که دونالد ترامپ به صراحت اعلام کرده، می‌توان با ایران از طریق نظامی یا از طریق توافق رفتار کرد.»

توقف دومینو صدور معافیت تحریمی

زمان انقضای معافیت تحریمی عراق پایان روز شنبه ۱۸ اسفند بود. اعطای معافیت تحریمی به عراق برای خرید انرژی از ایران از سال ۲۰۱۸ و در دولت اول ترامپ آغاز شد و در دولت جو بایدن تمدید شده بود و در عین حال هر دو دولت از بغداد خواستند وابستگی خود به برق ایران را کاهش دهد. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز شنبه این درخواست واشنگتن را تکرار کرد. این سخنگو گفت: «ما از دولت عراق می خواهیم که وابستگی خود به منابع انرژی ایران را در اسرع وقت از بین ببرد.» این مقام امریکایی در ادامه ادعا کرد که «ایران یک تامین کننده انرژی غیرقابل اعتماد است.» تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بخش های دیگری از سخنانش تاکید کرد که دولت ترامپ «در حال بررسی همه معافیت‌های تحریمی موجود» در ارتباط با ایران است.

منابع مطلع به رویترز گفته اند که ایالات متحده از بازنگری معافیت تحریمی عراق تا حدی برای افزایش فشار بر بغداد برای اجازه دادن به صادرات نفت خام کردها از طریق ترکیه استفاده کرده است. هدف از این اقدام افزایش عرضه به بازار جهانی و کنترل قیمت ها به گونه ای است که به ایالات متحده فضای بیشتری برای پیگیری تلاش ها با هدف جلوگیری از صادرات نفت ایران بدهد. رویترز در ادامه این گزارش می نویسد که مذاکرات عراق با منطقه نیمه خودمختار کردستان درباره از سرگیری صادرات نفت تاکنون پرتنش بوده است.

ایران تاکید دارد که معیار تعیین مسیر تهران در پرونده احیای برجام و رفع تحریم، نوع عملکرد ایالات متحده خواهد بود و نه گفتارهای به ظاهر زیبا. در تازه ترین این موارد، اقدام امریکا در عدم تمدید معافیت های تحریمی عراق در داخل ایران به اقدام خصمانه دیگری تعبیر خواهد شد که تنها یک هدف را دنبال می کند؛ تشدید فشار بیشتر بر اقتصاد ایران.قانون مجوز دفاع ملی (NDAA، بودجه دفاعی ایالات متحده) در سال ۲۰۱۱ تحریم هایی را علیه بانک مرکزی ایران وضع کرد، هرچند با «معافیت هایی» برای کشورهایی که خرید نفت خام ایران را به میزان قابل توجهی کاهش داده بودند یا در مواردی که منافع امنیت ملی ایالات متحده غالب بود، اجرای این تحریم ها هم چندان جدی گرفته نمی شد.

عراق همواره در برابر قطع واردات برق ایران (حدود ۱.۲ گیگاوات یا گیگاوات) و واردات گاز که امکان تولید ۸.۸ گیگاوات برق اضافی را در ژنراتورهای عراقی فراهم می کرد، آسیب پذیر تلقی شده است. هنگامی که دولت اول ترامپ با اکراه معافیت هایی را از تحریم ها برای عراق صادر کرد، این ۱۰ گیگاوات معادل ۴۰ درصد از حداکثر تولید برق عراق بود.

«موسسه واشنگتن» تنها چند روز پیش از لغو معافیت تحریمی عراق در گزارشی در این باره نوشته بود: بخشنامه اخیر امضا شده توسط ترامپ صراحت دستور می دهد که «وزیر امور خارجه باید معافیت های تحریم ها را اصلاح یا لغو کند، به ویژه آنهایی که هر درجه ای از تسکین اقتصادی یا مالی را برای ایران فراهم می کنند».

نویسنده این مطلب در ادامه با اشاره به اینکه لغو معافیت تحریمی عراق باید بخشی از کارزار فشار حداکثری ترامپ علیه تهران باشد ادعا کرد که باید عراق را به سمت استقلال و عدم وابستگی به انرژی ایران سوق داد: «تهدید به عدم معافیت عراق را برای اولین بار بر آن می دارد تا به سرعت برای جایگزینی انرژی ایران اقدام کند و برنامه های خود را برای واردات برق از عربستان سعودی تسریع کند.»

فرهاد علاءالدین، مشاور امور خارجه نخست‌وزیر عراق درباره پایان این معافیت ها به رویترز می گوید: برای عراق، پایان معافیت به معنای بروز چالش‌های موقتی عملیاتی است. دولت به‌طور فعال در حال کار بر روی جایگزین‌هایی برای تأمین برق و کاهش هرگونه اختلال احتمالی است. تقویت امنیت انرژی همچنان اولویت ملی باقی می‌ماند و تلاش‌ها برای افزایش تولید داخلی، بهبود کارایی شبکه و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید با تمام سرعت ادامه خواهد یافت.

پاسخ تهران: تحت فشار مذاکره نمی‌کنیم

بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید با اجرای سختگیرانه سیاست فشار حداکثری هرچند با تغییر لحن او در ابراز تمایل به مذاکره و رسیدن به توافق با تهران همراه شده واکنش متقابل ایران را به همراه داشته است. ایران تاکید دارد که معیار تعیین مسیر تهران در پرونده احیای برجام و رفع تحریم، نوع عملکرد ایالات متحده خواهد بود و نه گفتارهای به ظاهر زیبا. در تازه ترین این موارد، اقدام امریکا در عدم تمدید معافیت های تحریمی عراق در داخل ایران به اقدام خصمانه دیگری تعبیر خواهد شد که تنها یک هدف را دنبال می کند؛ تشدید فشار بیشتر بر اقتصاد ایران.

در شرایطی که به نظر می رسد دولت ترامپ برای خارج کردن وضعیت مذاکراتی با تهران از بن بست فعلی به فکر کمک گرفتن از واسطه هایی چون روسیه هم افتاده اما این واسطه تراشی ها در شرایطی که تیم ترامپ هر روز یک حلقه جدید بر دومینو فشار بر ایران می افزاید و دیوار بی اعتمادی میان تهران و واشنگتن را بلندتر می‌کند ره به جایی نخواهد برد. در حال حاضر موضع ایران چه در پشت تریبون رسمی و چه در گفت و گو با مقام های کشورهایی که به نوعی از تمایل خود برای میانجی گری میان تهران و واشنگتن سخن می گویند یک چیز است؛ تهران تحت فشار حداکثری تن به مذاکرات مستقیم با دولتی که زبان تحکم و تحمیل اراده خود را انتخاب کرده، نخواهد داد.