این روزها استفاده از هوش مصنوعی به گونه‌ای عجیب میان مردم داغ شده است. هیچ‌کس منکر کمک‌هایی که این فناوری می‌تواند به بشر داشته باشد نیست، اما نوع استفاده افراطی و غلط از آن در قالب چت‌بات‌ها مثل چت‌جی‌پی‌تی، کوپایلوت، جمینای، کلاد و دیپ‌سیک که بین برخی‌ها رایج شده، بیشتر از اینکه بخواهد گره‌گشای مشکلی باشد، نوعی تلاش برای عقب نماندن از مُد روز به نظر می‌رسد!
رسم شده خیلی از دانش‌آموزان و دانشجویان برای حل مسائل درسی خود از چت‌بات‌ها کمک بگیرند، بعضی‌ها هم از این فناوری به عنوان یک همدم که می‌توانند با او بدون قضاوت شدن درددل کنند استفاده می‌کنند. تا اینجا، مشکل چندانی وجود ندارد، اما اینکه برخی صاحبنظران، کارمندان و مدیران با هدف طی کردن سریع‌تر و آسانسوری پله‌های موفقیت شغلی، یک‌سره و در هرشرایطی، دست به دامن هوش مصنوعی می‌شوند، خیلی جالب به نظر نمی‌رسد.
هوش مصنوعی دارم... پس هستم!
شاید تا حالا شنیده باشید که خواندن کمِ کتاب برای خیلی‌ها از کلاً کتاب نخواندن بدتر است. یعنی درک ناقص یک موضوع که از جنبه‌های معدود و محدودی بدست آمده باشد و جامعیت همه نظرات مربوط به آن را شامل نشود، نه‌تنها فرد را با دانش نمی‌کند بلکه می‌تواند ذهنیتی مخرب به او بدهد. درست استفاده نکردن از چت‌بات‌ها حتی می‌تواند از کم کتاب خواندن هم برای یک فرد سمّی‌تر باشد. به شخصه بارها شنیده‌ام که در جلسات رده بالای مدیریتی، افراد حاضر در جلسه که قرار است راهبردی را ارائه کنند، در ابتدای شروع صحبت‌های خود از جمله: «من این مشکل را از هوش مصنوعی پرسیده‌ام و این پاسخ را به من داد» استفاده می‌کنند. شاید در نگاه نخست این قضیه عجیب نباشد اما بگذارید برایتان با مثال دقیق‌تری بگویم تا با عمق فاجعه آشنا شوید: در جلسه‌ای که به‌تازگی در رده استانی برای مشورت درخصوص انتخاب مدیر بعدی اداره کل ورزش و جوانان آن استان برگزار شد، یکی از صاحبنظران در شروع صحبت‌های خود گفت: «از هوش مصنوعی این سؤال را پرسیدم که مشخصات مدیر اداره کل ورزش و جوانان استان چه باید باشد؟» و سپس جواب‌های هوش مصنوعی را برای افراد به عنوان راهبرد خود خواند! جوابی که هوش مصنوعی داده بود طبیعتاً چیزی جز اشارات سطحی به استان و اداره‌ای مثل ورزش و جوانان نبود و هیچ جزئیات و راهبرد منطقی را پیشنهاد نمی‌داد.
متوهم مثل چت‌بات!
شکل سؤال پرسیدن از چت‌بات‌های هوش مصنوعی مهم‌ترین بخش استفاده از این فناوری محسوب می‌شود. توانایی درست پرسیدن از چت‌بات‌ها نه‌تنها یک هنر است که می‌تواند تفاوتی شبیه به همان یک عدد کتاب خواندن یا چندین کتاب خواندن به وجود بیاورد و برای نیفتادن در دام اطلاعات نادرست و توهمات یک چت‌بات که جزو مشکلات بزرگ آن‌ها محسوب می‌شود از نان شب واجب‌تر است. اگر از چت‌بات‌های معروف که بر اساس مدل‌های زبانی بزرگ به وجود آمده‌اند درست سؤال پرسیده نشود، او باز هم هیچ‌گاه نمی‌گوید که نمی‌تواند پاسخ درست بدهد یا این جواب را بلد نیست، بلکه گاهی دچار توهمات می‌شود و تمام تلاش خود را می‌کند که شما را حتی با جواب‌های تخیلی راضی نگه دارد. نرخ توهمات چت‌بات‌ها در حال حاضر آن‌گونه که خود شرکت‌های سازنده آن‌ها اعلام کرده‌اند به صورت میانگین به حدود ۶۰درصد می‌رسد که اهمیت درست و دقیق سؤال پرسیدن از آن را چند برابر می‌کند. اصلاً به همین خاطر است که یکی از بنیان‌گذاران شرکت OpenAi یعنی شرکت سازنده چت‌جی‌پی‌تی، به‌تازگی پس از این همه مدت از عرضه چت‌بات مشهور خود، این احساس را پیدا کرده که دوباره مدل سؤال پرسیدن درست را به مخاطبانش با مثال توضیح دهد.
ترمز و کلاچ را فراموش نکن!
چت‌بات‌های هوش مصنوعی، جام جهان‌نمای جمشید نیستند، آن‌ها توانایی پاسخ‌های جادویی را ندارند، بلکه ابزاری هستند که مثل بسیاری ابزار دیگر براساس ورودی خود، خروجی می‌دهند و مشکلشان این است که اگر ورودی خوبی هم نگیرند خروجی گول‌زننده و بدی را به اسم جوابی معتبر به شما قالب می‌کنند!
هرچه این ورودی بهتر و دقیق‌تر باشد بهتر از این فناوری فوق‌العاده می‌توان استفاده کرد. آن صاحبنظری که با پرسش یک خطی می‌خواست مشخصات رئیس اداره کل ورزش و جوانان استان را بشناسد یا بسیار افراد دیگری که با پرسش‌هایی به این روش، می‌خواهند خود را در جلسات، به‌روز و آشنا به فناوری نشان دهند، باید هرچه زودتر راه درست این فناوری را بیاموزند. اگر آن فرد می‌خواهد مشخصات مدیرکل مناسب را از هوش مصنوعی به گونه‌ای دربیاورد که نزدیک به واقعیت باشد، احتیاج به نوشتن «پرامپت» یا پرسشی حداقل ۱۰ خطی است که آمارهایی از ورزش استان، امکانات ورزش استان، شرایط کنونی اجتماعی و اقتصادی تأثیرگذار بر ورزش استان، مشخصات و چارچوب‌های کاری اداره کل ورزش و جوانان خراسان رضوی و مشخصات دقیق افرادی که می‌خواهند این سمت را به دست بگیرند در آن باشد، تا آن زمان امیدوار باشیم آن نسخه رایگان چت‌بات که با هزار بدبختی و با فیلتر و تحریم و اینترنت ضعیف تلاش دارد کار خود را انجام دهد، جوابی درخور بدهد که تازه آن هم نیازمند بررسی و راستی‌آزمایی‌های بعدی است.
قبول دارم، اینکه بخواهیم برای رسیدن به یک سؤال، در این عصر فناوری که راحت‌طلبی ما را دو چندان کرده، این همه زحمت بکشیم و چند خط تایپ کنیم، کار سختی است، آن هم وقتی با یک جمله هم شاهد ارائه چند خط جواب از طرف هوش مصنوعی هستیم که می‌تواند به ما لقب کسی که بلد است از هوش مصنوعی استفاده کند، بدهد، اما این همان سراب و توهمی است که چت‌بات‌های هوش مصنوعی با آن، افراد را گیر می‌اندازند. کسی که با یک جمله به دنبال سرهم‌بندی یک سؤال از هوش مصنوعی باشد مانند کسی است که می‌خواهد از اتومبیل استفاده کند و بگوید همین پدال گاز کافی است، دیگر حوصله کار با ترمز و کلاچ را ندارم!
با همه ترس‌ها و نگرانی‌ها، وجود هوش مصنوعی و چت‌بات‌ها در زندگی بشر یک نعمت بزرگ است، اتفاقی تأثیرگذار که کارشناسان آن را از به وجود آمدن اینترنت هم مهم‌تر ارزیابی می‌کنند. اما مانند هر فناوری جدیدی طرز استفاده، مهم‌ترین بخش آن است. همان‌طور که استفاده نادرست از فناوری‌ای مثل اینترنت می‌تواند شما را وارد سیاه‌چاله‌هایی کند که راه برگشتی از آن نیست، مثلاً هک شدن حساب بانکی و از دست رفتن پول، استفاده غلط از فناوری چت‌بات‌های هوش مصنوعی هم می‌تواند شما را به دامی بیندازد که اعتبار کار و آبروی شما را خدشه‌دار کند. پس صاحبنظر عزیز، دفعه بعدی که خواستید در جلسه‌ای صحبتی از هوش مصنوعی نقل کنید، برای آن وقت و انرژی بگذارید و پس از گرفتن جواب آن را نه یک بار بلکه دو بار بررسی کنید، تا به جای کسی که در سراب هوش مصنوعی به دنبال آب از این طرف به آن طرف می‌دود، تبدیل به فردی شوید که افسار هوش مصنوعی را محکم در دست گرفته و آن را در راه موفقیت خود کنترل می‌کند.