رامین پرتو
سقوط دولت بشار اسد و حزب بعث در سوریه که در اوایل دسامبر 2024 رخ داد، باعث شد تا دولت موقت سوریه به رهبری ابومحمد الجولانی در دمشق حاکم شود و در این راستا بسیاری از تحلیلگران بر این عقیده بودند که تحریرالشام با رفتارهای رادیکال خود وضعیت را به سمت و سویی پیش می‌برند که ممکن است یک بهم ریختگی داخلی در این کشور مجدداً به وقوع بپیوندد. از این تحلیل حدوداً 4 ماه می‌گذرد و در این مدت اولاً روس‌‌ها از سوریه خارج شدند و دوماً اینکه ابومحمد الجولانی با نام ااصلی احمد الشرع در تاریخ 29 ژانویه 2025 رسماً به عنوان رئیس دولت موقت سوریه از سوی شورای نظامی این کشور انتخاب شد. شروع به کار وی اگرچه با تایید و تمجید بسیاری از کشورهای منطقه و عربی مواجه شد اما حالا به نظر می‌رسد که اوضاع و احوال در سوریه و به خصوص در سه شهر طرطوس، لاذقیه و سویدا دقیقاً بر خلاف آنچه که وی انتظار داشت پیش می‌رود.
همزمان با بهم‌ریختگی در سوریه، گروه‌های جدیدی با هدف مبارزه با دولت موقت سوریه، تشکیل شده که مهم‌ترین آنها «تیپ سپر ساحل» و «شورای نظامی برای آزادی سوریه» است که فرماندهی آن را یک سرتیپ سابق ارتش سوریه به عهده دارد
در این خصوص خبرگزاری اسپوتنیک گزارش داد که پنجشنبه اهالی شهرهای ساحلی طرطوس و لاذقیه در غرب سوریه در محکومیت حملات هوایی به حومه منطقه ساحلی «جبله» (حومه لاذقیه) تظاهرات برگزار کردند. رویترز هم اعلام کرد که شهرهای لاذقیه و طرطوس شاهد تظاهراتی در همبستگی با مردم حومه جبله است که خواستار «توقف خونریزی، پاسخگویی مسئولین، تقویت صلح مدنی، برقراری امنیت و توقف تخلفات» هستند. همزمان با برگزاری این تظاهرات، درگیری شدیدی میان عناصر مسلح «تحریر الشام» (وابسته به الجولانی) و برخی دیگر از گروه‌های مسلح مستقر در سواحل غربی سوریه رخ داد. منابع خبری می‌گویند در این درگیری‌ها 35 نفر از عناصر وابسته تحریر الشام (جبهه النصره سابق) کشته شدند ولی در اخبار تکمیلی اعلام شد که میزان کشته‌ها به 70 نفر افزایش پیدا کرده است. همچنین (جمعه) روستاهای حرف الساری، بعبدة، دویر بعبدة، الدالیة، وادی القلع وبیت عانا از سوی دانشکده نیروی دریایی «تحریر الشام»، هدف حملات توپخانه قرار گرفتند و هواپیماها و بالگردهای نظامی همچنین پایگاه‌هایی را در روستای بیت عنا هدف قرار دادند. از سوی دیگر مناطق سوریه از جمله سویدا، حماه و ادلب شاهد برگزاری تظاهرات مخالفان دولت جدید بوده است و معترضان علیه الجولانی شعار سر داده و خواستار برکناری او از قدرت شدند.
عصر روز گذشته (جمعه) هم منابع سوری گزارش کردند درگیری‌ها میان مردم سوریه و نیروهای وابسته به ابومحمد الجولانی سرکرده تحریرالشام و رئیس موقت سوریه در اطراف ساحل سوریه و لاذقیه ادامه دارد و معترضان بر مرکز لاذقیه و تعدادی از مناطق آن کنترل یافته‌اند. همچنین اعلام شده که پس از محاصره نیروهای الجولانی در یک کمین فشرده که بر اثر آن ده‌ها تن از نیروهای وابسته به الجولانی کشته و زخمی شدند، جاده طرطوس - حمص شاهد درگیری‌های شدیدی است و معترضان در حومه استان طرطوس علیه نیروهای الجولانی کمین کرده‌اند. اهالی معترض سوریه ضمن درگیری با نیروهای وابسته به الجولانی بر پل میعاد در سوریه کنترل یافته و گروهی از نیروهای وی را در مرکز فرهنگی در منطقه القرداحه سوریه محاصره کردند. پیشتر مجلس اسلامی علویان سوریه در فراخوانی از مردم این کشور خواست تا با تظاهرات در برابر اقدامات و رفتار رادیکال دولت جولانی ایستادگی کنند.
اینکه تظاهرات و درگیری‌ها در طرطوس و لاذقیه به شهرهای دیگر مانند حلب کشیده شده، موضوعی است که نشان می‌دهد شهروندان سوریه به دنبال اعلام پیام اخطار خود به جولانی و تیمش در دمشق هستند که ریشه آن مقابله رادیکال اخیر با مردم سوریه است
همزمان گروه‌های جدیدی با هدف مبارزه با دولت موقت سوریه، تشکیل شده که مهم‌ترین آنها «تیپ سپر ساحل» و «شورای نظامی برای آزادی سوریه» است که فرماندهی آن را یک سرتیپ سابق ارتش سوریه به عهده دارد. همچنین مردم سوریه ضمن تظاهرات در مقابل پایگاه روسی حمیمیم، خواستار حفاظت از خود در برابر نیروهای وابسته به الجولانی شدند.
این در حالیست که حدود یک ماه و نیم پیش و در پی آتش زدن مقبره «ابو عبد الله الحسین بن حمدان الخصیبی» از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخی علویان سوری در حلب، تظاهرات اعتراضی در شهرهای حمص، طرطوس، لاذقیه و قرداحه برگزار شد و همانموقع هم عناصر مسلح وابسته به «هیئت تحریر شام» اقدام به تیراندازی به سمت تظاهرات‌کنندگان در شهر حمص کرده و یک نفر از آنها را به کشتند.
اعلام حکومت نظامی
اینکه این تظاهرات و درگیری‌ها به شهرهای دیگر مانند حلب کشیده شده، موضوعی است که نشان می‌دهد شهروندان سوریه به دنبال اعلام پیام اخطار خود به جولانی و تیمش در دمشق هستند؛ چراکه بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی دیدبان حقوق بشر طی ماه‌های گذشته، صدها نفر از سوی هیئت تحریرالشام و به قصد تسویه حساب‌های گروهی و شخصی در سوریه توسط هیئت تحریرالشام کشته شده‌اند.
با تمام این تفاسیر حالا و با ادامه درگیری‌ها میان عناصر الجولانی و سوری‌های معترض به سیاست‌های وی، اداره امنیت کل سوریه از برقراری حکومت نظامی در استان لاذقیه از ۱۰ شب تا ۱۰ صبح فردا شنبه خبر داد. همچنین خبرگزاری رسمی سوریه، (سانا) اعلام کرد که به دلیل نیازهای امنیتی و نظامی و در شرایطی که عملیات‌های امنیتی و نظامی علیه معترضان سوریه ادامه دارد، ممنوعیت تردد در شهر طرطوس تا روز شنبه ساعت ۱۰ صبح تمدید می‌شود. سانا گزارش کرد دانشگاه طرطوس تمامی امتحانات دانشگاهی برنامه‌ریزی شده در دانشکده‌های خود برای روز شنبه را به تعویق انداخت.
واکنش‌ها چه بود؟
این اتفاقات البته بدون واکنش نبود؛ چراکه برای بسیاری ار کشورهای عربی و منطقه، مهم است که تحولات سوریه به کدام سمت و سو می‌رود. وزارت خارجه عربستان روز گذشته (جمعه) با انتشار بیانیه‌ای به تحولات تازه سوریه واکنش نشان داد و در این بیانیه قیام و اعتراض ساکنان منطقه ساحل سوریه را محکوم کرد. بر اساس گزارش العربیه، این وزارتخانه در بیانیه خود حمایت ریاض را از نیروهای ابومحمد الجولانی، رئیس دولت موقت سوریه جهت «حفظ امنیت و ثبات در سوریه» اعلام کرد. در بیانیه وزارت خارجه عربستان آمده است: اقدامات گروه‌های خارج از چارچوب قانون در سوریه در حمله به نیروهای امنیتی این کشور امری محکوم‌شدنی است. وزارت خارجه عربستان در بیانیه مذکور بر حمایت خود از تلاش‌های دمشق در راستای «برقراری امنیت و ثبات و حفظ ثبات داخلی» تاکید کرد.
وزارت خارجه ترکیه هم در بیانیه خود «ایجاد تنش در شهر لاذقیه و هدف قرار دادن نیروهای امنیتی» را محکوم کرد و گفت که تنش در شهر لاذقیه و هدف قرار دادن نیروهای امنیتی احتمال دارد تلاش‌ها برای دستیابی به وحدت و یکپارچگی و همبستگی در سوریه را از بین ببرد. در بیانیه وزارت خارجه ترکیه همچنین آمده است ما با تمامی اقداماتی که حقوق شهروندان سوری در رابطه با زندگی به همراه صلح و شکوفایی را تضییع کند، مقابله
خواهیم کرد.
عراق هم نسبت به این تحولات واکنش عملی نشان داد. منابع آگاه (جمعه) در بغداد اعلام کردند که در پی تداوم تحولات کنونی در شهرهای ساحلی سوریه، نیروهای عراقی در مرز این کشور با سوریه تدابیر امنیتی بی‌سابقه و شدیدی را به اجرا درآورده‌اند. بر اساس گزارش بغداد الیوم، منابع عراقی تاکید کردند که بغداد تحولات ناگهانی در شهرهای ساحلی سوریه به‌ویژه درگیری‌های جاری را دنبال کرده و اقدامات و تدابیر پیشگیرانه متعددی به ویژه در نوار مرزی با سوریه به اجرا درآورده است. این منابع عراقی در ادامه اعلام کردند: در سایه تحولات ویژه سوریه ازجمله تحولات ساحل سوریه، باید سطح آگاهی و هوشیاری را بالا برد به ویژه اینکه ما در برابر تحولاتی قرار داریم که با توجه به درگیری‌های جاری، اوضاع غیر قابل پیش‌بینی است.
این در حالیست که وزارت خارجه اردن اعلام کرد که این کشور روز یکشنبه (9 مارس) میزبانی نشستی با کشورهای همجوار سوریه در شهر «امان» را برعهده خواهد داشت و هدف از برگزاری این نشست بررسی همکاری در زمینه پرونده‌ها و چالش‌های مشترک از جمله مبارزه با تروریسم، قاچاق سلاح و مبارزه با چالش‌های مشترک دیگر است.
بر همین اساس باید گفت که این روند به خصوص در استان‌هایی مانند طرطوس و لاذقیه که حوزه نفوذ سنتی روسیه به شمار می‌روند، می‌تواند پیامی از سوی حامیان اسد و مسکو به جولانی باشد.