باشگاه خبرنگاران جوان؛ به نقل از آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، فراز پایانی آیه ۲ سوره مبارکه مائده، برگزیده‌ی طرح ملی زندگی با آیه ها است و امسال در رو ششم ماه مبارک رمضان محور فعالیت های ترویجی و آموزشی فعالان و نهادهای قرآنی در کشور قرار گرفته است. این فراز کلیدی آیه مذکور، سرشار آموزه هایی که پیاده سازی آن می تواند تمام ساحت های سبک زندگی مومنانه مسلمانان را تحث تاثیر شگرفی قرار دهد. خداوند متعال در این آیه می فرمایند: “… وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ »؛ «و در راه نیکی و پرهیزگاری با یکدیگر تعاون کنید! و در راه گناه و ستمکاری همکاری ننمایید!»
آیه ۲ سوره مائده، اصول و ارزش‌هایی را بیان می‌کند که عمل به آنها میتواند به سربلندی امت اسلامی «امت پیروز» منجر شود. احترام به شعائر الهی، حفظ وحدت و پرهیز از تفرقه، رعایت عدالت و انصاف، همکاری در کارهای نیک و تقوا، از جمله عواملی هستند که می‌توانند امت اسلامی را به پیروزی در دنیا و آخرت برسانند. بنابراین مضامین و مفاهیم الهام بخش این آیه با شعار محوری “امت پیروز” در طرح ملی زندگی با آیه‌ها، ارتباط و همسویی نزدیکی دارد.
این آیه مبارک نکات بسیاری برای سبک زندگی اسلامی امت پیروز دارد ولی فراز پایانی آیه یک اصل، برای شکل گیری یک جامعه سالم و متعهد ارائه می دهد که لازمه امت سازی است. اینکه؛ مسلمانان باید در انجام کارهای نیک و پرهیزگاری با یکدیگر همکاری کنند و از همکاری در گناه و ستم دوری نمایند. فراز پسینه از آیه ۲ سوره مائده، یکی از محوری‌ترین آیات در زمینه تعاون و همیاری در جامعه و امت اسلامی است. در این فراز، خداوند به مؤمنان دستور می‌دهد که در کارهای نیک و پرهیزکاری با یکدیگر همکاری کنند و از همکاری در گناه و تجاوز دوری جویند.
در ادامه، پیام‌ها و درس‌های این فراز را در سطوح مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی بررسی می‌کنیم:
رهیافتی از فراز آیه در حوزه فردی
این آیه به هر فرد مسلمان جهت تقویت اخلاق فردی رهنمون می‌کند؛ که مسئولیت دارد در کارهای نیک و خداپسندانه پیشقدم شود و از انجام گناه و کارهای ناپسند دوری کند. فرد باید تلاش کند تا با تقویت ایمان و تقوا، خود را از گناه باز دارد و به سمت نیکی‌ها سوق دهد. هر فرد در قبال اعمال خود و تأثیری که بر جامعه می‌گذارد، مسئول است. در انتخاب دوست و همنشین، همکار و شریک باید دقت کرد تا فردی باشد که مشوق نیکی و بازدارنده از بدی باشد. یک مسلمان باید همواره در پی تزکیه نفس و اصلاح خود باشد تا بتواند در مسیر درست گام بردارد و به دیگران نیز کمک کند.
رهیافتی از فراز آیه در عرصه خانودگی
همکاری در امور خانه، تقویت روابط، تربیت درست فرزندان، حمایتگری از یکدیگر و ایجاد فضای معنوی از پیام های دریافتی ما از این فراز آیه شریفه در ساحت خانواده است. اینکه اعضای خانواده باید در انجام کارهای خانه و تربیت فرزندان با یکدیگر همکاری کنند. روابط اهل خانه بر اساس محبت و احترام متقابل باشد و از ایجاد اختلاف و نزاع پرهیز شود. والدین باید در تربیت فرزندان بر اساس ارزش‌های اسلامی و اخلاقی با یکدیگر همفکری و همکاری داشته باشند. اعضای خانواده باید در شرایط سخت و بحرانی از یکدیگر حمایت کنند و به یکدیگر کمک نمایند. و اعضای خانواده به ویژه والدین باید تلاش کنند تا فضایی معنوی و ایمانی در خانه حاکم باشد تا همه اعضا به سوی نیکی و پرهیزکاری و دوری از گناه سوق داده شوند.
رهیافت فراز آیه در حوزه اجتماعی
همکاری در امور خیر، مبارزه با فساد و گناه در جامعه، تقویت وحدت و انسجام، احترام به حقوق دیگران، گسترش فرهنگ نیکوکاری و نظارت همگانی و امربه معروف و نهی از منکر، رهیافت های از سیاق آیه دو ماعده به ویژه فراز پایانی آن برای نظام اجتماعی و سبک زندگی اجتماعی ماست.
اینکه آحاد جامعه باید در انجام کارهای خیر و عام‌المنفعه با یکدیگر همکاری کنند، مانند ساخت مدرسه، بیمارستان، کمک به نیازمندان و مانند اینها. همه افراد جامعه باید در مبارزه با فساد و بی‌عدالتی با یکدیگر متحد شوند و همکاری کنند و از ترویج گناه و منکرات جلوگیری کنند.
همواره در تقویت وحدت مسلمانان باید بکوشند و همیشه با یکدیگر متحد باشند و از تفرقه و اختلاف دوری کنند. افراد جامعه جامعه اسلامی باید به حقوق یکدیگر احترام بگذارند و از تجاوز به حقوق دیگران خودداری کنند. فرهنگ نیکوکاری را در جامعه و جهان گسترش دهند و همواره ترویج فرهنگ نیکوکاری و تعاون در جامعه و تشویق افراد به انجام کارهای خیر تلاش و مجاهدت کنند و نوعی نظارت نظارت همگانی بر اعمال و رفتار افراد جامعه به منظور جلوگیری از انحراف و گناه در نظر بگیرند. انجام وظیفه امر به معروف و نهی از منکر به منظور اصلاح جامعه و جلوگیری از گسترش فساد یک وظیفه همگانی برای مسلمانان و سازوگار نظارت همگانی در جامعه اسلامی است.
رهیافت سیاسی از فراز آیه
لزوم عدالت اجتماعی، مبارزه با فساد، حفظ و صیانت از حقوق مردم، مشورت و همیاری گرفتن از مردم، تقویت وحدت ملی، تعامل و تعاون با دیگر کشورها به ویژه کشورهای اسلامی، تقویت بنیه دفاعی کشور، برخی از رهیافت ها و درس هایی که است برای حوزه سیاسی و حکمرانی کشور می شود از فراز آیه دریافت نمود؛ حاکمان باید در جامعه عدالت اجتماعی را برقرار کنند و از تبعیض و بی‌عدالتی دوری کنند. نظام اسلامی دولت اسلامی باید با فساد در همه سطوح مبارزه کند و از رانت‌خواری و سوء استفاده از قدرت در تمام زمینه ها جلوگیری کند.
دولت باید حقوق مردم را حفظ کند و از تجاوز به حقوق آنها جلوگیری کند. حاکمان باید در تصمیم‌گیری‌های مهم با مردم مشورت کنند و از نظرات و ظرفیت های آنها درجهت رشد و پیشرفت مادی و معنوی جامعه و کشور اسلامی استفاده کنند. دولت ها باید برای تقویت وحدت ملی تلاش کند و از ایجاد تفرقه و اختلاف بین اقوام و مذاهب مختلف جلوگیری کند.
تعامل با کشورهای دیگر بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک باشد و از ایجاد تنش و درگیری پرهیز شود. و نظام و دولت باید برای حفظ امنیت کشور و دفاع از حقوق مردم و منافع ملی، بنیه دفاعی کشور را تقویت کند و برای جلوگیری از جنگ و جنایت و ظلم و ستم به انسان ها در عرصه جهانی بازدارندگی فعال داشته باشند.
بنابراین فراز پایانی این آیه شریفه دو ماعده یک منشور کامل برای زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی است که با عمل به آن می‌توان به سعادت و کمال در دنیا و آخرت دست یافت. این آیه بر اهمیت همکاری، همیاری، نیکوکاری و پرهیز از گناه و تجاوز از سطوح فردی تا عرصه ملی و جهانی تأکید می‌کند و به همه مسلمانان توصیه می‌کند که در همه امور و شئون زندگی فردی و اجتماعی خود، این اصول را رعایت کنند.
سرمشقی برای ترویج فرهنگ مقاومت اسلامی
فراز “وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ” به عنوان یک اصل اساسی در اسلام، میتواند رهیافتی قوی برای تقویت فرهنگ مقاومت و حمایت از جبهه مقاومت در لبنان و فلسطین باشد. در این راستا، می‌توان به نکات زیر توجه کرد:
تعریف و تبیین مقاومت به عنوان ِبرّ و تقوا
مقاومت در برابر ظلم، اشغال و تجاوزات استکبارجهانی و رژیم صهیونی ، مصداقی از “برّ” و نیکوکاری است. تلاش برای حفظ جان، مال، ناموس و سرزمین، از جمله اعمال نیک و پسندیده‌ای است که در اسلام بر آن تأکید شده است. و مقاومت، به معنای ایستادگی در برابر خواسته‌های نامشروع دشمنان و حفظ استقلال و هویت اسلامی، نوعی “تقوا” و پرهیزکاری است. مقاومت، مانع از تسلیم شدن در برابر گناه و انحراف می‌شود و به حفظ ارزش‌های الهی کمک می‌کند.
در این راستا بایسته است تبیین «عدم همکاری با ظالمان» به عنوان «إثم و عدوان» تعریف و ترویج نمود. هرگونه همکاری با رژیم صهیونی اشغالگر و حامیان آن، کمک به گسترش ظلم و فساد و جنایت است و نوعی “اثم” و گناه محسوب می‌شود. حمایت از رژیم اشغالگر و چشم‌پوشی از جنایات آن، مصداقی از “عدوان” و تجاوز به حقوق مظلومان است.
استناد به آیه برای فرهنگ سازی و بسیج عمومی
این آیه میتواند به عنوان یک مبنای شرعی و اخلاقی برای بسیج عمومی مسلمانان و حامیان عدالت در سراسر جهان برای حمایت از مقاومت در لبنان و فلسطین مورد استفاده قرار گیرد. با استناد به این آیه، می‌توان به مردم یادآوری کرد که حمایت از مقاومت، یک وظیفه شرعی و انسانی است و ترک این وظیفه، نوعی کوتاهی در برابر دستورات الهی است.
امروزه استفاده از آیه در فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای و آموزشی برای تقویت و تعمیق فرهنگ مقاومت بسیار راهگشا و موثر است. این آیه میتواند در تولید محتوای فرهنگی و رسانه‌ای (مانند فیلم، سریال، مستند، پوستر، مقاله و…) به عنوان یک شعار و پیام محوری مورد استفاده قرار گیرد.
با استفاده از این آیه، می‌توان به مخاطبان نشان داد که مقاومت، یک حرکت خودجوش و مردمی است که ریشه در ارزش‌های اسلامی و انسانی دارد. این آیه میتواند در برنامه‌های آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها به عنوان یک درس مهم در زمینه ارزش‌های اسلامی و انسانی گنجانده شود. با آموزش این آیه به نسل جوان، می‌توان آنها را با اهمیت مقاومت و حمایت از مظلومان آشنا کرد و آنها را برای ایفای نقش در این زمینه آماده ساخت.
الگوگیری از آیه در فعالیت‌ها و حمایت عملی: این آیه میتواند به عنوان یک راهنما در فعالیت‌های عملی و حمایتی از مقاومت مورد استفاده قرار گیرد. با الهام از این آیه، می‌توان به شیوه‌های مختلف از مقاومت حمایت کرد. کمک مالی به خانواده‌های شهدا و جانبازان، حمایت سیاسی و دیپلماتیک از مقاومت، افشای جنایات رژیم اشغالگر و حامیان، برگزاری تظاهرات و راهپیمایی در حمایت از مقاومت، تحریم کالاهای اسرائیلی و شرکت‌های حامی رژیم اشغالگر از مواردی است که مومنان با الگوگیری از این آیه شریفه در جهت حمایت عملی از فرهنگ مقاومت و جبهه مقاومت اسلامی انجام دهند.
با توجه به این نکات، می‌توان از این فراز نورانی و الهام بخش به عنوان یک رهیافت قوی برای تقویت فرهنگ مقاومت و حمایت از جبهه مقاومت در لبنان و فلسطین استفاده کرد و گامی مهم در جهت تحقق عدالت و آزادی برای مردم مظلوم این سرزمین‌ها برداشت.
تعاون در نیکوکاری و تقواپیشگی زمینه ساز ظهور
در راستای احیای تمدن نوین اسلامی و زمینه‌سازی ظهور منجی موعود (عج)، می‌توان از فراز “وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ” به این صورت راهبرد و رهیافتی برای جوامع و امت اسلامی برگزید:
تمدن نوین اسلامی، بستری برای ِبرّ و تقوا و زمینه ساز ظهور
احیاء و ایجاد تمدن نوین اسلامی نیازمند همکاری و همدلی همه مسلمانان در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است. این همکاری، مصداقی از “تعاونوا علی البرّ” است. تمدن نوین اسلامی باید بر پایه ارزش‌های الهی و اخلاقی بنا شود و از انحرافات و آسیب‌های تمدن‌های مادی‌گرا دوری کند. این پرهیزکاری، مصداقی از “تعاونوا علی التقوی” است. مقابله با موانع تمدن‌سازی و ایستادگی در برابر استکبار جهانی، مبارزه با فساد و بی‌عدالتی، و تلاش برای حفظ استقلال و هویت اسلامی، از جمله چالش‌های پیش روی تمدن نوین اسلامی هستند. مقابله با این موانع، نوعی “برّ و تقوا” است.
نقش تمدن نوین اسلامی در زمینه سازی ظهور
ایجاد جامعه‌ای عادلانه، گسترش معنویت و اخلاق، تقویت وحدت و همدلی و آماده سازی فکری و فرهنگی، چهار رکن از فرهنگ و تمدن اسلامی است که بر مبنا و الهام گیری از این آیه است شریفه می تواند استوار شده و زمینه ساز ظهور منجی موعود (عج) باشد. توضیح اینکه؛ تمدن نوین اسلامی باید تلاش کند تا جامعه‌ای عادلانه و مبتنی بر ارزش‌های الهی ایجاد کند.
این جامعه عادلانه، میتواند بستری مناسب برای ظهور منجی موعود (عج) باشد. تمدن نوین اسلامی باید به گسترش معنویت و اخلاق در جامعه توجه ویژه‌ای داشته باشد. جامعه‌ای که از نظر معنوی و اخلاقی رشد کرده باشد، آمادگی بیشتری برای پذیرش حکومت عدل الهی خواهد داشت.
تمدن نوین اسلامی باید برای تقویت وحدت و همدلی بین مسلمانان تلاش کند. جامعه متحد اسلامی، میتواند نقش مهمی در زمینه سازی ظهور ایفا کند. در تمدن نوین اسلامی باید به آماده سازی فکری و فرهنگی جامعه برای ظهور توجه شود. باید با ترویج فرهنگ مهدویت و آشنا کردن مردم با ویژگی‌های حکومت عدل الهی، زمینه ظهور را فراهم کرد.
پرهیز از “إثم و عدوان” در مسیر تمدن سازی و زمینه سازی ظهور
با اجتناب از انحرافات، مبارزه با ظلم و فساد و عدم همکاری با دشمنان می توان در مسیر تمدن‌سازی و زمینه سازی ظهور منجی موعود عج گام های موثری برداشت.
با الهام از آموزه‌های هدایت بخش این آیه نورانی، باید از هرگونه انحراف و گناه دوری کرد. نباید به دنبال اهداف مادی و دنیوی بود و باید همواره رضایت خداوند را در نظر داشت. باید با هرگونه ظلم و فساد در جامعه مبارزه کرد.
نباید اجازه داد که ظالمان و مفسدان، مانع از تحقق اهداف تمدن نوین اسلامی شوند. طبق مبنای این آیه نباید با دشمنان اسلام و بشریت همکاری کرد. و علاوه باید از هرگونه وابستگی به بیگانگان دوری کرد و به توانایی‌های خود اتکا کرد. لذا نقش این فراز برجسته از این آیه مهم در تحقق اهداف تمدن نوین و زمینه سازی ظهور منجی بشریت روشن تر می شود.
این فراز آیه میتواند به عنوان یک قطب‌نما در مسیر تمدن‌سازی و زمینه سازی ظهور مورد استفاده قرار گیرد. با عمل به این آیه، می‌توان از انحرافات و آسیب‌ها دوری کرد و به سمت اهداف والای تمدن نوین اسلامی حرکت کرد.
این آیه میتواند به عنوان یک انگیزه قوی برای تلاش و کوشش در راه تحقق اهداف تمدن نوین اسلامی و زمینه سازی ظهور مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب، فراز مذکور میتواند رهیافتی مؤثر در راستای احیای تمدن نوین اسلامی و زمینه سازی ظهور منجی موعود (عج) باشد، به شرط آنکه با درک صحیح از این آیه و عمل به آن، در جهت تحقق اهداف والای آن گام برداریم.
محمدباقر مشکاتی