روح‌الله رازینی، معاون آموزشی وزارت علوم، اخیراً اعلام کرد که بر اساس آیین‌نامه جدید، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی می‌توانند جایگزین‌هایی برای آزمون جامع دانشجویان دکتری در نظر بگیرند. این جایگزین‌ها شامل معدل کل بالای ۱۸ بدون مردودی، یا معدل ۱۷ همراه با یک اختراع ثبت‌شده ملی یا بین‌المللی، یا مقاله منتشرشده در پایگاه‌های معتبر علمی است.  

به گزارش خبرنگار سرویس  اجتماعی تابناک، با این حال، بررسی‌های انجام‌شده و گلایه های دنشجویان  نشان می‌دهد که دانشگاه آزاد اسلامی هنوز این تغییرات را اجرا نکرده و دانشجویان دکتری این دانشگاه همچنان ملزم به شرکت در آزمون جامع کتبی هستند. برخی دانشجویان در گفتگو با تابناک اظهار کرده‌اند که باوجود داشتن شرایط مذکور، درخواست معافیت آنان از آزمون جامع مورد پذیرش قرار نگرفته است.  

 

دانشگاه آزاد قوانین خودش را دارد!

یک دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد که نخواست نماش فاش شود در این زمینه گفت:  

«طبق اطلاعیه‌های وزارت علوم، باید بتوانیم با داشتن معدل بالا یا مقاله علمی معتبر، از آزمون جامع معاف شویم، اما دانشگاه آزاد همچنان این آزمون را اجباری می‌داند.»

مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی تاکنون واکنشی رسمی به این موضوع نداشته‌اند، اما کارشناسان معتقدند که اجرای این تغییرات نیازمند بخشنامه و دستورالعمل‌های داخلی از سوی مدیریت دانشگاه است.  

در همین راستا، برخی دانشجویان خواستار شفاف‌سازی و اجرای آیین‌نامه جدید در دانشگاه آزاد اسلامی شده‌اند. حال باید دید که آیا این دانشگاه نیز در آینده به این روند خواهد پیوست یا همچنان آزمون جامع را به‌عنوان یک الزام قطعی برای دانشجویان دکتری خود حفظ خواهد کرد.

یرای واکاوی بهتر این موضوع و شنیدن صحبت‌های مسئولان دانشگاه آزاد به سراغ علی سرورمجد، مشاور ریاست دانشگاه آزاد رفتیم و او گفت: دانشگاه آزاد قوانین خودش را دارد و نکته دیگری لاژم باشد می‌گوییم. تمام!

پس از این مکالمه عجیب و کوتاه به سراغ یکی از اساتید دانشگاه تهران که خود دکترای خودش را در همین دانشگاه اخذ کرده رفتیم و بعد متوجه شدیم که خود او یکی از قربانی‌های عدم اجرای قانون توسط دانشگاه آزاد شده است.

این بی عدالتی است

مرتضی کریمی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی و فارغ التحصیل مقطع دکتری از همین دانشگاه، به تابناک گفت: یکی از معضلاتی که در بسیاری از دانشگاه‌های کشور، به‌ویژه در دانشگاه‌های آزاد اسلامی، به چشم می‌خورد، بی‌توجهی به زحمات و تلاش‌های دانشجویان برتر و نخبه است. این دانشجویان که با کوشش مضاعف در مسیر تحصیل گام برمی‌دارند، نه‌تنها از امتیازات خاصی برخوردار نمی‌شوند، بلکه در مواردی حتی احساس سرخوردگی و بی‌انگیزگی پیدا می‌کنند. این موضوع، در بلندمدت می‌تواند به پدیده‌ای همچون فرار مغزها دامن بزند و استعدادهای برتر علمی را از کشور خارج کند.

 

وی افزود: به عنوان نمونه، در دوره‌ای که بنده در مقطع دکتری رشته جغرافیای سیاسی در دانشگاه آزاد واحد یادگار امام تحصیل می‌کردم، شاهد این ناعدالتی و عدم حمایت از دانشجویان پرتلاش بودم. در طول تحصیل، با تمرکز بر پژوهش‌های علمی، مقالات متعددی در حوزه تخصصی خود منتشر کردم و برای اعتلای سطح علمی دانشگاه خود کوشیدم. با این حال، هیچ‌گونه امتیاز یا تشویقی نسبت به سایر دانشجویانی که صرفاً در حد الزامات آموزشی فعالیت داشتند، دریافت نکردم. این در حالی است که در دانشگاه‌های معتبر جهان، دانشجویانی که عملکرد درخشانی دارند، مورد حمایت ویژه قرار می‌گیرند و مسیر رشد علمی و شغلی آن‌ها هموارتر می‌شود.

 

عدم اجرای قانون یا بی اهمیتی؟!

 

این استاد دانشگاه اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مواردی که در این زمینه مغفول مانده، مسئله آزمون جامع در مقطع دکتری است. در شرایط کنونی، حتی دانشجویی که در ترم‌های اولیه، نمرات بالایی کسب کرده و مقالات علمی منتشر نموده است، همچنان باید آزمون جامع را پشت سر بگذارد. این در حالی است که می‌توان برای دانشجویانی که در طول تحصیل، سطح علمی بالایی از خود نشان داده‌اند، امتیازاتی در نظر گرفت. به‌عنوان مثال، کسب معدل ۱۸ به بالا در مقطع دکتری که به‌خودی‌خود نشان‌دهنده تسلط و توانایی علمی فرد است، می‌تواند ملاکی برای معافیت از آزمون جامع باشد. این امر نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در زمان و انرژی دانشجویان نخبه خواهد شد، بلکه آنان را قادر می‌سازد تا تمرکز بیشتری روی پژوهش‌های علمی و نگارش رساله دکتری خود داشته باشند.

 

وی با بیان اینکه علاوه بر آزمون جامع، یکی دیگر از چالش‌های دانشجویان دکتری، آزمون‌های زبان همچون EPT است .بیان کرد:  این آزمون که فاقد منابع مشخص و استاندارد است، وقت و انرژی زیادی از دانشجویان می‌گیرد و در بسیاری از مواقع، صرفاً به مانعی اداری تبدیل شده است. تجربه‌ای که بنده در دوران شیوع کرونا داشتم، نشان داد که تعویق در برگزاری این آزمون‌ها، موجب اتلاف وقت دانشجویان شد و فرآیند تحصیل آن‌ها را طولانی‌تر کرد. این در حالی است که دانشگاه‌ها می‌توانند با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه، جایگزین‌هایی برای این آزمون در نظر بگیرند و از هدررفت انرژی دانشجویان جلوگیری کنند.

بی توجهی به فارغ‌التحصیلان در دانشگاه آزاد

 

کریمی متذکر شد: نکته تأسف‌بار دیگر، بی‌توجهی به فارغ‌التحصیلان برتر پس از پایان تحصیلات است. بنده با کسب بالاترین نمره در رشته جغرافیای سیاسی و دفاع از رساله خود، انتظار داشتم که حداقل یک تقدیر رسمی از سوی دانشگاه دریافت کنم، اما حتی مدرک تحصیلی نیز بدون هیچ‌گونه مراسم خاصی و به ساده‌ترین شکل ممکن تحویل داده شد. این نوع برخوردها نه‌تنها انگیزه دانشجویان برتر را کاهش می‌دهد، بلکه باعث می‌شود بسیاری از آن‌ها به این فکر بیفتند که مسیر علمی خود را در دانشگاه‌های خارجی ادامه دهند. در حالی که می‌توان با یک سیستم تشویقی ساده، از این مسئله جلوگیری کرد. برای مثال، دانشگاه‌ها می‌توانند فارغ‌التحصیلان ممتاز را به‌طور خودکار به بنیاد نخبگان معرفی کنند، امتیازاتی برای آن‌ها در نظر بگیرند یا حتی مسیر جذب آن‌ها را به‌عنوان اعضای هیئت علمی تسهیل نمایند.

 

دریغ از حمایت

 

وی در نهایت خاطر نشان کرد: در مجموع، به نظر می‌رسد که یکی از ایرادات اساسی نظام آموزش عالی در کشور ما، نبود یک سیستم پاداش و حمایت از دانشجویان ممتاز است. در حالی که دانشگاه‌های معتبر دنیا، نخبگان خود را به‌عنوان سرمایه‌های علمی می‌شناسند و آن‌ها را در مسیرهای پژوهشی و آکادمیک حمایت می‌کنند، در ایران همچنان شاهد نوعی بی‌توجهی به این قشر هستیم. ضروری است که این روند اصلاح شود و سیاست‌گذاری‌های مشخصی برای ایجاد انگیزه در دانشجویان نخبه و مستعد در نظر گرفته شود تا از هدررفت سرمایه‌های علمی کشور جلوگیری شود.

 

عرفان بیوک‌نژاد