به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، سیاست خارجی ایران مبتنی بر روابط دوستانه با همسایگان که طی چهار دهه گذشته با درجات مختلفی از اولویت و موفقیت دنبال شده است، اکنون با توجه به سیاست‌های خصمانه «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا و همچنین رد مذاکره با واشنگتن از سوی تهران، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. همچنین، این کارزار در زمانی صورت می‌گیرد که افزایش تنش‌آفرینی‌های اسرائیل علیه ایران و متحدانش در منطقه غرب آسیا شدت گرفته است.
پیگیری روابط مستحکم با کشورهای همسایه که عمدتاً از سوی وزارت امور خارجه ایران دنبال می‌شود، علاوه بر کاهش نگرانی‌های بی‌پایه برخی پایتخت‌های عربی نسبت به ایران، می‌تواند زمینه‌هایی برای کاهش فشارهای فزاینده آمریکا بر جمهوری اسلامی فراهم آورد.
به گفته «اسماعیل بقایی» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، که برای این گزارش با وی گفت‌وگو شده است، این سیاست از دوران پس از جنگ ایران و عراق در دهه ۱۳۶۰ شکل گرفت و همچنان ادامه دارد.
اما نشانه‌هایی وجود دارد دال بر اینکه این رویکرد در دوران ریاست‌جمهوری «مسعود پزشکیان» که از تیرماه ۱۴۰۳ (جولای ۲۰۲۴) آغاز شده، با توجه به شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی اهمیت بیشتری یافته است.
مبادلات دیپلماتیک میان تهران و پایتخت‌های منطقه در ماه‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته و مقام‌های ایرانی بیش از گذشته بر نقش پررنگ همسایگان در سیاست خارجی ایران تأکید می‌کنند.
اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه
بقایی تصدیق کرد که روابط حسنه با همسایگان می‌تواند در شرایطی که تصور می‌شود سخت‌تر است، مفید باشد.
بقایی در این باره گفت: «در شرایطی که احساس می‌شود محیط بین‌المللی نسبت به گذشته نامساعدتر شده است – به هر دلیلی، سیاست‌های آمریکا، یکجانبه‌گرایی، یا رویکرد اتحادیه اروپا – این زمانی است که می‌توان روی منطقه حساب باز کرد.»
ایران آماده است
اما، اگر شرایط بیرونی تغییری کرده است، ایران اطمینان حاصل کرده که آمادگی‌های لازم را داشته باشد.
بقایی توضیح داد که ایران به طور مستمر رفتار ترامپ و تیم سیاست خارجی و امنیت ملی او را تحلیل و الگوهای رفتاری مرتبط را استخراج می‌کند. بر اساس این تحلیل‌ها، سناریوهایی برای نحوه اقدامات احتمالی رئیس‌جمهور آمریکا در قبال ایران طراحی شده و طرح‌های متقابل نیز تدوین شده است.
بقایی افزود که ایران حتی نگاه و تحلیل کشورهای همسایه نسبت به ترامپ را نیز بررسی می‌کند تا بتواند با درک روشن‌تری دیپلماسی منطقه‌ای خود را پیش ببرد. وی خاطرنشان کرد که کشورهای منطقه دلایل کافی دارند تا تصور کنند سیاست‌های دولت ترامپ صرفاً به ضرر ایران نخواهد بود و همراهی تام با این سیاست‌ها می‌تواند پیامدهای منفی برای منافع خود آن‌ها نیز داشته باشد.
بقایی معتقد است که سیاست «اول همسایگان» طی ماه‌های گذشته توانسته به کاهش تنش‌های بی‌مورد میان ایران و برخی کشورهای عربی کمک کند.
اکنون که رئیس‌جمهور آمریکا قواعد اولیه دیپلماسی را کنار گذاشته و در عین تشدید فشار حداکثری علیه ایران، از تمایل به مذاکره با تهران سخن می‌گوید و مقامات ایرانی نیز مذاکره تحت این شرایط را رد کرده‌اند، ضرورت تحرک دیپلماتیک منطقه‌ای بیش از پیش احساس می‌شود.
ترامپ از زمان آغاز دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش در بهمن ماه (ژانویه) ابراز تمایل کرده که با ایران مذاکره کند. در همان حال، در ۱۷ بهمن (پنجم فوریه) با امضای یک یادداشت ریاست‌جمهوری، کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران را که در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش آغاز کرده بود، دوباره به جریان انداخت.
«این برای ما قابل قبول نیست»
دو روز بعد، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، فرمودند مذاکره با دولت آمریکا «عاقلانه» و «شرافتمندانه» نیست. همچنین در ۱۲ اسفندماه (دوم مارس) مسعود پزشکیان اعلام کرد که با وجود تفاوت دیدگاه شخصی اولیه‌اش، به موضع رهبر انقلاب در خصوص مذاکره با واشنگتن پایبند است.
بقایی اذعان کرد که یکی از راه‌های اصلی برای لغو تحریم‌ها، مذاکره با کشوری است که تحریم‌ها را اعمال کرده است. اما در این مورد که چرا در حال حاضر گفت‌وگو با آمریکا و سایر طرف‌های ذی‌ربط کارساز نخواهد بود نظر روشنی داشت.
وی گفت: «در شرایط فعلی، به نظر می‌رسد زمینه مساعدی برای مذاکره وجود ندارد، زیرا یا تمایلی (از سوی طرف مقابل) نیست یا توانایی رفع تحریم‌ها را ندارند؛ اروپایی‌ها به دلیل ناتوانی، و آمریکایی‌ها به سبب برداشت‌های غلط از وضعیت موجود. آن‌ها به‌اشتباه تصور می‌کنند که می‌توانند فشار بیشتری وارد کنند بدون آنکه در قبال لغو تحریم‌ها امتیازی بدهند و این برای ما قابل قبول نیست.»