به گزارش خبرگزاری ایمنا، در انتهای زمستان ۱۳۹۸، زمانی که نخستین نشانه‌های یک بحران جهانی در حال شکل‌گیری بود، کارشناسانی با جسارتی کم‌سابقه، منشأ طبیعی ویروس تازه کشف شده کرونا را زیر سوال بردند. در آن روزهای پر ابهام، هنگامی که جهان هنوز در شوک نخستین موج مرگ‌ومیرها و قرنطینه‌ها به سر می‌برد، ادعای «غیرطبیعی بودن ویروس» همچون جرقه‌ای در تاریکی بود که به سرعت از سوی جامعه علمی و رسانه‌های جریان اصلی به عنوان «گمانه‌زنی بی‌پایه» خاموش شد. اما امروز، با گذشت چهار سال و درگیری جهان با پرسش‌های بی‌پاسخ درباره منشأ کووید -۱۹، آن اظهارات جنجالی بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است.

علی کرمی استاد تمام دانشگاه و متخصص بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در این باره اظهار کرد: در ماه‌های بهمن و اسفند ۹۸ (بهار سال ۲۰۲۰) هنگامی که کرونا ویروس تازه به عنوان یک تهدید جهانی ظاهر شده بود، در سه برنامه تلویزیونی زنده با اصرار و رویایی، اظهار دیدگاهی نسبی به این موضوع کردیم که «این ویروس طبیعی نیست». این دیدگاه ما در آن زمان به دلیل نبود اطلاعات کافی و آمادگی جهان، توسط بسیاری از کارشناسان و حتی خبرنگاران به عنوان «غیرممکن» یا «بی اساس» بودن رد شد.

وی افزود: با این حال به عنوان یک متخصص بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک نتوانستیم بپذیریم که این ویروس منشأ طبیعی دارد، در همان مدت، با اشاره به تجربه ۴۰ ساله در حوزه شناسایی منشأ و تهدیدات زیستی، تحلیلی دقیق از داده‌های موجود ارائه دادیم که نشان دهنده غیرطبیعی این ویروس بود، به عنوان نمونه، بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۴، علائم مرتبط با «سارس» (SARS-CoV) که در چین آغاز شد، با تب، سرفه و علائم تنفسی شدید همراه بود که موجب آلودگی ۸۰۹۶ نفر جان‌باختن و ۷۷۴ نفر شد، سپس در سال ۲۰۱۲، «MERS» یا سندرم تنفسی خاورمیانه که از خفاش‌ها و شترها به انسان منتقل شد.

کرمی بیان کرد: کرونا در عربستان سعودی شیوع پیدا کرد که منجر به ابتلاء ۲۴۹۴و ۸۵۸ فوت شد. در تمام موارد، منابع طبیعی این ویروس‌ها مشخص شده بود، اما در مورد کرونای جدید، داده‌های ژنتیکی، ساختار ویروس، و تراکم مبتلایان در مناطق خاص (همچون ووهان چین) نشانگر نقش انسان در شکل‌گیری آن بود.

متخصص بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک توضیح داد: صحبت‌های ما را همان موقع در سه برنامه زنده رسانه ملی در این مورد و نقش آزمایشگاه‌های پیشرفته بیولوژیک ارتش آمریکا و پروژه وب نت یا کرونا ویروس خفاش‌های غرب آسیا را موجود است که به صورت مستدل در این باره، توضیح دادیم که ترکیبات ژنتیکی ویروس کرونا جدید نشانه‌هایی از «ویروس مهندسی شده» را در خود دارد، از نظر ما، ترکیب ویروس با یک ساختاری همچون «سوزن درون سلولی» که به طور معمول در آزمایشگاه‌ها برای انتقال ژن استفاده می‌شود و نبود مبدا طبیعی معتبر، نشانگر این است که ویروس ممکن است در یک آزمایشگاه ساخته شده باشد.

کرمی ادامه داد: به این ترتیب، با اشاره به تاریخچه موارد مشابه، تحلیل ژنتیکی و تجربه‌های گذشته در شناسایی تهدیدات زیستی، اصرار داشتیم که «این ویروس طبیعی نیست». این اظهارات در آن زمان توسط برخی به عنوان «نظر سیاسی» یا «پیش‌بینی غیرعلمی» رد شد، اما با گذر زمان و افزایش داده‌های علمی، تعدادی از پژوهشگران جهان نیز به این مهم رسیدند که کرونا جدید ممکن است نتیجه یک فرآیند آزمایشگاهی باشد.

وی افزود: همانطور که در تمامی برنامه‌های تلویزیونی خود تاکید کردیم، این نظریه نه تنها بر اساس تجربه، بلکه بر اساس «انجام تحلیل‌های علمی دقیق» بوده است.

شیوع ویروس کرونا از سپتامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین آغاز شد و به گسترش بیماری کووید -۱۹ (COVID-19) در سطح جهانی انجامید. در ایران، نخستین موارد ابتلاء به این ویروس در تاریخ سی بهمن ۱۳۹۸ (مصادف با ۱۹ فوریه ۲۰۲۰) با گزارش ابتلای دو نفر در شهرهای قم و ورامین تأیید شد و تا تاریخ هشتم اسفند ۱۳۹۸ (۲۸ فوریه ۲۰۲۰)، ایران با ثبت ۲۴۵ مورد مبتلا، پس از چین، کره جنوبی، ژاپن و ایتالیا در رتبهٔ پنجم جهان از نظر تعداد موارد شناسایی شده قرار گرفت که تا تاریخ ۱۳ آوریل ۲۰۲۴ نیز آخرین آمار رسمیِ ابتلاء و فوتی‌های ناشی از این ویروس ثبت شده است، این گسترش سریع بیماری، نشان‌دهنده تأثیر عمیق و فراگیر ویروس در سطح ملی و بین‌المللی بود.

در مورد منشأ ویروس کرونا، از همان ابتدا نظرات متفاوتی مطرح شد. برخی فرضیه‌ها انتقال ویروس از خفاش‌ها به حیوانات واسط و سپس سرایت آن به انسان از طریق بازار فروش ماهی و حیوانات زنده در ووهان را منشأ شیوع دانستند. برخی مقالات علمی نیز به موارد ابتلای گروهی از کارگران معدن به ویروس‌های مشابه کرونا، پیش از همه‌گیری جهانی، اشاره کردند که احتمالاً در تماس با خفاش‌ها آلوده شده بودند، اما این فرضیه‌ها هرگز به‌صورت قطعی تأیید نشدند.

دولت ایالات متحده آمریکا با انتشار گزارشی ادعا کرد منشأ ویروس ممکن است مرتبط با آزمایشگاه ویروس‌شناسی ووهان در چین باشد، این ادعا بارها توسط مقامات آمریکایی مطرح شد، از سوی دیگر، دولت چین به‌طور پیوسته این اتهامات را رد کرده و در مقابل، با ارائه اسناد و مدارک، ادعاهایی را علیه آزمایشگاه‌های بیولوژیک نظامی آمریکا مطرح نمود. مقامات چینی به‌طور ویژه به آزمایشگاه فوق‌پیشرفته فورت دیتریک در مریلند اشاره کردند که پیش از شیوع جهانی کرونا، به دلیل یک حادثهٔ نشت بیولوژیک (ناشی از نقص سیستم‌های ایمنی) به‌طور موقت تعطیل شده بود، چین این آزمایشگاه را به‌عنوان منشأ احتمالی ویروس کرونا معرفی کرد، این تقابل سیاسی و علمی میان دو کشور، به ابهامات درباره منشأ ویروس افزوده و موضوع را به یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل در حوزه امنیت زیستی جهانی تبدیل کرد.‌

در تاریخ ۱۰ مارس (مصادف با نوزدهم اسفند در تقویم شمسی)، یک دادخواست عمومی در وب‌سایت کاخ سفید ایالات متحده ارائه شد که از دولت این کشور خواست تا دلایل واقعی تعطیلی موقت آزمایشگاه فورت دتریک (Fort Detrick) را به‌صورت شفاف افشا کند، در این دادخواست همچنین خواسته شده بود که مشخص شود آیا این آزمایشگاه نظامی درگیر تحقیقات مرتبط با ویروس جدید کرونا (SARS-CoV-2) بوده است یا خیر؟ آیا احتمال نشت تصادفی ویروس از این مرکز وجود داشته است یا خیر؟

آزمایشگاه فورت دتریک، واقع در فردریکِ مریلند، یکی از مهمترین مراکز تحقیقاتیِ میکروبیولوژی و بیولوژیک نظامی ایالات متحده است که روی عوامل بیماری‌زای خطرناکی همچون ویروس‌های ابولا، آبله، و عوامل بیولوژیکِ دیگر مطالعه می‌کند، این آزمایشگاه به‌طور ناگهانی در اوت ۲۰۱۹ (مرداد ۱۳۹۸) تعطیل شد و فعالیت‌های آن تا نوامبر ۲۰۱۹ متوقف شد.

بر اساس گزارش‌های مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC)، تعطیلی این آزمایشگاه به‌دلیل نقض استانداردهای ایمنی زیستی بود، بازرسان CDC اعلام کردند که سیستم‌های ضدعفونی فاضلاب این مرکز ناکارآمد بوده و آموزش‌های دورهایِ ضروری برای کارکنان آزمایشگاه در زمینهٔ مهار زیستی به‌درستی انجام نشده است. این کاستی‌ها نگرانی‌هایی دربارهٔ احتمال نشت عوامل بیماری‌زا ایجاد کرد، هرچند مقامات آمریکایی تأکید کردند که هیچ مدرکی دال بر نشت ویروس کرونا یا ارتباط آن با فورت دتریک وجود ندارد.

دولت چین و برخی رسانه‌ها با استناد به این رویداد، ادعا کردند که ممکن است شیوع کرونا از آزمایشگاه‌های آمریکایی نشئت گرفته باشد و در مقابل، ایالات متحده و نهادهای علمی بین‌المللی همچون سازمان بهداشت جهانی (WHO) این ادعاها را بی‌اساس دانسته و بر منشأ طبیعی ویروس (احتمال انتقال از حیوانات به انسان) تأکید کرده‌اند، تاکنون هیچ سند علمی قطعی برای اثبات ارتباط فورت دتریک با ویروس SARS-CoV-2 ارائه نشده است، اما این موضوع همچنان به‌عنوان یکی از جنبه‌های مناقشه‌برانگیز سیاسی در بحث‌های مربوط به منشأ کرونا مطرح می‌شود.

به گزارش مجله نیویورک تایمز، سازمان کنترل و پیشگیری بیماری‌های ایالات متحده (CDC) نتوانست جزئیات بیشتری درباره منشأ ویروس کرونا جدید ارائه دهد. به دلیل «تفسیرهای امنیت ملی» (national security considerations) و نبود شفافیت، توجه را روی یک درخواست آزادی اطلاعات (FOIA) جدید جلب کرده که مجموعه‌ای از وقایع قابل توجه را فهرست می‌کند. این نشان‌دهنده سوالات پاسخ داده نشده درباره نقش آزمایشگاه ووهان و احتمال ارتباط آن با شیوع ویروس است، به عنوان مثال، خروجی ناشناخته پنومونی در ووهان، چین، در نوامبر ۲۰۱۹ کشف شد، همزمان ایالات متحده در اکتبر همان سال، «رویداد ۲۰۱» (Event 201)، یک تمرین جهانی همه‌گیری را با حضور معاون مدیر سیا، سازماندهی کرده بود.

سندهای FOIA نیز به حذف ناگهانی مطالبی از مقالات انگلیسی درباره تعطیل شدن مرکز تحقیقات زیستی فورت دتریک در همان دوره اشاره داشته است. امروزه، دسترسی به این صفحات، خطای «۴۰۴: صفحه پیدا نشد» را نشان می‌دهد. سخنگوی وزارت امور خارجه چین، ژائو لیجیان، به تازگی توییتی منتشر کرد که در آن ادعا می‌کند ارتش ایالات متحده «ممکن است این ویروس مرگبار را به ووهان آورده باشد» و لینکی به وب‌سایتی را بازنشر کرد که ادعا می‌کرد منشأ ویروس در آمریکا است. این وب‌سایت فرضیه‌ای مطرح کرد که ویروس از فورت دتریک، از طریق سیگارهای الکترونیکی، به هاوایی و سپس به ووهان منتقل شده است. ژائو در توییت خود خواهش کرد تا مردم «این مقاله را بخوانند و بازنشر کنند».

کاربر توییتری به نام @JuliusRide به طور مستقیم از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، پرسش‌هایی مطرح کرد: «چرا آزمایشگاه نظامی فورت دتریک تعطیل شد؟ چرا فصل آنفولانزا به طور ناگهانی زودتر آغاز شد؟ چه چیزی باعث پنومونی ناشی از سیگارهای الکترونیکی شده است؟ چرا مردم از آزمایش کرونا جلوگیری می‌شوند؟ چه چیزی را سعی در پنهان کردن دارید؟ شما به همه توضیح بدهکارید.»

پاسخی به ادعاها ژائو، سخنگوی دیگر وزارت امور خارجه چین، گِنگ شوانگ، اعلام کرد که جامعه بین‌المللی، از جمله ایالات متحده، نظرات متفاوتی درباره منشأ ویروس دارد و این «یک موضوع علمی است و نیاز به ارزیابی‌های علمی و تخصصی دارد.»

در جلسه بیان خبری در تاریخ ۱۸ مارس، مشاور ارشد پزشکی چین، ژونگ نانشان، ادعاهای گسترده‌ای که منشأ ویروس را در ووهان قرار می‌دادند را رد کرد و این ادعاها را «غیرمسئولانه» خواند. او توضیح داد: «همه‌گیری پنومونی ناشی از ویروس کرونا جدید واقعاً در چین، در ووهان آغاز شد، اما این به معنای این نیست که منشأ آن در ووهان بوده است.»

کشفیات FOIA و واکنش‌های سیاسی نشان دهنده گفتگوهایی پیرامون منشأ ویروس هستند که با روایات متناقض از سوی دولت‌ها و متخصصان همراه است. در حالی که سکوت CDC ادامه دارد، رقابت سیاسی بین ایالات متحده و چین، تلاش‌های جهانی برای تعیین مبدا این همه‌گیری را از طریق تحقیقات علمی ناپدید شده را پیچیده‌تر کرده است. این موارد، چالش‌های شفافیت در بحران‌های سلامت جهانی را نیز نشان می‌دهند، در حالی که نظرسنجی‌های سیاسی و تنش‌های بین‌المللی، سیاستمداران و عموم مردم را به سوی روایات متفاوتی می‌کشند.

اما همچنانکه در همه‌گیری کرونا ویروس سارس در سال ۲۰۰۳ رخ داد مطالبی پخش شد که این هم کار آمریکایی‌ها بوده تا به اقتصاد چین که رقیب اصلی اوست صدمه بزنند. در این نامه که در یک ژورنال داخلی در سال ۲۰۲۰ توسط دو ایرانی نوشته شده سوال شده چه کشوری از صدمه به اقتصاد چین سود می‌برد؟ چین یا آمریکا که مرتب به چین تهمت می‌زند؟ حتی بی بی سی اظهار کرد که گفته شده ویروس کرونا در آزمایشگاه نظامی بیولوژیک آمریکا در قزاقستان ساخته شده است.

در اسفند ۹۸ حشمت‌الله فلاحت‌پیشه گفت «کرونا یک حمله بیوتروریستی است». در پی اظهار نظر فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون بهداشت مجلس نیز روز جمعه این نظریه را مطرح کرد که شیوع ویروس کرونا در چین و ایران «حمله بیوتروریستی» است.

او که روز جمعه ۱۶ اسفند با خبرگزاری ایسنا گفت‌وگو کرده توضیح نداد که چه کشوری عامل این حمله بوده، ولی گفت که آمریکا برای جلوگیری از شیوع کرونا در منطقه باید «تحریم‌های ایران را بردارد».

گزارش‌های جدید و مفصل از کنگره آمریکا، نظریه‌ای برپایه‌ی احتمال ایجاد آزمایشگاهی منشأ ویروس کرونا جدید را مطرح کرده است، بر اساس این گزارش‌ها، نهادهایی همچون انستیتو ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا (NIAID) در پروژه‌های مشترک با محققان چینی، به انجام پژوهش‌هایی تحت عنوان Gain-of-function پرداخته‌اند، این پروژه‌ها با هدف ارتقا قابلیت تبدیل ویروس‌های کرونا به انسان و افزایش شدت بیماری‌های آن‌ها بوده است، گزارش‌های کنگره، هم از نقش آمریکا و هم از نقش چین در این پروژه‌های پژوهشی اشاره دارد و بر این اساس، هر دو کشور در اتهام ساختن و دستکاری ژنتیکی ویروس کرونا جدید جای گرفته‌اند، که این اتهامات برپایه این ادعا است که از طریق پروژه‌های مشترک، ویروس‌های طبیعی با ویژگی‌های خطرناک‌تر تبدیل شده و به انسان منتقل شده است.

تلاش‌هایی برای سرکوب اطلاعات مرتبط با این پروژه‌ها و نبود آزادسازی داده‌های کامل، موجب افزایش شک‌هایی درباره نزدیکی نهادهای علمی ملی و دولتی به پروژه‌های خطرناک همچون Gain-of-function شده است، با این حال بعضی منابع علمی تأکید می‌کنند که اثباتی مستقیم برای تأیید این اتهامات ارائه نشده و مسائلی همچون منشأ ویروس، هنوز در مرحله تحقیقاتی قرار دارد. برای مطالعه بیشتر به این منابع مراجعه کنید.

اما همچنان که بهمن و اسفند ۹۸ با ارائه اسناد و مدارک گفتیم ماجرا به مدت‌ها قبل بر می‌گردد. پروژه‌ای بنام شبکه خفاش‌های غرب آسیا یا وب نت Wabne یا West Asian Bat Net هدف این پروژه شناسایی و جداسازی ویروس‌های کرونای خفاش‌های ۱۲ کشور غرب اسیا اطراف ایران، چین و روسیه غیر از ایران و ارسال نمونه‌ها به آزمایشگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه و سپس به خود آمریکا است که در ظاهر پروژه کمک به پیشگیری از شیوع بیماری‌های عفونی است.

کرمی در رابطه با این موضوع گفت: همچنان که بهمن و اسفند ۹۸ در تلویزیون گفتیم این پروژه توسط یک نهاد محیط زیستی به‌نام اکو هلث الیانس (EciHealth Alliance) انجام شده اما با بودجه بخش بیولوژیک پنتاگون و وزارت دفاع آمریکا که جالب است بدانید این اسناد به تازگی افشا شده و بودجه این مجموعه نیز قطع شده است.

وی این سوال را مطرح کرد که چرا ارتش آمریکا در کشورهای غرب آسیا به دنبال کرونا ویروس‌های خفاشی می‌گردد؟ و در پاسخ گفت: آمریکایی‌ها سال‌ها است که در اطراف ما غارها را می‌گردند، خفاش‌ها را می‌گیرند و کرونا ویروس‌های آن‌ها را در آزمایشگاه‌های پیشرفته نظامی بیولوژیک ارتش آمریکا جدا سازی و بررسی می‌کنند و سپس به آمریکا می‌برند.

کرمی توضیح داد: این‌ها سال‌ها قبل از اینکه پاندمی کرونا شروع شود کرونا ویروس‌ها را از خفاش‌ها جدا سازی و بررسی و دستکاری ژنتیکی می‌کردند و ما سال‌ها قبل از کرونا، این سایت و صدها سایت و مرکز تحقیقات بیولوژیک و آزمایشگاه‌های بیولوژیک ارتش آمریکا در منطقه و گزارش‌ها و مقالات فعالیت آن‌ها را پیگیری می‌کنیم و می‌دانستیم آن‌ها فعالیت‌های خطرناک بیولوژیک انجام می‌دهند و هشدار می‌دادیم ولی کسی جدی نمی‌گرفت برای اینکه صحت حرف‌های بنده را بدانید به سایت « Wabnet – Western Asian Bat Research Network» مراجعه کنید.

وی ادامه داد: نکته بسیار جالب اینکه به‌سرعت پس از برنامه تلویزیونی که اسناد فعالیت‌های این مرکز و بودجه و غیره را گفتیم این سایت مسدود شد و تمام اطلاعات آن که در گذشته کپی برداری شده و موجود بود از دسترس خارج شد. اگر دولت آمریکا که بارها به درخواست چین به بازرسی آزمایشگاه فورت دیتریک نظامی جواب منفی داد بازرسی دقیق می‌شد شاید جواب‌ها روشن می‌شد.

کرمی توضیح داد: نکته مهم این است که دوبار تیم بازرسان متخصص سازمان بهداشت جهانی به درخواست آمریکا به شهر ووهان چین و بررسی آزمایشگاه ویروس شناسی آنها رفتند و روزها همه چیز را بررسی کردند و در نهایت هر دو بار گفتند سندی که نشان دهد ویروس کرونا از آن‌جا رها شده پیدا نکردند، اما دولت آمریکا باز به اتهام زنی خود ادامه می‌دهد هیچ، اجازه نمی‌دهد همین بازرسان آزمایشگاه های بیولوژیک نظامی که چین گفته بازرسی شود، آمریکا از چه می‌ترسد؟ چین همکاری می‌کند ولی آمریکا همکاری نمی‌کند موضوع چیست؟

وی ادامه داد: نکته دوم این است که یک ماه قبل از شروع کرونا و المپیک ورزشی ارتش‌های جهان در همان شهر ووهان برگزار شد و تیم بزرگ آمریکا با نظامیان خود آنجا بودند، آیا امکان این وجود دارد که این امر زمینه برای آوردن ویروس به ووهان توسط آن‌ها و انتشار آن در بازار ماهی فروشان باشد؟

به گزارش ایمنا، مطالعات کنگره آمریکا و پروژه‌های پیشین نشان می‌دهند که آمریکا نقش کلیدی در ایجاد شکست‌ناپذیری همه‌گیری‌های بیولوژیکی، از جمله سارس و کووید -۱۹، داشته است، بر اساس این گزارش‌ها همکاری بین انستیتو ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا (NIAID) با محققان چینی در پروژه‌های Gain-of-function، منجر به ارتقا قابلیت‌های ویروس کرونا و تبدیل آن به یک عامل شیوع سریع و خطرناک شده است.

نبود شفافیت آمریکا در ارائه اسناد کامل، از جمله اطلاعات مرتبط با آزمایشگاه‌های نظامی همچون فورت دتریک و پروژه‌های مشترک با چین، نشانگر پنهان‌سازی حقیقت است. در حالی که نهادهای علمی جهانی منشأ طبیعی ویروس‌ها را تأیید می‌کنند، آمریکا با تلاش برای سرکوب اطلاعات و نداشتن همکاری در آزادسازی داده‌های کامل، ابهامات را بیشتر می‌کند.

این اتهامات، همراه با تاریخچه استفاده از ابزارهای تحریمی و توطئه‌های سیاسی برای تضعیف رقیب‌های اقتصادی (همچون چین)، نشان می‌دهد که آمریکا سعی در تبدیل بحران‌های سلامت به ابزارهای تهاجمی دارد.

آمریکا، با پنهان‌سازی حقیقت و همکاری با چین در پروژه‌های بیولوژیکی محرمانه، نه تنها ابهامات را درباره منشأ ویروس‌ها افزایش می‌دهد، بلکه این تاریخچه نشان می‌دهد که سیاست‌های تهاجمی آن، از ابزارهای نوینی همچون «جنگ‌های بیولوژیک» نیز استفاده کرده است. تا زمانی که این اتهامات مستند شوند، باید به این نکته توجه داشت که نبود شفافیت آمریکا همانطور که تاریخ نشان می‌دهد، نه تنها در برابر اعتماد عمومی قرار می‌گیرد، بلکه به تهدید سلامت جهانی نیز منجر خواهد شد.