جوان آنلاین: طبق گفته مدیر کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران برای مقابله با رفتار‌های ضدمحیط زیستی، علاوه بر کار‌های فرهنگی و آموزشی، نیاز به قوانین بازدارنده نیز است. ایجاد نگاه منفی عمومی نسبت به این رفتار‌ها با کمک ابزار هنر کلید کاهش تخلفات محیط زیستی است. محمدصابر باغخانی‌پور، مدیر کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران معتقد است: مقابله با رفتار‌های نادرست محیط زیستی نیازمند ترکیبی از قوانین بازدارنده و کار‌های فرهنگی و آموزشی است. تنها با ایجاد نگاه منفی عمومی نسبت به این رفتار‌ها با کمک هنر و برخورد قضایی متناسب با متخلفان، می‌توانیم به کاهش تخلفات محیط زیستی و حفظ محیط زیست برای نسل‌های آینده کمک کنیم. متن این گفت‌و‌گو به شرح زیر است.
چرا اساساً چنین روزی را در تقویم داریم و اهمیت این روز چیست؟
محیط زیست یک مسئله همگانی است و همه افراد جامعه، از هر قشر و طبقه، نسبت به آن وظایفی دارند. هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که از محیط زیست سودی نمی‌برد یا تأثیر منفی بر آن نمی‌گذارد. این ویژگی بارز محیط زیست است که آن را به یک موضوع عمومی تبدیل کرده است، حتی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل ۵۰، محیط زیست را یک امر عمومی تلقی کرده و حفاظت از آن را از همه آحاد جامعه خواسته است. برای بهبود و ارتقای وضعیت محیط زیست، نیاز است آگاهی درست، بموقع و فراگیر درباره مسائل محیط زیستی به مردم منتقل شود. مردم باید بدانند چرا آلودگی ایجاد می‌شود، دلایل آن چیست و چگونه می‌توان آن را بهبود بخشید. همچنین باید درباره مسائلی مانند فرونشست زمین، وضعیت آب کشور، گرد و غبارها، تخریب اراضی و کارکرد‌های مختلف اکوسیستم‌ها آگاهی داشته باشند و پیرامون آن دغدغه داشته باشند، در نتیجه نسبت به موضوع حساس‌تر و درست‌تر برخورد خواهند کرد.
از یک سو شاهد کوه‌خواری و جنگل‌خواری‌هایی هستیم که به ساخت‌و‌ساز‌های غیرمجاز ختم می‌شود و از سوی دیگر چنینی روزی را داریم و به مردم توصیه‌های مختلف برای کاشت نهال و درخت می‌شود، چنین تناقض‌هایی چگونه باید مرتفع شود تا نسل‌های جدید‌تر به اهمیت محیط زیست پی ببرند؟
در روند توسعه و پیشرفت کشورها، تخریب محیط زیست تا حدی اجتناب‌ناپذیر است، اما این به معنای آن نیست که نمی‌توان این تخریب را کاهش داد یا کنترل‌شده انجام داد. سیاستگذاران و مردم می‌توانند با همکاری یکدیگر، میزان تخریب محیط زیست را به حداقل برسانند و در مناطقی که توسعه صورت می‌گیرد، کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود. برای تحقق این هدف، نیاز به مطالبه عمومی و دغدغه‌ای همگانی است. مردم باید بخواهند و مطالبه کنند که توسعه به شیوه‌ای انجام شود که کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود، اما برای اینکه مردم بخواهند و مطالبه کنند، ضروری است نگرش آنها با آگاهی‌بخشی و ارائه اطلاعات درست ارتقا یابد. استفاده از رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و برنامه‌های آموزشی برای انتقال اطلاعات درست درباره محیط زیست، برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی در مدارس، دانشگاه‌ها و محله‌های شهری، استفاده از دانش و تجربه استادان، نخبگان و فعالان محیط زیست برای فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی عمومی و تشویق مردم به مشارکت فعال در پروژه‌های محیط زیستی مانند کاشت درخت، پاکسازی طبیعت و گزارش تخلفات محیط زیستی از جمله راهکار‌های پیشنهادی است.
چگونه باید با فرهنگ‌سازی نسبت به چالش‌های رفتاری تخریب محیط زیست همچون قطع درختان، شکستن شاخه برای آتش یا تاب بستن و بالا رفتن از درخت برخورد کرد؟
در راستای حفظ محیط زیست و مقابله با رفتار‌های ضدمحیط زیستی، تنها کار‌های فرهنگی و آموزشی کافی نیستند. برای ایجاد تغییر پایدار و مؤثر، نیاز به قوانین و برخورد‌های بازدارنده نیز است. فردی که درختی را آتش می‌زند یا به هر شکل دیگر به محیط زیست آسیب می‌رساند، باید با برخورد قضایی متناسب و بازدارنده مواجه شود، اما این برخوردها باید به گونه‌ای باشد که نه تنها فرد متخلف، بلکه دیگران نیز از تکرار چنین رفتار‌هایی منصرف شوند. در کنار این برخوردها، آموزش و فرهنگ‌سازی نیز باید ادامه یابد تا در نگاه عموم جامعه، رفتار‌های ضدمحیط زیستی به عنوان امری منفور و مذموم شناخته شود. وقتی چنین نگاهی در جامعه شکل بگیرد، افراد کمتر به خود اجازه خواهند داد در مقابل چشم دیگران به چنین رفتار‌هایی دست بزنند.
چه راهکار‌های آموزش همگانی و فرهنگ‌سازی در حفظ محیط زیست پیشنهاد می‌دهید؟
آموزش و فرهنگ‌سازی در حوزه محیط زیست، برخلاف تصور عموم، تنها محدود به انتقال مستقیم اطلاعات و مفاهیم نیست. برای نهادینه‌سازی رفتار‌های دوستدار محیط زیست، باید ارزش‌ها و کارکرد‌های محیط زیستی را در قالب فعالیت‌های روزمره و از طریق ابزار‌های مختلف به مردم منتقل کرد. این ابزار‌ها می‌توانند شامل هنر، فیلم، موشن‌گرافی، تئاتر، سرود، بیلبورد‌های شهری و حتی فعالیت‌های خانوادگی و اجتماعی باشند. به عنوان مثال، می‌توان از پیام‌های تبلیغاتی در شبکه‌های مجازی استفاده کرد یا از چهره‌های مشهور و سلبریتی‌ها خواست به مردم توصیه‌هایی مانند استفاده از شیرآلات کم‌مصرف، لامپ‌های کم‌انرژی یا کاهش استفاده از وسایل پرمصرف در ساعت‌های اوج مصرف انرژی ارائه دهند. این روش‌ها نه تنها اطلاعات را منتقل می‌کنند، بلکه رفتار‌های دوستدار محیط زیست را در زندگی روزمره نهادینه می‌کنند.