حمید ضیایی‌پرور - به‌طورکلی استراتژی‌ها یا سیاست‌های موجود در دنیا در مواجهه با فضای مجازی را می‌توان به دودسته تقسیم کرد: یک دسته سیاست یا استراتژی سلبی و دیگری سیاست ایجابی. در سیاست سلبی کشورها یا نظام‌هایی که این سیاست را در پیش گرفتند و البته خیلی اندک هستند به‌طورکلی ممنوعیت اینترنت، فناوری‌های جدید، تلفن همراه و کندی توسعه زیرساخت‌های ارتباطی را دنبال کردند و تعدادشان هم انگشت‌شمار است متأسفانه باید گفت در ایران هم تقریباً در دو دهه اولیه مواجهه با اینترنت یک چنین سیاستی در پیش گرفته شد؛ بنابراین ما تا ته خط در حوزه سیاست سلبی جلو رفتیم مثلاً در حوزه سیاست سلبی که کماکان هم تا حدودی دارد اجرا می‌شود بحث فیلترینگ مطرح است بر اساس گزارشی که مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی چند سال پیش منتشر کرد و الان روی وب‌سایت این مرکز وجود دارد ایران، چین و سوریه سه کشوری هستند که فیلترینگ را در عمیق‌ترین و وسیع‌ترین شکل ممکن در دنیا اجرا کردند؛ ولی نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که ایرانی‌ها در خیلی از شاخص‌های مرتبط با بازدید محتوای نامناسب اینترنتی رتبه اول کسب کردند یعنی مردم به‌نوعی این مانع را دور زدند پس سیاست فیلترینگ منجر به شکست شد.
سیاست دیگر در حوزه سلبی محدودکردن اینترنت بود، سرعت کم، کیفیت کم، گران‌کردن این فناوری و این روش منجر به این شد که ایران در زمینه سرعت اینترنت جزو ضعیف‌ترین کشورهای دنیا قرار گرفت. عقب‌مانده‌ترین کشور در خاورمیانه از لحاظ ضریب نفوذ اینترنت، پهنای باند و قیمت اینترنت شدیم. به‌نوعی سیاست سلبی در حد اعلای خود در ایران به کار گرفته شد در سال 1390 با فرمانی که مقام معظم رهبری برای تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی دادند یک رویکرد جدید در حوزه فضای مجازی اتخاذ شد شما اگر فرمان مقام معظم رهبری را نگاه کنید در سال 90 صراحتاً بر این موضوع تأکید کردند که در کنار آسیب‌هایی که فضای مجازی دارد بر روی ظرفیت‌های این فضا هم باید کار کنید.
بنابراین تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی در واقع یک تغییر رویکرد در سیاست‌های کلی جمهوری اسلامی ایران نسبت به فضای مجازی بود از سال 1390 به این سو و به ویژه بعد از تشکیل دولت یازدهم در سال 92 به طور مشخص سیاست ایجابی در مواجه با فضای مجازی در پیش گرفته شد. مصادیق این سیاست این هاست: فعال شدن اپراتور سوم و آمدن نسل 3 و 4 و 4.5 تلفن همراه که همراه با خودش ده‌ها و صدها کاربری جدید را به همراه آورد. امروز اگر شما شاهد این هستید که هزاران اپلیکیشن در فضای مجازی ایران فعال است و فقط یکی در حوزه حمل و نقل می‌آید کل صنعت حمل و نقل کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد ناشی از اتخاذ این استراتژی است؛ یعنی موقعی که ما جهت فرمان را عوض کردیم حوزه IT شکوفا شد، اپلیکیشن‌های متعدد تولید شد، محتوا تولید شد و کلی کارهای دیگر. در موضوع کیفیت و سرعت اینترنت یادمان باشد تا سال 1393 بیش از 80- 90 درصد کاربران ما، اینترنت حداکثر 128 کیلو بیت بر ثانیه داشتند استفاده می‌کردند. اصلاً اینترنت با سرعت چند مگا بیت بر ثانیه برای مان خواب و خیال و آرزو بود گاهی ما سفر خارجی می‌رفتیم می‌دیدیم اینترنت شان آن قدر پرسرعت است تعجب می‌کردیم گاهی من در وبلاگم می‌نوشتم من اصلاً بلد نیستم اینترنت کار کنم؛ چون ما همیشه با اینترنت ضعیف کار کردیم؛ ولی الان نسبتاً توسعه پیدا کرده اگر ما امروز در باره معضلات مربوط به فضای مجازی صحبت می‌کنیم ناشی از این استراتژی است که جمهوری اسلامی ایران سیاست ایجابی را در پیش گرفته و به طور جد دارد به موضوع تولید محتوا، آگاهی رسانی به مردم، توسعه کاربری‌های اینترنت در مشاغل مختلف و کسب و کارها و بیزینس‌ها، دولت الکترونیک و آموزش الکترونیک روی می‌آورد. در این حوزه البته راه درازی در پیش رو داریم. دولت‌های یازدهم به بعد دو راهبرد را در این حوزه در پیش گرفتند یکی بحث پالایش این فضا و ساماندهی این فضا به طوری که مردم و کاربران به فضای مجازی اطمینان پیدا کنند.
نکته دوم این است که زمانی که اینترنت به وجود آمده تا از 1969 تا الان 57 سال می‌گذرد در این دوره سه روند را می‌توانیم نام ببریم. این روندها گاهی به لحاظ زمانی بر همدیگر هم پوشانی دارند. روند اول دوره‌ای بوده که زیرساخت‌ها توسعه پیدا می‌کرد، بالاخره فناوری‌های مختلف اینترنتی به وجود آمد روش و راه‌های ارتباط و اتصال به اینترنت توسعه یافت.
الان به قول دیالوگ مشهور آن فیلم سینمایی به تعداد آدم‌ها راه برای رسیدن به اینترنت وجود دارد و انواع و اقسام روش‌ها زیرساخت‌ها توسعه پیدا کرده از یک دوره‌ای که مشخصاً از سال 1990 با ابداع وب شروع شد به این طرف یک دوره‌ای هم زمان با دوره زیرساخت‌ها شروع شده به نام دوره شبکه‌ها، حالا شبکه‌های مختلف از وب یک، وب دو و شبکه‌های اجتماعی را شاهد هستیم که هر دوی این دوره‌ها، دوره‌هایی هستند که فناوری و تکنولوژی حرف اول را می‌زند؛ ولی تقریباً از سال 2000 به این سو همزمان با رشد وبلاگ‌ها و به وجود آمدن نسل جدید وب یک دوره جدیدی شروع شده که به آن دوره محتوا می‌گویند که ما الان درون آن هستیم دوره زیرساخت تقریباً به انتها رسیده، دوره شبکه اجتماعی تقریباً اشباع شده ولی دوره محتوا تازه شروع شده هرچه ما چالش داریم در حوزه محتواست قدیمی‌ها می‌گفتند مشتری پادشاه است الان می‌گویند محتوا پادشاه است هرکس بتواند محتوا تولید کند پادشاه خواهد بود در حوزه تکنولوژی، همواره ما از غرب عقب بوده‌ایم همیشه ما از غرب الگوبرداری کرده‌ایم.
اگر یک فناوری از غرب آمده ترجمه و حداکثر بومی سازی کرده‌ایم حداکثر فارسی سازی کرده‌ایم، ما در تکنولوژی همیشه از غرب پیروی کرده‌ایم در خودروسازی در هواپیما در صنایع، ما الگو برداری کرده‌ایم ولی مزیت ما فرهنگ اسلامی و فرهنگ ایرانی است. در حوزه فضای مجازی، فرهنگ ملی ما نسبت به غرب برتر است اگر ما در آموزه‌های دینی صحبت از این می‌کنیم که در آینده بر جهان حکم فرمایی خواهیم کرد اگر صحبت از این می‌کنیم که دین اسلام جهانی خواهد شد اینجا جای آن است در واقع شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی فضا و تریبونی است برای گسترش فرهنگ اسلامی و ایرانی ما.
اینجاست که این چالش ما شروع می‌شود چرا ما قادر نیستیم که تولید محتوای کافی داشته باشیم چرا در فضای مجازی سنتی گنجینه‌های فرهنگی و مذهبی و ملی و بومی و باستانی و تاریخی وعرفانی را به زبانی که کاربران این فضا استفاده می‌کنند نشر نداده‌ایم.
چرا این ها می‌توانند در دنیای واقعی جامعه داخلی و جهانی را سیراب کنند؛ ولی در فضای مجازی همین‌ها نمی‌توانند تبدیل به فرصت‌های دیجیتالی در بستر فضای مجازی نشر پیدا کنند چالش‌های ما دقیقاً این جاست. متاسفانه ما عمدتاً مصرف کننده اطلاعات و دانلود کننده اطلاعات هستیم آپلود کننده و تولید کننده اطلاعات کمتر هستیم.
مطالعات نشان می‌دهد 80 درصد محتوایی که در شبکه‌های اجتماعی دارد منتشر می‌شود و در گردش درمی آید در واقع از روی هم کپی می‌کنند 20 درصد آپلود می‌کنند 80 درصد دارند دانلود می‌کنند این جا اگر ما برایش راهکار پیدا کنیم به نظر من فضای مجازی نه تنها تهدید نخواهد بود؛ بلکه برای فرهنگ ایرانی و اسلامی ما یک فرصت گرانبها و توسعه بخش خواهد بود. (منبع:نوآوران)