به گزارش شهرآرانیوز؛ چهاردهمین روز از اسفند در تقویم رسمی کشور، روز ترویج فرهنگ قرض‌الحسنه نام گرفته است؛ سنتی که درصورت گسترش، بسیاری از آسیب‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد و محبت و مودت را بر فضای روابط اجتماعی ما حاکم می‌کند. به‌مناسبت فرارسیدن این روز و مقارن‌بودن آن با ماه مبارک رمضان، ابعاد رمضانی آن را مرور می‌کنیم.
باارزش‌تر از صدقه و انفاق
رسول خدا (ص) پیوسته بر رعایت بدهکاران تنگدست تأکید می‌کردند و مسلمانان را از دچار‌شدن به نفرین بدهکار تنگدست برحذر می‌داشتند. ایشان می‌فرمودند: «هر‌که به تنگدستی مهلت دهد، خداوند در روزی که هیچ سایه‌ای جز سایه او نیست، وی رادر سایه خود درآورد.» همچنین پیامبر (ص) در بیان ارزش‌گذاری اعمال مؤمنان، قرض را باارزش‌تر می‌دانند و می‌فرمایند: «صدقه‌دادن، ده حسنه؛ قرض‌دادن، هجده حسنه؛ رابطه با برادران دینی، بیست‌حسنه و صله رحم، بیست‌وچهار حسنه دارد». (کافی، ج۴، ص۱۰، ح۳)
نقش قرض‌الحسنه در زندگی انسان‌های سالم و مؤمن بسیار سازنده و مفید است؛ زیرا با تقویت وضعیت اقتصادی و بهبودی آن، عامل قوام فرد و جامعه می‌شود (نساء، آیه۵) و شخص را به کار و تلاش و تولید سوق می‌دهد. از‌این‌رو در روایات، ثواب قرض‌دادن بیش‌از صدقه‌دادن و انفاق دانسته شده است؛ زیرا گاه انسان به کسی صدقه می‌دهد که او نیازی ندارد؛ همچنین قرض‌گیرنده با‌توجه‌به تعهدی که می‌سپارد، بر آن است تا با تولید و تلاش خود، وامش را پس دهد و این عمل قرض، در گردش سالم اقتصاد و جریان مفید و سازنده پول و مال تأثیرگذار است.
در ماه رمضان به خدا قرض دهیم
قرآن کریم هر کار خیری را که انسان برای خدا انجام دهد، قرض‌الحسنه می‌داند؛ چه عبادت اصطلاحی باشد مثل نماز و روزه یا انفاق مالی یا کار‌های خدماتی و عام‌المنفعه همچون مسجدسازی و مدرسه‌سازی، یا جبهه‌رفتن و جهاد در راه خدا. رسول‌خدا (ص) از یک سو، مسلمانان را به قرض‌دادن، تشویق و ترغیب و از سوی دیگر به آنان توصیه می‌کردند تا جای ممکن قناعت کرده، از قرض پرهیز کنند.
ادای حقی از حقوق مؤمنان
در اهمیت و ارزش قرض‌الحسنه همین بس که انسان با این کار خود، فرمان خداوندی را درزمینه تعاون و مشارکت در کار‌های خیر به جا می‌آورد (مائده، آیه ۲) و دست‌های نیازمند و محتاجی را رد نمی‌کند و با این کار، حقی از حقوق مؤمنان بر خود ادا می‌کند؛ زیرا در هر مالی، حقوقی برای دو گروه سائلان و نیازمندان (محرومان) بر شخص دارنده مال است. (ذاریات، آیه۱۹؛ معارج، آیات۲۴ و ۲۵)
شروط قرآن برای قرض‌الحسنه
قرآن سیزده‌بار از واژه «قرض» سخن گفته است و هر‌جا کلمه «قرض» را آورده، به‌دنبال آن، کلمه «حَسناً» را هم آورده است (تغابن، ۱۷). برای همین در اسلام به وام بی‌بهره «قرض‌الحسنه» می‌گویند. این ترکیب یعنی قرض‌دادن باید به‌صورت نیکو انجام شود. نیکویی یعنی شروطی داشته باشد، همچون اینکه آبرومندانه باشد، بی‌منت باشد، بدون چشمداشت به سود و بهره باشد، برای خشنودی خدا باشد و از روی میل و علاقه باشد.
عامل محبت مؤمنان به هم
از آثار و برکات اجتماعی و کارکرد‌های دنیوی قرض‌الحسنه می‌توان به ایجاد محبت بین مردم و تحقق انسجام و وحدت اسلامی اشاره کرد. امام‌صادق (ع) می‌فرماید: «سه چیز است که محبت آورد: قرض‌دادن و فروتنی و بخشش» (تحف‌العقول، ص۳۱۶). ازجمله آثار قرض‌الحسنه می‌توان به محو سیّئات و تبدیل آن به حسنات اشاره کرد. (مائده، آیه ۱۲). خداوند در آیه۱۲ سوره مائده ازجمله پاداش‌های بزرگ قرض‌الحسنه را دستیابی به فوز عظیم و کامیابی در بهشت جاودان می‌داند.
آداب قرض‌الحسنه
قرض‌الحسنه هم مثل دیگر کار‌های نیک و موردسفارش در اسلام، آدابی دارد ازجمله اینکه قرض‌دهنده مراعات آبروی قرض‌گیرنده را کند. از‌این‌رو خداوند گفت‌وگوی محرمانه درباره توصیه به قرض‌الحسنه را از کار‌های پسندیده و شایسته شمرده است (نساء، آیه ۱۴ و تفسیر نورالثقلین، ج۱، ص ۵۴۹، ح ۵۵۸). از دیگر آداب قرض‌الحسنه مهلت‌دادن به قرض‌گیرنده است. پیامبر (ص) در‌این‌باره می‌فرمایند: «هرفردی به گرفتار و درمانده‌ای قرض بدهد و در پس‌گرفتن آن، خوش‌رفتاری کند (گناهانش پاک می‌شود و) اعمالش را دوباره شروع می‌کند و خداوند در‌برابر هر درهم، هزار قنطار (ثروتی فراوان) در بهشت به او عطاکند». (ثواب‌الاعمال، ص ۲۸۹)
به خدا قرض می‌دهیم
قرض‌الحسنه در مکتب اسلام، جایگاه ویژه‌ای دارد. در شأن و آثار قرض‌الحسنه که از تعالیم دینی برخاسته، آیات بسیاری آمده است، مثل این آیه که می‌فرماید: «مَن ذَا‌الَّذِی یُقْرِضُ ا... قَرْضًاحَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أضعافا کثیره؛ کیست که به خدا قرض‌الحسنه‌ای دهد (و از اموالی که خدا به او بخشیده است، انفاق کند) تا آن را برای او، چندین‌برابر کند؟» (بقره، ۲۴۵). یعنی همان‌گونه که در قرض و وام، مال از بین نمی‌رود و بازمیگردد، در این‌گونه امور نیز هر‌چه در راه خدا هزینه شود، بازمیگردد و بلکه چندین‌برابر آن را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنید.
به مقروض مهلت دهید
مهلت‌دادن به تنگدست در پرداخت قرض، از عوامل استجابت دعا و ر‌هایی از گرفتاری و اندوه است. پیامبر (ص) درباره نقش امهال به معسر در زندگی مادی و دنیوی انسان می‌فرماید: «هرفردی می‌خواهد دعایش مستجاب و اندوهش برطرف شود، به تنگدست مهلت دهد.» (کنزالعمال، ج۶، ص ۲۱۵، ح ۱۵۳۹۸).
البته لازم است قرض‌گیرنده همواره در اندیشه ادای قرض خود باشد. امام‌رضا (ع) در‌این‌باره می‌فرمایند: «فردی که قرض بگیرد، درصورتی‌که تصمیم داشته باشد آن را پس دهد، در‌امان خداست تا آن را اداء کند، ولی اگر تصمیم نداشته باشد آن را به صاحبش برگرداند، دزد محسوب می‌شود». (فقه‌الرضا، ص۲۶۸)