به گزارش خبرگزاری حوزه، هر چند نخستین سریال مناسبتی که از تلویزیون کشورمان به روی آنتن رفت، سریال "مهمان" به کارگردانی خسرو ملکان در سال ۱۳۶۹ بود، اما یک سال بعد یعنی در نوروز سال ۱۳۷۰ که مقارن با پنجم ماه مبارک رمضان بود، بار دیگر این سریال پخش شد.
توضیح بیشتر این که نوروز سال ۷۱ نیز که بخشی از آن مقارن با ماه ضیافت الهی بود، سریال "تعطیلات نوروزی" باز هم به کارگردانی ملکان به روی آنتن تلویزیون رفت تا این کارگردان کمتر شناخته شده برای نسل جدید، طلایه دار ساخت آثار مناسبتی لقب بگیرد.
سال ۷۲ حسن فتحی، سریال "همسایه‌ها" را برای ماه رمضان آن سال ساخت که در قالب ۲۶ قسمت از شبکه اول سیما پخش شد، با این حال هر چند که در سال های بعدی نیز سریال های مناسبتی رمضانی به روی آنتن می رفت اما عملاً از از ابتدای دهه ۸۰ بود که پخش مجموعه‌های مناسبتی در تلویزیون به خصوص با حال و هوای ماه رمضان، وارد فاز جدی تری شد و مخاطبان بیش از پیش با این آثار همراهی و رضایت داشتند.
برخی از شاخص ترین سریال ها در دهه هشتاد
از جمله سریال‌های شاخصی که در سال‌های ابتدایی این دهه به روی آنتن رفت می‌توان به سریال "گمگشته" به کارگردانی رامبد جوان اشاره کرد که هنوز هم تیتراژ آن در خاطره سریال بازها باقی مانده و البته داستانی که در عین سرراست بودن برای مخاطب عام، جذابیت خاصی داشت.
در سال‌های میانی دهه هشتاد بود که موج تولید سریال‌های ماورایی کم کم شکل گرفت و چند کارگردان نسبتاً نام آشنا در آن ایام یعنی سیروس مقدم، علیرضا افخمی، حسین سهیلی‌زاده و محمدحسین لطیفی به سراغ ساخت آثاری با این مضمون رفتند که به اعتقاد برخی کارشناسان به جهت موضوع و محتوای خاصشان، تناسب بیشتری با حال و هوای ماه رمضان و فضای معنوی و عرفانی ضیافت الهی داشت، هر چند که در ایام پخش نیز برخی منتقدان به موضع گیری سرسختانه نسبت به همین سریال ها پرداختند اما فضای غالب با تولید این آثار بود، کما این که مخاطب نیز به نوعی با تولید این قبیل سریال ها همراهی می کرد که از آن جمله می توان به سریال "او یک فرشته بود" اشاره کرد.
اولین سریال با موضوع ماورایی
این سریال به کارگردانی علیرضا افخمی را می‌توان به نوعی اولین سریال با موضوع ماورایی دانست که با تولید آن عملاً راه را برای ساخت دیگر مجموعه‌هایی از این سنخ فراهم شد.
البته ناگفته نماند که به موازات تولید این قبیل سریالها و یا آثار با رویکرد اجتماعی، تولید سریال‌های کمدی نیز در دهه هشتاد با ساخت آثاری به کارگردانی رضا عطاران رونق گرفت که به خصوص باید به موج محبوبیت سریال "خانه به دوش" در سال ۸۳ و حتی سال های پس از آن اشاره کرد، به نحوی که هنوز هم بازپخش آن با استقبال جالب توجه مخاطبان انبوه همراه می شود.
ویژگی آثار عطاران در این سال ها توجه توأمان به مسایل و مشکلات اجتماعی در بستر کار طنز بود که از جمله در سریال"متهم گریخت" نیز تجلی خاصی داشت. با این حال به نظر می رسد که افراط در نشان دادن برخی صحنه ها و دیالوگ ها باعث زدگی مخاطب در سال های پس از آن شد.
میانه دهه هشتاد و دو سریال شاخص
نکته حائز اهمیت دیگر این که در بین بیش از۵۰ سریالی که از سال ۷۰ به عنوان سریال مناسبتی از تلویزیون پخش شدند، علاوه بر موج استقبالی که برای سریال‌های کمدی عطاران شکل گرفت در سال‌های ۸۵ و ۸۶ نیز اتفاقی ویژه در تلویزیون رقم خورد و آن هم تولید سریال "صاحبدلان" به کارگردانی محمدحسین لطیفی در سال ۸۵ بود. سال بعد نیز اتفاق جالب و مهم دیگر تولید و پخش سریال "میوه ممنوعه" به کارگردانی حسن فتحی بود که هنوز هم این دو سریال در زمره آثار درخشان و محبوب تلویزیون در مناسبت ماه مبارک رمضان به شمار می روند که تحلیل های خوبی هم از سوی کارشناسان و منتقدان در رابطه با آن ها نوشته شده است.
افت نسبی سریال سازی مناسبتی در دهه نود
علیرغم آن که دهه ۸۰ سریال‌سازی مناسبتی به اوج خود رسید و علاوه بر اینکه کارگردان‌های کاربلد و مطرحی برای ساخت آثار مناسبتی ماه رمضان ابراز تمایل می کردند و به طبع آزمایی در ژانرها و موضوعات مختلف می پرداختند، در دهه نود تا حدی گرایش به ساخت آثار مناسبتی اندکی فروکش کرد که البته تحلیل ریشه ها و زمینه های آن مجال دیگری می طلبد.
در این سالها، آثاری همچون "مادرانه"، "مدینه"، "زیر پای مادر"و "دودکش" از جمله سریال‌های محبوب بودند اما با این وجود سریال "پایتخت ۴" به کارگردانی سیروس مقدم طرفداران بیشتری بین مخاطبان پیدا کرد و امسال نیز البته سریال "پایتخت ۷" بعد از سال تحویل از تلویزیون پخش می شود که امید است بتواند نقطه عطف دیگری در کارنامه صداوسیما در امر سریال سازی باشد.
آن چه مسلم است این که تلویزیون در برهه کنونی نیاز به برنامه سازی و سریال سازی خلاقانه دارد؛ به نحوی که در عین غنای محتوایی بتواند رضایت مخاطبان را نیز جلب کند.
گزارش از: سید محمدمهدی موسوی