اردوغان برای تمرکز و موفقیت نقشه خود در سوریه اولاً نیاز دارد در داخل با کردها حداقل برای یک دوره کوتاه تا میانمدت آتشبس اعلام کند. او امیدوار است از این مسیر بتواند مسئله کردهای سوریه را هم حل کند. حال اگر اوجالان موفق به خلع سلاح حزب شود یا اینکه در پ.ک.ک دودستگی و انشقاق روی دهد، پرسش این است که سرنوشت دیگر شعبههای سوری(ق.س.د) و ایرانی (پژاک) پ.ک.ک چه خواهد شد؟
این نخستین پرسشی است که پاسخ به آن میتواند اثر این رویدادها بر تحولات امنیتی منطقه و ریشه مواضع تحریکآمیز اخیر هاکان فیدان را روشن کند. قطعاً اردوغان نمیتواند حضور نیروهای کرد سوری پشت مرزهای خود را تحمل کند به ویژه آنکه آنها بر بخش بزرگی از سوریه تسلط داشته و مهمتر اینکه مورد حمایت آمریکا و اسرائیل قرار دارند.
پیشبینی دقیق ایران و تدابیر پیشگیرانه
اما آنچه در این ماجرا برای ایران اهمیت بیشتری دارد تأثیر توافق اوجالان با اردوغان بر فعالیت گروهکهای کرد مسلح مثل پژاک، کومله و... است. یک گمانه این است که این گروهها نیز تحت تأثیر تصمیم «آپو» رهبر معنوی کردها اقدام و فعالیت خود را محدود کنند، ولو اینکه به گفته قدر احمدیان، تحلیلگر مسائل حوزه کردی، این یک اقدام تاکتیکی برای احیای نیروها و حفظ آنها در برابر حملات شدید ترکیه و تلفات سنگین ماههای اخیر باشد. اما این امکان هم وجود دارد که این تصمیم غیرمنتظره اوجالان موجب ریزش نیروها در بدنه پ.ک.ک و گرایش و پیوستن آنها به نیروهای سوری یا پژاک باشد و زمینه را برای تقویت و گسترش نفوذ دولت ترکیه و محدودسازی قدرت ایران فراهم کند.
ظاهراً و خوشبختانه مقامات امنیتی ایران از ماهها پیش با رصد تحولات و پیشبینی این اتفاق تدابیر لازم را اتخاذ کرده و با دوراندیشی در ماههای اخیر زمینه تقویت روند اجرای توافقنامه امنیتی با عراق و اقلیم کردستان را ایجاد کردند که نتیجه آن تقویت روند اجرای توافقنامه امنیتی دو کشور به ویژه
محدود کردن گروهکهای کرد مسلح در اقلیم کردستان، انتقال آنها به کمپهای تحت نظارت و خلع سلاحهای سنگین آنها بوده است. عصبانیت هاکان فیدان و فرافکنی و رجزخوانی او برای تهران هم احتمالاً برآمده از همین اقدامهای پیشگیرانه و هوشیاری مقامات ایران است.
خوشرقصی برای جلب نظر رئیس بزرگ
ظاهراً سنگپرانی مقامات ترکیه به سمت ایران و تهدید لفظی امنیت مرزهای کشورمان نیمنگاهی به رئیس بزرگ از طرف اردوغان و تحریک او هم دارد. یعنی امید به تغییر موضع آمریکا در حمایت از کردها.
حشمتالله فلاحتپیشه در این خصوص معتقد است: رفتارهای دولت ترکیه هم در سوریه و هم در قبال پ.ک.ک فاقد اصالت است و بیشتر در راستای منافع امنیتی زودگذر اعمال میشود. وی میگوید: فیدان به این دلیل مدعی ارتباط ایران با کردهای سوریه شده که حساسیت آمریکاییها را برانگیزاند و آنها را مجاب کند دست از حمایت مالی، سیاسی و تسلیحاتی از کردهای سوریه و محافظت از آنها بردارند تا راه برای تسلط حکومت تحریر شام و جریان وابسته به ترکیه بر کل سوریه باز شود.رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اضافه میکند: اردوغان در داخل ترکیه هم با یک چالش جدی پس از توافق با اوجالان روبهرو شده و بدنه نیروهای کرد و احزاب مختلف کردی تأکید کردهاند زمانی سلاح را بر زمین خواهند گذاشت که اصل ۶۶ قانون اساسی ترکیه اصلاح شده و حقوق کردها و دیگر اقلیتها را به رسمیت بشناسد. وی میگوید: درگذشته هم چندین بار موضوع آتشبس میان کردها و ترکیه مطرح شده از جمله در ۲۰۰۳ پس از تحولات عراق و یک بار هم در ۲۰۱۲ که خلع سلاح کردها در قبال احقاق حقوق آنها مطرح شد اما دولت ترکیه هر بار پس از اینکه دغدغههای برونمرزی خود را رفع کرد، زیر توافق زد.
فرار از اتهامها
فلاحتپیشه در پاسخ به این پرسش که ایران از توافق ترکیه با اوجالان استقبال کرده، در این شرایط چرا دولت ترکیه تنش با تهران و آتش انداختن به روابط با همسایه شرقی خود را به جان خریده و این ظن که عصبانیت فیدان با مخالفت کردهای سوری در برابر توافق با اوجالان رابطه دارد، میگوید: برای ترکیه موفقیت در اهداف و سیاستهای منطقهای خودش اهمیت دارد. ترکیه بیش از ۵/۳ میلیون مهاجر کرد، عرب و شیعه سوری را در خاک خودش جا داده و میلیاردها یورو کمک اروپا را هم از این بابت دریافت کرده تا مانع مهاجرت آنها به غرب شود اما بخش اعظم این پولها را صرف سیاستهای پاکسازی نژادی و کوچاندن کردها و آموزشهای ایدئولوژیک و جذب نیرو برای جبهه النصره و تحریر شام کرد. وی تأکید میکند: این چشمانداز خطرناکی است که ترکیه برای سوریه طراحی کرده و تنها مانع در برابر این موضوع در شرایط موجود کردهای سوریه هستند. اردوغان و فیدان با این موضعگیری میخواهند مانع حمایت و ارتباط ایران با این کردها و علویان سوریه شوند و به همین دلیل فرار به جلو میکنند.
فلاحتپیشه یادآور میشود: علاوه بر این میبینیم ترکیه ساکتترین کشور مسلمان در برابر حضور اسرائیل و اشغال بخشهای دیگری از خاک سوریه بوده و هست و تلاش دارد نوعی تبانی ترکی، آمریکایی و اسرائیلی را به بهانه ایرانهراسی شکل دهد. نماینده سابق اسلامآباد غرب و استاد روابط بینالملل دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این پرسش که آیا ترکیه به دنبال آن است تا از گروههای کرد مسلح مثل پژاک برای فشار بر ایران با عملیات ایذایی استفاده کند، تصریح میکند: معتقدم فیدان در اظهارات اخیرش از سخنرانی سال ۹۸ محمد بنسلمان و ادبیات او علیه ایران که گفت ما آتش را به داخل مرزهای ایران خواهیم برد کپیبرداری کرده است. وی میافزاید: اما همان زمان ایران و عربستان به سرعت متوجه شدند شرایطی که در حال شکلگیری بود به ضرر هر دو طرف است و وضعیت غیر قابل کنترلی را ممکن است رقم بزند به همین دلیل ایران و عربستان به فاصله کوتاهی مسیر تنشزدایی را دنبال کردند و بر این باورم که دولت اردوغان هم به زودی به همین نتیجه خواهد رسید که افزایش تنش با ایران از یک سطحی به بعد به ضرر آنها هم خواهد بود و این رفتار را اصلاح خواهند کرد. فلاحتپیشه در مورد زمان لازم برای برقراری مجدد توازن میان ایران و ترکیه در منطقه هم میگوید: ایران و ترکیه رفتارشان بر مبنای توازن یا تقابل قدرت نبوده و اظهارات فیدان جزو استثنائات در روابط دو کشور است.
کپی ناشیانه «سلطان» از روی دست بنسلمان؟
توافق دولت اردوغان با عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک برای انحلال این حزب جداییطلب و مسلح، بخشی از پازل و طراحی منطقهای ترکیه بهویژه برای تثبیت هژمونی و تسلط خود بر سوریه جدید است.
صاحبخبر -
∎