روز گذشته بود که دکتر رضا محمدی، معاون وزیر علوم و رئیس سازمان سنجش در پاسخ به اعتراض داوطلبان نسبت به تغییرات زمانی آزمون‌های کشوری گفت: «پیشنهاد سازمان سنجش آموزش کشور به شورای عالی انقلاب فرهنگی این بوده که کنکور سراسری یک‌بار در سال برگزار شود و برای همان سال اعتبار داشته باشد، چرا که یکی از چالش‌های مهمی که اکنون سازمان سنجش با آن مواجه شده بحث اعتبار دو ساله آزمون است.» و حالا سؤال اینجاست که آیا این پیشنهاد می‌تواند پایانی بر مشکلات کنکور و امتحانات نهایی باشد یا فقط ما را به نقطه شروع این چرخه بی‌پایان بازمی‌گرداند؟
نظام آموزشی ایران سال‌‌هاست که در پی یافتن راهی برای عادلانه‌تر کردن شیوه سنجش و پذیرش دانشجویان برای ورود به مراکز آموزش عالی است. آزمونی که برای بسیاری از دانش‌آموزان نه‌فقط یک امتحان، بلکه دروازه‌ای به سوی رویاهای‌شان است. در این میان چند سالی است که مصوبه کنکوری و جنجالی شورای عالی انقلاب فرهنگی به میدان آمده تا شاید باری از دوش دانش‌آموزان بردارد و به نوعی عدالت آموزشی بیشتری را بین آنان برقرار کند و به آنها فرصتی دوباره برای اثبات شایستگی‌های‌شان بدهد. حالا باید ببینیم تا چه حد احتمال دارد که پیشنهاد رئیس سازمان سنجش در این خصوص اجرایی شود.
تک‌مرحله‌ای شدن کنکور؛ آری یا نه؟
براساس ماده واحده «سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه)» که در جلسه ۸۴۳، ۱۵ تیرماه ۱۴۰۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. همچنین ماده واحده «تکمیل و اصلاح موادی از سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه) که در جلسات ۸۵۵ و ۸۶۳، ۵ بهمن ۱۴۰۰ و ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، مقرر شد کنکور دو بار در سال برگزار شود. حالا پیشنهاد جدید رئیس سازمان سنجش برای تک‌مرحله‌ای شدن کنکور در سال، این سؤال را ایجاد می‌کند که اصلا این تصمیم پاسخگوی نیاز دانش‌آموزان است یا هیچ دردی از آنان دوا نمی‌کند؟ حسین نصیری، مدیر گروه آموزش عالی و تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است که دومرحلهای برگزار شدن کنکور، به نفع دانش‌آموزان است. وی می‌گوید: «توزیع فشار روانی و جسمی که به‌طور طبیعی بر دانش‌آموزان وارد می‌شود، با برگزاری دو نوبت کنکور به نظر اتفاق می‌افتد. از طرفی با دومرحلهای بودن، دیگر قرار نیست دانش‌آموزان، آینده زندگی‌شان در یک‌بار تعیین شود، بلکه حداقل در دو مرحله می‌توانند شانس خود را امتحان کنند.» با وجود این دکتر هامون سبطی، دبیر کمیسیون آموزش دیده‌‌بان شفافیت و عدالت در گفت‌وگوی دیگری با جام‌جم بر این باور است که تک‌مرحله‌ای‌شدن کنکور یک موضوع کاملا حاشیه‌ای است، چرا که می‌گوید: «اگر دانش‌آموز ما در گذشته یک‌بار استرس کنکور را تجربه می‌کرد اما در حال حاضر، در امتحانات نهایی 17باراین استرس راتجربه می‌کند،یعنی11 امتحان نهایی در پایه دوازدهم و شش امتحان نهایی در پایه یازدهم که این کاملا باعث فروریزی جسمی و روانی بسیاری از دانش‌آموزان شده و باز هم خواهد شد.»
چالشی به نام اعتبار دوساله در آزمون سراسری
دو‌مرحله‌ای‌شدن کنکور قرار بود نویدبخش فرصتی دوباره باشد؛ فرصتی برای آنهایی که شاید در یک روز بد، قربانی استرس یا شرایط غیرمنتظره شده‌اند. موضوعی که نصیری با آن موافق است و عنوان می‌کند: «اگر ما نگران استرس دانش‌آموزان هستیم، دومرحلهای بودن کنکور اتفاق خوبی برای آنهاست. هر چند که برای دستگاه‌های اجرایی ممکن است با هزینه نیروی انسانی و اجرایی همراه باشد. به نظر من دو بار برگزاری کنکور در سال بهتر از تک‌مرحله‌ای بودن آن است به شرطی که ایرادات و الزمات اجرایی آن فراهم شود.» اما در این بین اعتبار دوساله برای نمره آزمون سراسری، چالش‌های دیگری را به همراه دارد. نصیری ضمن بیان این چالش‌ها می‌افزاید: «اعتبار دوساله کنکور، دست دانش‌آموز را باز می‌گذارد تا یک الی دو مرتبه در کنکور شرکت کند و قدرت انتخاب آنان را بالا می‌برد اما این مسأله اعتبار، دانشگاه‌ها را در برنامه‌ریزی آموزشی با چالش مواجه می‌کند. دانش‌آموزانی که در آزمون‌های متفاوتی شرکت کردند و هنگامی که در مرحله پذیرش قرار می‌گیرند، ممکن است انتخاب‌های مشابه داشته باشند که باز هم نیازمند همترازسازی است.» از نظر او، زمانی که اعتبار آزمون یک‌ساله باشد دیگر با این چالش‌ها مواجه نیستیم، بلکه هر کسی کنکور داد، یا به دانشگاه می‌رود یا سال آینده مجدد در کنکور دیگری شرکت می‌کند.
همترازسازی‌ای که نزدیک به عدالت است
دومرحلهای بودن کنکور و فاصله کوتاه بین دو نوبت، خستگی مضاعف و حتی افزایش هزینه‌ها برای خانواده‌هایی که باید دو بار فرزندان‌شان را آماده این ماراتن کنند را به همراه دارد. این در حالی است که هامون سبطی می‌گوید که هریک از امتحانات نهایی در عمل برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان حکم کنکور را دارد نه این‌که توانسته باشد استرس کنکور را کمتر کند. وی همچنین ادامه می‌دهد: «البته من به رئیس سازمان سنجش حق می‌دهم با این‌که در این کنکور تعداد شرکت‌کنندگان مشترک زیاد است و امکان همترازسازی نمرات این دو کنکور تا حدی وجود دارد. با این حال همترازسازی هیچ‌وقت عادلانه نیست، بلکه نزدیک به عدالت است چرا که در مصوبه شورا فقط گفته شده که باید دو کنکور گرفته شود و گفته نشده که باید پذیرش این دو کنکور هم مجزا باشد و به نوبه خود یک بی‌عدالتی را رقم می‌زند.» با این حال وی ضمن بیان زمان نادرست برگزاری کنکور، یعنی یک‌بار در دی ماه و بار دیگر در اردیبهشت ماه را هم نادرست می‌داند چرا که معتقد است مشکلاتی را، هم در اجرا و هم برای مدارس و دانش‌آموزان به وجود آورده است.
یک تصمیم نفسگیر
به نظر می‌رسد موضوع سرنوشت‌ساز کنکور تک‌مرحله‌ای و دومرحلهای، تصمیمی است که می‌تواند آینده میلیون‌ها دانش‌آموز را به شکلی متفاوتی رقم بزند و حتی تحت‌الشعاع قرار دهد. شاید زمان آن رسیده که نگاهی ریشه‌ای‌تر به هدف واقعی کنکور بیندازیم. این‌که آیا این آزمون بهترین راه برای سنجش استعدادهاست یا همچنان باید به آزمون و خطا در این خصوص بپردازیم؟
نظام آموزشی ایران سال‌‌هاست که در پی یافتن راهی برای عادلانه‌تر کردن شیوه سنجش و پذیرش دانشجویان برای ورود به مراکز آموزش عالی است. آزمونی که برای بسیاری از دانش‌آموزان نه‌فقط یک امتحان، بلکه دروازه‌ای به سوی رویاهای‌شان است. در این میان چند سالی است که مصوبه کنکوری و جنجالی شورای عالی انقلاب فرهنگی به میدان آمده تا شاید باری از دوش دانش‌آموزان بردارد و به نوعی عدالت آموزشی بیشتری را بین آنان برقرار کند و به آنها فرصتی دوباره برای اثبات شایستگی‌های‌شان بدهد. حالا باید ببینیم تا چه حد احتمال دارد که پیشنهاد رئیس سازمان سنجش در این خصوص اجرایی شود.
تک‌مرحله‌ای شدن کنکور؛ آری یا نه؟
براساس ماده واحده «سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه)» که در جلسه ۸۴۳، ۱۵ تیرماه ۱۴۰۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. همچنین ماده واحده «تکمیل و اصلاح موادی از سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه) که در جلسات ۸۵۵ و ۸۶۳، ۵ بهمن ۱۴۰۰ و ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، مقرر شد کنکور دو بار در سال برگزار شود. حالا پیشنهاد جدید رئیس سازمان سنجش برای تک‌مرحله‌ای شدن کنکور در سال، این سؤال را ایجاد می‌کند که اصلا این تصمیم پاسخگوی نیاز دانش‌آموزان است یا هیچ دردی از آنان دوا نمی‌کند؟ حسین نصیری، مدیر گروه آموزش عالی و تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است که دومرحلهای برگزار شدن کنکور، به نفع دانش‌آموزان است. وی می‌گوید: «توزیع فشار روانی و جسمی که به‌طور طبیعی بر دانش‌آموزان وارد می‌شود، با برگزاری دو نوبت کنکور به نظر اتفاق می‌افتد. از طرفی با دومرحلهای بودن، دیگر قرار نیست دانش‌آموزان، آینده زندگی‌شان در یک‌بار تعیین شود، بلکه حداقل در دو مرحله می‌توانند شانس خود را امتحان کنند.» با وجود این دکتر هامون سبطی، دبیر کمیسیون آموزش دیده‌‌بان شفافیت و عدالت در گفت‌وگوی دیگری با جام‌جم بر این باور است که تک‌مرحله‌ای‌شدن کنکور یک موضوع کاملا حاشیه‌ای است، چرا که می‌گوید: «اگر دانش‌آموز ما در گذشته یک‌بار استرس کنکور را تجربه می‌کرد اما در حال حاضر، در امتحانات نهایی 17باراین استرس راتجربه می‌کند،یعنی11 امتحان نهایی در پایه دوازدهم و شش امتحان نهایی در پایه یازدهم که این کاملا باعث فروریزی جسمی و روانی بسیاری از دانش‌آموزان شده و باز هم خواهد شد.»
چالشی به نام اعتبار دوساله در آزمون سراسری
دو‌مرحله‌ای‌شدن کنکور قرار بود نویدبخش فرصتی دوباره باشد؛ فرصتی برای آنهایی که شاید در یک روز بد، قربانی استرس یا شرایط غیرمنتظره شده‌اند. موضوعی که نصیری با آن موافق است و عنوان می‌کند: «اگر ما نگران استرس دانش‌آموزان هستیم، دومرحلهای بودن کنکور اتفاق خوبی برای آنهاست. هر چند که برای دستگاه‌های اجرایی ممکن است با هزینه نیروی انسانی و اجرایی همراه باشد. به نظر من دو بار برگزاری کنکور در سال بهتر از تک‌مرحله‌ای بودن آن است به شرطی که ایرادات و الزمات اجرایی آن فراهم شود.» اما در این بین اعتبار دوساله برای نمره آزمون سراسری، چالش‌های دیگری را به همراه دارد. نصیری ضمن بیان این چالش‌ها می‌افزاید: «اعتبار دوساله کنکور، دست دانش‌آموز را باز می‌گذارد تا یک الی دو مرتبه در کنکور شرکت کند و قدرت انتخاب آنان را بالا می‌برد اما این مسأله اعتبار، دانشگاه‌ها را در برنامه‌ریزی آموزشی با چالش مواجه می‌کند. دانش‌آموزانی که در آزمون‌های متفاوتی شرکت کردند و هنگامی که در مرحله پذیرش قرار می‌گیرند، ممکن است انتخاب‌های مشابه داشته باشند که باز هم نیازمند همترازسازی است.» از نظر او، زمانی که اعتبار آزمون یک‌ساله باشد دیگر با این چالش‌ها مواجه نیستیم، بلکه هر کسی کنکور داد، یا به دانشگاه می‌رود یا سال آینده مجدد در کنکور دیگری شرکت می‌کند.
همترازسازی‌ای که نزدیک به عدالت است
دومرحلهای بودن کنکور و فاصله کوتاه بین دو نوبت، خستگی مضاعف و حتی افزایش هزینه‌ها برای خانواده‌هایی که باید دو بار فرزندان‌شان را آماده این ماراتن کنند را به همراه دارد. این در حالی است که هامون سبطی می‌گوید که هریک از امتحانات نهایی در عمل برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان حکم کنکور را دارد نه این‌که توانسته باشد استرس کنکور را کمتر کند. وی همچنین ادامه می‌دهد: «البته من به رئیس سازمان سنجش حق می‌دهم با این‌که در این کنکور تعداد شرکت‌کنندگان مشترک زیاد است و امکان همترازسازی نمرات این دو کنکور تا حدی وجود دارد. با این حال همترازسازی هیچ‌وقت عادلانه نیست، بلکه نزدیک به عدالت است چرا که در مصوبه شورا فقط گفته شده که باید دو کنکور گرفته شود و گفته نشده که باید پذیرش این دو کنکور هم مجزا باشد و به نوبه خود یک بی‌عدالتی را رقم می‌زند.» با این حال وی ضمن بیان زمان نادرست برگزاری کنکور، یعنی یک‌بار در دی ماه و بار دیگر در اردیبهشت ماه را هم نادرست می‌داند چرا که معتقد است مشکلاتی را، هم در اجرا و هم برای مدارس و دانش‌آموزان به وجود آورده است.
یک تصمیم نفسگیر
به نظر می‌رسد موضوع سرنوشت‌ساز کنکور تک‌مرحله‌ای و دومرحلهای، تصمیمی است که می‌تواند آینده میلیون‌ها دانش‌آموز را به شکلی متفاوتی رقم بزند و حتی تحت‌الشعاع قرار دهد. شاید زمان آن رسیده که نگاهی ریشه‌ای‌تر به هدف واقعی کنکور بیندازیم. این‌که آیا این آزمون بهترین راه برای سنجش استعدادهاست یا همچنان باید به آزمون و خطا در این خصوص بپردازیم؟
تهمینه سبحانی شاد - گروه جامعه