به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، نشست «شناخت بازارهای جهانی کتاب کودک» با حضور فتح‌الله فروغی ناشر و رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان، علی‌اصغر سیدآبادی نویسنده کودک و نوجوان، مریم رونق مدیر کارگزاری ادبی صبا و هدی حدادی نویسنده و تصویرگر دوشنبه (۱۳ اسفند ۱۴۰۳) در انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک برگزارشد.
علی‌اصغر سیدآبادی نتوانست در نشست حضور داشته باشد، او با ارتباط ویدئویی در این نشست شرکت کرد.
کتاب‌های ایرانی در بازار جهانی باید با غول‌های نشر بین‌الملل رقابت کنند
این نویسنده کودک و نوجوان با تاکید بر اینکه ورود ایران به بازار جهانی کتاب مانند همه حوزه‌های دیگر با سیاست گره خورده است، ادامه داد: ما در بسیاری مواقع نمی‌توانیم تصمیم بگیریم و اگر در میان پدیدآورندگان برای انتشار کتابی تصمیم بگیریم، در شرایطی که انتشار کتاب با مشکلات زیادی مواجه است آیا اصلا حضور بین‌المللی در این روزها ضرورت و امکان دارد؟ اولین مشکل زیرساخت حقوقی برای بازار بین‌المللی است که آن را با عنوان قانون کپی رایت یا حق تکثیر می‌شناسیم. وقتی عضو کنوانسیون برن نیستیم، این مشکل، مشکلات دیگری را پدید می‌آورد، نپیوستن به این قانون موجب رانت (فساد) در ترجمه کتاب می‌شود. در چنین شرایطی کتاب تالیفی نسبت به ترجمه نیاز به پنج برابر هزینه بیشتر و ۱۰ برابر زمان بیشتر دارد.
به گفته او کمبود تجربه مساله دیگر است، حضور در بازار مانند هرگونه مبادله تجاری دیگری نیاز به تجربه دارد، ناشران و پدیدآورندگان ایرانی در عرصه های کوچکی این تجربه را کسب کردند، اما انزوای جهانی در کیفیت آثار تاثیر گذاشته؛ در حالیکه کتاب‌های ایرانی در بازار جهانی باید با غول‌های نشر بین‌الملل رقابت کنند.
هنوز کلیت تعریف شده منسجمی به نام بازار جهانی نداریم
سیدآبادی با اشاره به اینکه کاری از دست ناشران، پدیدآورندگان و کارگزاری‌های ادبی برای پیوستن به کنوانسیون برن (یک معاهده بین‌المللی در خصوص حق تکثیر و حق مولف است که در سال ۱۸۸۶ در شهر برن سوئیس تصویب شد) بر نمی‌آید، گفت: برای اینکه دولت ما به این کنوانسیون نپیوسته، کاری نمی‌توانیم انجام بدهیم. از طرفی می‌توانیم اقداماتی را انجام دهیم، برای مثال تصویرگران، ناشران و نهادهایی داریم که در مبادلات جهانی و نهادها حضور دارند، گسترش این نهادها و حضور فعالانه و کنشگران می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند. حضور در گفت‌وگوی جهانی نیاز به زبان دانستن و توانایی برقراری ارتباط دارد، اما با توجه به فناوری که شکل گرفته می‌توانیم به شکل غیرحضوری در همایش‌های شرکت کنیم. فکر می‌کنم راه حل، زاده گفت‌وگو است.
ناشران ایرانی قبل از حضور در بازار جهانی می‌خواهند برای کودکان ایران کتاب منتشر کنند
این نویسنده با بیان اینکه برای تثبیت برنامه می‌توان از انجمن ناشران، نویسندگان و نمایندگان آژانس‌ها افرادی حضور بین‌المللی داشته باشند، ادامه داد: این حضور موجب ترجمه و نشر تعداد بیشتری کتاب از ایران در دیگر کشورها خواهدشود. راه دیگر قراردادهای دو جانبه‌ای است که می‌توان با برخی کشورها بست. مانند بازار چین و روسیه حتی کشورهای همسایه مانند عراق و کشورهای عربی خلیج فارس، با توجه به اینکه نشر خصوصی ندارند گزینه‌های مناسبی هستند.
او افزود: ناشران ایرانی قبل از حضور در بازار جهانی می‌خواهند برای کودکان ایران کتاب منتشر کنند، برای همین ویژگی‌های نشر بین‌الملل را جدی نمی‌گیرند. اگر ناشری در برنامه داشته باشد که برای بازار جهانی تولید کند روی آن بازار تاکید می‌کند. در هر صورت هنوز کلیت تعریف شده منسجمی به نام بازار جهانی نداریم.
نباید به نهادهای سیاست‌گذار وابسته بود
فتح‌الله فروغی با اشاره به اینکه نهادهای سیاست‌گذار در این نشست دعوت شده بودند، اما در آن حضور پیدا نکردند، گفت: با اینکه به ابزارهای در دسترس نهادهای سیاست‌گذار نیازمند هستیم، می‌دانیم نباید به آن‌ها وابسته بود. از سال گذشته تولید کتاب در ایران کاهش پیدا کرد. به ذهن ما رسید که از ظرفیت‌ها استفاده کنیم. بیش از هر چیز دغدغه ما محدودیت‌های ایران در فعالیت بین‌المللی بود، البته مساله دیگر این بود که اگر زمانی زمینه فعالیت مهیا شد، باید آمادگی انجام آن را داشته باشیم. از دو سال قبل با دفتر طرح گرنت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای هم‌سو مذاکره کردیم. در نهایت به این جمع‌بندی رسیدیم که خود را آماده کنیم تا اگر روزی تسهیلات آماده شد، بتوانیم اقدامات را انجام بدهیم.
اگر کتابی توسط کارشناسان انجمن بررسی و مناسب برای بازار جهانی شناخته شد، گرنت به آن تعلق بگیرد
رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان درباره ظرفیت‌های این انجمن اعلام کرد: در همکاری با وزارت فرهنگ به این نتیجه رسیدیم که اگر کتابی توسط کارشناسان فرهنگی انجمن بررسی و مناسب برای بازار جهانی شناخته شد، گرنت (پژوهانه، کمک‌هزینه) به آن تعلق بگیرد.
او با اشاره به زمانی که در شورای سیاست‌گذاری فلوشیپ تهران بود، توضیح داد: پیشنهاد دادم از ظرفیت کتاب‌های کودک استفاده کنیم. موافقت شد. در نمایشگاه ۱۴۰۳ رویداد نشر تهران شکل گرفت و در ۱۴۰۴ قرار است این اقدام ادامه داشته باشد. بخش ناشران داخلی برعهده ماست. این رویداد دو بخش ناشران داخلی و همچنین ناشران و آژانس‌های بیرونی خواهد داشت.
بازارهای جهانی را نشناختیم
فروغی در بررسی تالیف کتاب در ایران و ارتباط آن با بازار جهانی گفت: در چند جلسه که با پدیدآورندگان برگزار کردم، نشنیدم کتاب مولفی با برنامه اولیه به بیرون از ایران راه یافته باشد. این به این معنی است که بازارهای جهانی را نشناختیم و برای آن‌ها آماده نیستیم. ناشر اگر می‌خواهد وارد این حوزه شود باید نگاهش را از فضای داخلی فراتر ببرد و بررسی کند چگونه می‌توان این اقدام را انجام داد.
این ناشر با بیان این نکته که کتاب‌هایی که بیرون از ایران بازار دارند، کتاب‌های جشنواره‌ای نیستند، ادامه داد: کاری که ناشر ایرانی می‌تواند انجام دهد این است که کتاب را با کیفیت خوب منتشر کند. ناشران ما در ایران ظرفیت مدیریت بازار جهانی را ندارند، زیرا کار تخصصی و حوزه‌ای است که ناشر نمی‌تواند خود را درگیر آن کند. اگر ناشری این کار را انجام می‌دهد، از ناگزیری بوده است و ناشر باید این کار را به آژانس‌های ادبی بسپارد.
مهم‌ترین مشکل در این روزها مسائل ژئوپولیتیک ایران است
مریم رونق با تاکید بر اینکه تعصبی روی کتاب کودک به عنوان نویسنده، ناشر و تسهیلگر ندارد، گفت: وقتی با ناشران و آژانس‌های ادبی خارجی گفت‌وگو می‌کنیم، می‌بینیم حتی اگر در دیدار اول قبول نکنند که به عنوان کشوری که عضو کنوانسیون برن نیست، با آن‌ها مذاکره می‌کنیم، در مذاکرات بعدی این حقیقت را می‌پذیرند و قبول می‌کنند. تبادل مالی با دیگر کشورها هم به شکلی انجام می‌شود، به نظرم مهم‌ترین مشکل در این روزها مسائل ژئوپولیتیک ایران است.
ناشران بین‌المللی با نویسنده و ناشر کاری ندارد و به خصوص چین می‌خواهد که شمارگان کتاب‌ها در کشور مبدا بالا باشد
مدیر آژانس‌های ادبی صبا درباره نظر فعالان نشر کشورهای دیگر درباره کتاب‌های ایرانی، توضیح داد: یکی از مسائل مولفان این است که پیچیده می‌نویسند. همچنین نویسندگانی که داستان و ناداستان می‌نویسند روان‌شناس کودک نیستند، اما گاهی در این زمینه نظر می‌دهند. همچنین با دنیا در رده‌بندی سنی تفاوت پیدا کردیم، تعداد صفحات کتاب کودک در ایران خیلی کمتر از دیگر کشورها است. آن‌ها انتظار حداقل ۳۶ صفحه کتاب دارند در حالی که این روزها کتاب ایرانی ۳۲ صفحه‌ای هم پیدا نمی‌شود، همچنین کتاب‌ها با جلد شومیز منتشر می‌شود در حالی که ناشران دیگر کشورها گاه کتاب ما را با بروشور اشتباه می‌گیرند. برخی تصویرگران ایرانی در تصویرگری از المان‌های (نمادهای) ایرانی استفاده می‌کنند، در حالی که این نمادها برای طرف مقابل هیچ معنی ندارد. همچنین تصویرگران ایرانی آژانس هم ندارند.
رونق با تاکید بر اینکه صرفا حضور در بخش‌های بین‌المللی نمی‌تواند موجب شکل‌گیری بازار نشر خارجی در ایران شود، ادامه داد: ناشران بین‌المللی با نویسنده و ناشر کاری ندارد و به خصوص چین می‌خواهد که شمارگان کتاب‌ها در کشور مبدا بالا باشد و بعد برای اعتبار کتاب درباره نویسنده و ناشر می‌پرسد. بزرگترین مشکل فیپای کتاب است که از آن نمی‌توانم موضوع و رده سنی کتاب را متوجه شوم. علاوه بر فیپا، ناشر یک رده‌بندی سنی می‌زند، همچنین کتاب متن با تصویرگری منطبق نیست.
بازار متفاوت از جریان جشنواره‌ها است
هدا حدادی با اشاره به اینکه نخستین گام فعالیت بین‌الملل او شرکت در جوایز تصویرگران بود، گفت: در آن سال‌ها تصویرگران متعددی در این جوایز شرکت می‌کردند. نخستین ناشر رندوم هاوس بود که در فضای مجازی من را پیدا کرده بود و می‌خواست تصویرگر شرقی پیدا و با او همکاری کند، حتی هنوز هم با استفاده از هشتگ‌ها ناشران خارجی ما را پیدا می‌کنند. زیرا بیش از ۹۹ درصد تصویرگران آژانس ادبی ندارند و افرادی آژانس دارند که بیرون از ایران زندگی می‌کنند. پس تا زمانی که در ایرانیم به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم حساب بین‌المللی و با آژانس‌های بین‌المللی، همکاری داشته باشیم.
بیش از ۹۹ درصد تصویرگران آژانس ادبی ندارند و افرادی آژانس دارند که بیرون از ایران زندگی می‌کنند
نویسنده شاعر و تصویرگر با توضیح درباره راهکاری که برای همکاری با ناشران بین‌المللی پیدا کرده است، گفت: برای ارتباط با ناشران بین‌المللی از دوستان و آشنایانی که خارج از کشور زندگی می‌کنند، کمک گرفتم. من آشنایان معتمدی دارم اما این روش خطر دارد و ممکن است آن دوست درآمد پدیدآورنده را به او ندهد. همچنین آشنای من دو سال است که به ایران سفر نکرده است و نمی‌توانم به درآمدم دسرسی داشته باشم.
به گفته او باید توجه داشت واردشدن تصویرگران به عرصه بین‌المللی به معنی وارد شدن آن‌ها به بازار جهانی نیست، بازار متفاوت از جریان جشنواره‌ها است، برای مثال کتاب‌های هوشنگ مرادی کرمانی به هشت زبان مختلف ترجمه و منتشر شده است، اما این نویسنده هنوز جهانی نشده است. آثار یک فرد تا زمانی که به ۷۰ زبان ترجمه و وارد کتاب‌های درسی در کشورهای مختلف نشود، جهانی نیست. هنوز نه فردی داریم که جهانی شده باشد و نه جریان جهانی شدن را داریم.
حدادی با تاکید بر اینکه محتوایی که درایران تولید می‌شود، اغلب منقضی شده است، ادامه داد: خیلی ناامید هستم که اتفاقی بیفتد، تا زمانی که شریان بازار به روی ایران باز نشود، با قطره قطره خون رسانی کردن این اتفاق نمی‌افتد. کتابی که در ایران برای کودکان تولید می‌شود، حتی برای کودکان مناسب نیست زیرا کودک ایرانی با رسانه رشد کرده است، اما نویسنده هنوز برای نوستالژی خودش می‌نویسد.