جواد براتی در نشست هم‌اندیشی اعضای پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی با حجت‌اسلام علی عسگری، معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری خراسان رضوی، اظهار کرد: این پژوهشکده دارای سه گروه پژوهشی و یک مرکز خدمات تخصصی است. همچنین یک گروه پژوهشی مکمل در حوزه‌های میان‌رشته‌ای و فرابخشی فعالیت می‌کند که نمی‌توان صرفاً از نگاه گردشگری به برنامه‌ریزی‌های آن پرداخت. این پژوهشکده دارای ۲۵ عضو هیئت علمی تمام‌وقت است و همین تعداد همکاران پژوهشی وابسته دارد که در مجموع شبکه‌ای ۵۰ نفره از پژوهشگران علوم انسانی را تشکیل می‌دهند.
وی با اشاره به جایگاه پژوهشکده در کشور گفت: زمانی که این مرکز تأسیس شد، چشم‌انداز آن در چهار حوزه تعریف شد تا در بلندمدت به قطب علمی پژوهشی گردشگری کشور تبدیل شود و در حوزه پژوهش‌های کاربردی، نقش کارآمدی ایفا کند. این پژوهشکده در سال ۱۳۸۸ درخواست تأسیس خود را ارائه کرد و در سال ۱۳۸۹ مجوز فعالیت دریافت کرد و اکنون به عنوان نخستین و بزرگ‌ترین مؤسسه پژوهشی گردشگری کشور شناخته می‌شود. از نظر تعداد نیروی انسانی و جایگاه علمی، این مرکز رتبه دوم و هفتم را در میان مؤسسات پژوهشی (P.I.C) داراست و در دو سال اخیر، در شاخص‌های ارزیابی اقتصادی علوم انسانی رتبه نخست کشور را کسب کرده است.
براتی در خصوص دستاوردهای پژوهشی این مرکز گفت: در سطح ملی ۳۶ گروه پژوهشی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی فعال هستند که پژوهشکده گردشگری همواره رتبه‌های برتر را در میان آن‌ها داشته است. در استان‌های مختلف کشور این مرکز نقش مشاور، ناظر و گاهی مجری پروژه‌های مرتبط با گردشگری را ایفا کرده است. همچنین نشریه علمی گردشگری این پژوهشکده دومین نشریه معتبر کشور در ارزیابی وزارت علوم محسوب می‌شود.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی افزود: این مرکز همواره تلاش کرده است نیازهای بازار گردشگری را شناسایی کند. سهم عمده هزینه‌های پژوهشکده از محل قراردادهای کارفرمایی تأمین می‌شود که به درخواست بخش‌های مختلف انجام شده است. تاکنون ۱۱۰ طرح پژوهشی در حوزه گردشگری زیارت اجرا شده و ۵۸ کارگاه علمی، همایش و نشست بین‌المللی در این حوزه برگزار شده است. این پژوهشکده با استانداری‌ها، سازمان میراث فرهنگی، شهرداری‌ها و بخش خصوصی در استان‌های مختلف از جمله خراسان رضوی همکاری‌های گسترده‌ای داشته است.
وی در مورد نشست‌های علمی پژوهشکده گفت: این مرکز هر سال پس از ایام نوروز، نشست تحلیلی ویژه‌ای برای بررسی مسائل و تحولات گردشگری در تعطیلات نوروز برگزار می‌کند. این نشست‌ها با هدف تحلیل وضعیت گردشگری و ارائه راهکارهای بهبود آن برگزار می‌شود و امسال نیز برنامه‌ریزی‌های لازم برای این نشست آغاز شده است.
براتی با اشاره به فعالیت‌های پژوهشی مستمر این مرکز عنوان کرد: پژوهشکده گردشگری تاکنون بیش از ۵۰ عنوان کتاب و گزارش علمی منتشر کرده است. از سال ۱۳۹۹ این مرکز پژوهش‌هایی درباره شهر مشهد و مراکز وابسته به آن انجام داده است. همچنین پژوهشکده با استفاده از روش‌های آماری دقیق و با مشورت کارشناسان ریاضی، داده‌های مرتبط با تعداد گردشگران و هزینه‌های آن‌ها را بررسی و گزارش می‌کند. این پژوهش‌ها بر اساس حجم نمونه قابل اتکای آماری انجام می‌شود تا از بروز خطاهای محاسباتی جلوگیری شود.
وی خاطرنشان کرد: پژوهشکده گردشگری ارتباطات علمی و اجرایی گسترده‌ای در سطح کشور دارد. این مرکز عضو کمیسیون گردشگری و بازرگانی، شورای اسلامی شهر مشهد و ستاد خدمات سفر است و در جلسات تخصصی مربوط به این حوزه حضور دارد. همچنین این پژوهشکده با دانشگاه‌های مختلف کشور از جمله دانشگاه فردوسی، تهران، علامه طباطبایی، علم و فرهنگ و همچنین پژوهشگاه میراث فرهنگی همکاری‌های مستمر دارد. در سطح بین‌المللی نیز پژوهشکده با دانشگاه نیوزلند تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده است و در حال مذاکره برای همکاری با دانشکده‌های تخصصی صنعت گردشگری است.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی افزود: این مرکز پروژه‌های متعددی را در استان‌های فارس، اصفهان، گیلان، گلستان، کرمانشاه، هرمزگان و خراسان جنوبی اجرا کرده است. ارتباطات گسترده این پژوهشکده در سراسر کشور، به توسعه فعالیت‌های ملی و مشارکت در برنامه‌های اجرایی کمک کرده است. همچنین با همکاری آستان قدس رضوی چندین طرح پژوهشی اجرا شده و هم‌اکنون نیز قرارداد جدیدی درباره گردشگری عرب‌زبانان در حال اجراست.
براتی تأکید کرد: این پژوهشکده با توجه به نیازهای بازار و ارتباط با بخش‌های اجرایی، تلاش می‌کند پژوهش‌های کاربردی و مؤثر در حوزه گردشگری را توسعه دهد و از ظرفیت‌های علمی و اجرایی کشور در راستای ارتقاء صنعت گردشگری بهره گیرد.
لزوم عضویت مؤثر پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی در ستاد خدمات سفر استان
آرش قهرمان، عضو پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی اظهار کرد: جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با اتکا به دستاوردهای ۱۵ ساله خود در حوزه زیارت و گردشگری، می‌تواند خدمت جدی و مؤثری برای استان داشته باشد. یکی از مهم‌ترین اقتضائات این امر عضویت مؤثر در ستاد خدمات سفر استان و شهر مشهد است.
وی افزود: در حال حاضر جهاددانشگاهی عضو ستاد خدمات سفر استان است، اما به‌عنوان یک عضو مؤثر شناخته نمی‌شود. در برخی جلسات دعوت می‌شویم و در برخی دیگر حضور نداریم، درحالی‌که اگر تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها بخواهد داده‌محور باشد و در چارچوب مسائل زیارت و گردشگری برنامه‌ریزی شود، پژوهشکده گردشگری با پشتوانه ۱۴ سال فعالیت مستمر، باید یک عضو تأثیرگذار در این ستاد، هم در سطح استان و هم در شهر مشهد باشد.
نقش محوری گردشگری در توسعه استان
قهرمان با اشاره به ظرفیت‌های گردشگری خراسان رضوی تأکید کرد: دو محور اساسی برای توسعه گردشگری ورودی استان وجود دارد که در هفته پژوهش نیز به آن اشاره کردیم که هر دو این محورها می‌توانند نقش کلیدی در جذب گردشگران ایفا کنند. مشهد علاوه بر جایگاه مذهبی خود، در صنعت طلا نیز موقعیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند از این ظرفیت به عنوان یک جاذبه گردشگری بهره ببرد. همچنین توسعه گردشگری در محور توس نباید تنها به مقبره فردوسی محدود شود، بلکه باید با دیدی وسیع‌تر به ظرفیت‌های این منطقه نگاه کرد.
وی ادامه داد: گردشگری عربی و توسعه گردشگری روستایی نیز از دیگر ظرفیت‌های مهم استان است. در همین راستا دفتر مرکزی جهاددانشگاهی می‌تواند ۴۰ درصد بودجه پروژه‌های گردشگری روستایی را تأمین کند. این پروژه‌ها آغاز شده‌اند، اما برای اجرای بهینه و تقویت حوزه‌های روستایی، نیازمند همکاری و حمایت بیشتر هستیم.
ضرورت توجه به گردشگری روستایی و مشارکتی
قهرمان با تأکید بر اهمیت گردشگری روستایی خاطرنشان کرد: این حوزه یکی از بخش‌های کلیدی در توسعه پایدار گردشگری استان است؛ اما آنچه مسلم است تمرکز بر گردشگری مشارکتی در روستاهای استان، گامی اساسی در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه خواهد بود.
وی ادامه داد: امیدواریم حمایت‌های بیشتری از سمت استانداری برای ظرفیت‌های پژوهشی و اجرایی جهاد دانشگاهی تعلق بگیرد و با تعامل و همکاری سازنده بتوانیم از ظرفیت‌های منحصربه‌فرد استان در حوزه گردشگری و زیارت، حداکثر بهره‌برداری را داشته باشیم.
لزوم توجه به توسعه پایدار شهری و مسیرهای گردشگری در خراسان رضوی
حسین آقاجانی، مدیر گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای جهاددانشگاهی خراسان رضوی اظهار کرد: گروه توسعه پایدار شهری در دو حوزه تخصصی مشغول به فعالیت است که یکی از آن‌ها موضوع سکونتگاه‌های غیررسمی است. این مسئله به عنوان یکی از چالش‌های جدی در خراسان رضوی و شهر مشهد، همواره در رسانه‌ها مطرح بوده است. با توجه به ظرفیت‌ها و چالش‌های فرهنگی این حوزه، مطالعات متعددی در زمینه کارتن‌خوابی، آسیب‌های اجتماعی و مسکن انجام شده است.
وی افزود: در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مسائل، خرده‌فرهنگ‌های نوظهور در این مناطق است. اگر در دهه ۵۰ حاشیه‌نشینی را پدیده‌ای نوظهور می‌دانستیم، امروز این پدیده خود به یک معضل پیچیده‌تر تبدیل شده است. ترکیب جمعیتی این مناطق، به‌ویژه با افزایش مهاجرت اتباع خارجی، موجب شکل‌گیری مسائل جدیدی شده که مدیریت آن نیازمند رویکردی جامع و هماهنگ است.
لزوم توسعه مسیرهای گردشگری فراتر از مشهد
آقاجانی با اشاره به برنامه‌های توسعه‌ای در حوزه گردشگری گفت: ما در جهاددانشگاهی دو هدف عمده را دنبال می‌کنیم، نخست ایجاد تعادل در توسعه شهری و جلوگیری از تمرکز بیش از حد فعالیت‌ها در شهر مشهد و مورد دوم گسترش مسیرهای گردشگری در سراسر استان است. ایده اصلی این است که زائران و گردشگران هنگام ورود به استان در مسیرهای مختلف نیز هزینه کنند و سفر آن‌ها محدود به مشهد نباشد. اگر این مسیرها مورد حمایت قرار نگیرند و جدی گرفته نشوند، نمی‌توان به توسعه پایدار گردشگری در استان امید داشت.
وی ادامه داد: یکی از پیشنهادهای ما، احیاء مسیرهای تاریخی و تمدنی است، مانند مسیر تمدن قناتی که از خراسان آغاز می‌شود و به مناطق دیگری همچون شوشتر در خوزستان می‌رسد. این مسیرها می‌توانند در قالب بسته‌های گردشگری طراحی شوند و در سطح ملی و حتی بین‌المللی مطرح شوند. هدف ما این است که مشهد را از یک کانون گردشگری متمرکز، به یک محور گردشگری گسترده تبدیل کنیم که سایر نقاط استان را نیز در بر گیرد.
ضرورت همکاری بین نهادهای مرتبط با گردشگری
آقاجانی با تأکید بر اهمیت هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف تصریح کرد: توسعه گردشگری نیازمند همکاری میان نهادهایی مانند استانداری، آستان قدس رضوی، شهرداری و بخش خصوصی است. اگر این هماهنگی شکل بگیرد، می‌توان مسیرهای گردشگری استان را تا سطوح بین‌المللی ارتقا داد. به عنوان مثال مسیری که از مشهد آغاز می‌شود، می‌تواند به قم، کربلا و نجف متصل شود و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های تاریخی و مذهبی، گردشگری را در سطحی گسترده‌تر رونق بخشد.
وی خاطرنشان کرد: جهاددانشگاهی خراسان رضوی آمادگی دارد تا در چارچوب یک برنامه جامع، ظرفیت‌های پژوهشی و اجرایی خود را برای توسعه پایدار گردشگری و مدیریت شهری در استان به کار گیرد. حمایت از این طرح‌ها می‌تواند نقش بسزایی در بهبود اقتصاد گردشگری و کاهش فشار مهاجرتی به شهر مشهد داشته باشد.
انتهای پیام