این روزها بسیاری از والدین از وابستگی فرزندانشان به فضای مجازی گله و شکایت دارند و اغلب میپرسند که چگونه میتوان مانع از این وابستگی شد و میزان حضور فرزندانشان را در این فضا کم کرد.
واقعیت این است که فضای مجازی و حضور در شبکههای اجتماعی مجازی به بخشی جداییناپذیر از «زندگی واقعی» امروزه ما تبدیل شده است. چه اینک ما نهتنها بخش مهمی از اطلاعات و اخبار روزانه مورد نیاز خود را از این فضا دریافت میکنیم، بلکه بخشی ار زندگی و کار و فعالیت و ارتباطات اجتماعیمان را در چارچوب و درون این دنیای حیرتانگیز سامان میبخشیم و به انجام میرسانیم. بنابراین در حال حاضر فضای مجازی و دنیای دیجیتال به فرصتی مهم برای «بهتر زیستن» تبدیل شده و لاجرم دیگر نهتنها نمیتوان این فضا را از زندگی واقعی خود حذف کرد، بلکه اساساً زیستن بدون آن را نمیتوان متصور شد.
اما این فضا بهرغم سودمندیهای فراوان میتواند اثرات زیانباری را بر ذهن، مغز، جسم و روان انسانها، بهویژه کودکان و نوجوانان برجا گذارد، بهویژه، این اثرات بر گروههای کمسن و سال زمانی وخیمتر میشود که آنان روزانه بیش از دو، سه ساعت از وقت خود را به پرسهزنی در این فضا یا انجام بازیهای دیجیتال بگذرانند. در چنین شرایطی آنان دچار نوعی «نشانگان» (سندرم) روان شناختی میشوند که اصطلاحاً «اختلال بازی دیجیتال» (یا وابستگی به فضای مجازی) نامیده میشود.
وابستگی کودکان و نوجوانان به فضای مجازی انبوهی نشانه بدخیم در پی دارد که از آن میان میتوان به گوشهگیری، پرخاشگری، افت عاطفی، کاهش تمرکز، فرسودگی مغزی، افت تحصیلی و مسئولیتگریزی اشاره کرد. این علائم به نوبه خود میتوانند فرآیند «اجتماعی شدن» کودکان و نوجوانان را دستخوش بدکارکردی قرار دهند و مانع از رشد بهنجار آنان شوند. از همین رو باید حضور گروههای کمسن و سال (و البته بزرگسالان) را در فضای مجازی مدیریت کرد.
برای مدیریت حضور در فضای مجازی و پیشگیری از اثرات حاصل از وابستگی به این فضا، راهکارهای زیادی وجود دارد که از آن میان راهکار های زیر سودمندتر به نظر میرسند:
اول: ایجاد محدودیت برای حضور در فضای مجازی. برای این منظور والدین باید استفاده روزانه بیش از دو یا سه ساعت در این فضا را برای فرزندانشان ممنوع سازند. گرچه چنین محدودیتی ممکن است با واکنش مخالفتجویانه فرزندان روبهرو شود، اما اگر والدین با گفتوگو و البته قاطعیت و هماهنگی بر آن اصرار ورزند، فرزندان ناگزیر از پذیرش آن خواهند شد.
دوم: فاصلهگیری از گوشی هنگام ناهار، شام در حضور میهمان، به هنگام تماشای تلویزیون و گفتوگوهای خانوادگی و نظایر آن. این نوع حد و حدود قائل شدن موجب میشود تا افراد خانواده لذتهای مختلف را تجربه کنند و تفریح و لذت خود را به سر در گوشی فرو بردن محدود نسازند.
سوم: گفتوگوی صمیمانه پیرامون اثرات منفی وابستگی به فضای مجازی. چنانچه والدین بهگونهای صمیمانه پیرامون اثراتی همچون کمبود خواب، کاهش تمرکز، منزوی شدن، کجخلقی و چک وسواسگونه گوشی با فرزندان خود گفتوگو کنند، میتوانند مانع از استمرار وابستگی خود و فرزندانشان به دنیای دیجیتال شوند.
چهارم: فاصلهگیری از فضای دیجیتال در روزی از روزهای هفته چنانچه همه اعضای خانواده تصمیم بگیرند در یکی از روزهای هفته کلیه وسایل دیجیتال خود را خاموش کنند و وقت خویش را صرف فعالیتهای دیگر کنند، میتوانند قدم مؤثری برای وابسته نشدن به دنیای مجازی بردارند.
خلاصه آنکه گرچه نمیتوانیم فضای دیجیتال را از ذهن و زندگی خود و فرزندانمان حذف کنیم، اما ناگزیر باید حضور در آن را سامان دهیم و محدود سازیم، چراکه در غیر این صورت گرفتار واکنشهای منفی و مضر میشویم که رستن از آنها دشوار خواهد بود.
سعید منتظرالمهدی
پیشگیری از وابستگی کودکان به فضای سایبر
این روزها بسیاری از والدین از وابستگی فرزندانشان به فضای مجازی گله و شکایت دارند و اغلب میپرسند که چگونه میتوان مانع از این وابستگی شد و میزان حضور فرزندانشان را در این فضا کم کرد.
صاحبخبر -
∎