در شب دوم تا سوم مارس (یعنی نیمه شب امروز)، مراسم اهدای جوایز آکادمی علوم و هنرهای سینما (اسکار) در سالن تئاتر «دالبی» لس‌آنجلس برگزار خواهد شد. در تاریخ اسکار، موارد متعددی وجود دارد که آکادمی دست‌کم به بی‌دقتی متهم شده است — بله، صحبت از همان اتفاق معروف با پاکت اشتباهی و فیلم «لا لا لند» است. با این حال، اسکار تا به امروز همچنان به عنوان معتبرترین جایزه سینمایی جهان شناخته می‌شود، اما هر سال سوالات بیشتری درباره آن مطرح می‌شود. آمارها نیز بی‌اعتمادی طرفداران سینما را تأیید می‌کنند: در سال ۲۰۲۱، تعداد بینندگان به حداقل تاریخی خود رسید — تنها ۹.۸۵ میلیون نفر، که ۵۸ درصد کمتر از سال ۲۰۲۰ است که ۲۳.۶ میلیون بیننده داشت. پس اسکار به چه چیز متهم است و چرا شکوه گذشته خود را از دست می‌دهد؟
نادیده گرفتن فیلم‌های ماندگار
تاریخ اسکار پر از نمونه‌هایی است که فیلم‌های برجسته بدون دریافت جوایز شایسته خود باقی مانده‌اند. در سال ۱۹۴۲، «همشهری کین» ساخته اورسن ولز، که امروز به عنوان یک شاهکار جهانی شناخته می‌شود، تنها یک جایزه برای بهترین فیلمنامه غیراقتباسی دریافت کرد و در بخش بهترین فیلم به «دره من چه سبز بود» باخت. موارد مشابه در دهه‌های بعد نیز تکرار شد. در سال ۱۹۸۱، فیلم «مردم معمولی» جایزه اسکار بهترین فیلم را به دست آورد، در حالی که «گاو خشمگین» مارتین اسکورسیزی، یکی از بهترین درام‌های ورزشی تاریخ سینما، نادیده گرفته شد. اسکورسیزی، علیرغم خلق آثار ماندگار متعدد، برای مدت‌ها بدون دریافت تقدیر شایسته از سوی آکادمی باقی ماند.
مثال دیگری که نشان‌دهنده این موضوع است، مراسم اسکار سال ۱۹۹۹ است که در آن فیلم «شکسپیر عاشق» به طور غیرمنتظره‌ای در بخش «بهترین فیلم» برنده شد و آثاری قدرتمند مانند «نجات سرباز رایان» و «خط باریک قرمز» را پشت سر گذاشت. این تصمیم موجی از انتقادات را به همراه داشت و باعث ایجاد تردید در مورد بی‌طرفی رای‌دهی اعضای آکادمی شد. برخی از محققان به تأثیر کمپین‌های بازاریابی و عوامل سیاسی اشاره می‌کنند که می‌توانند ترازو را به نفع یک فیلم خاص سنگین کنند. علاوه بر این، آکادمی اغلب ترجیح می‌دهد به ژانرها و موضوعات خاصی توجه کند و پروژه‌های نوآورانه و جسورانه‌ای را نادیده بگیرد که بعدها به آثار کلاسیک و ماندگار تبدیل می‌شوند. هرچند در سال‌های اخیر اعضا خواستند این وضعیت تا حدی تغییر کند، اما کماکان اسکار همان جایزه همیشگی است.
سیاسی‌شدن جایزه اسکار
تاریخچه اسکار شاهد موارد متعددی است که در آن انگیزه‌های سیاسی بر ارزش‌های هنری غلبه کرده‌اند. در سال ۱۹۵۳، جایزه اصلی به فیلم «بزرگ‌ترین نمایش روی زمین» ساخته سسیل بی. دمیل رسید، یک درام سیرکی که منتقدان نظرات خنثی‌ای درباره آن داشتند. بسیاری انتخاب این فیلم را به حمایت فعال آدولف زوکر، تهیه‌کننده استودیو پارامونت، و همچنین تطابق آن با ارزش‌های محافظه‌کارانه هالیوود در آن سال‌ها نسبت می‌دهند. در شرایط جنگ سرد، هالیوود سعی می‌کرد وفاداری خود را به دولت نشان دهد و فیلم‌هایی که از موضوعات اجتماعی حساس دوری می‌کردند، شانس بیشتری برای موفقیت داشتند.
تأثیر دستورکار سیاسی در دهه‌های بعد نیز احساس می‌شد. در سال ۱۹۷۹، اسکار بهترین فیلم به درام جنگی «شکارچی گوزن» ساخته مایکل چیمینو رسید، فیلمی که به عنوان یک اثر ضد جنگ ارائه شد، اما در واقع به نفع اسطوره‌های میهن‌پرستانه آمریکایی عمل کرد. این فیلم جنگ ویتنام را به عنوان نبرد آمریکایی‌های شجاع در برابر دشمنی بی‌رحم به تصویر کشید، که با فضای حاکم بر ایالات متحده در آن زمان همخوانی داشت. در مقابل، فیلم «سالوادور» ساخته الیور استون که به دخالت ایالات متحده در امور داخلی کشورهای آمریکای لاتین پرداخته بود، نادیده گرفته شد.
جوایز سینمایی اغلب بازتابی از مسائل اجتماعی روز هستند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۹، فیلم «کتاب سبز» به عنوان برنده اصلی معرفی شد. این فیلم داستان دوستی یک موزیسین سیاه‌پوست و راننده سفیدپوستش را روایت می‌کند. اگرچه این اثر به طور آشکاری به درخواست آکادمی برای تنوع و شمول اجتماعی پاسخ داد، اما به دلیل نگاه ساده‌انگارانه‌اش به موضوع نژادپرستی مورد انتقاد قرار گرفت. وضعیت مشابهی نیز در مورد فیلم «مهتاب» که در سال ۲۰۱۷ برنده شد، اتفاق افتاد. این درام به کارگردانی بری جنکینز بدون شک از ارزش هنری برخوردار بود، اما پیروزی آن توسط بسیاری به عنوان جبرانی برای شکست کمپین #OscarsSoWhite و تلاش آکادمی برای نشان دادن پیشروی‌هایش در نظر گرفته شد.
بنابراین عوامل سیاسی همیشه به شکل فشار مستقیم ظاهر نمی‌شوند. در سال ۲۰۰۴، فیلم «عزیز میلیون دلاری» به کارگردانی کلینت ایستوود به عنوان بهترین فیلم انتخاب شد. این فیلم داستان یک دختر بوکسور را روایت می‌کند که برای حق خود در انتخاب مرگ آسان (اتانازی) مبارزه می‌کند. این جایزه واکنش‌های تندی در میان محافظه‌کاران آمریکایی برانگیخت، اما کاملاً با گرایش‌های لیبرال هالیوود در آن سال‌ها همخوانی داشت. چنین مواردی نشان می‌دهند که تصمیمات آکادمی اغلب بازتابی از شرایط سیاسی روز هستند و نه صرفاً ارزیابی‌هایی از ارزش‌های هنری محض. و گل سرسبد این نگاه انتخاب فیلم آرگو در سال ۲۰۱۲ است.
تبعیض سِنی در نگاه آکادمی اسکار
به طور فزاینده‌ای، اتهامات مبنی بر جانبداری آکادمی نسبت به سن نامزدها، به ویژه در بخش‌های بازیگری، مطرح می‌شود. آمار نشان می‌دهد که بازیگران مسن‌تر کمتر نامزد دریافت جایزه می‌شوند، و این موضوع سوالاتی را درباره عدالت و بی‌طرفی فرآیند انتخاب برمی‌انگیزد. در طول سه سال گذشته، از میان ۲۵ فیلمی که در بخش «بهترین فیلم» نامزد جایزه اسکار شده‌اند، تنها در دو مورد نقش‌های اصلی توسط بازیگران بالای ۶۰ سال ایفا شده است.
بازیگران مسن‌تر، علیرغم تجربه و مهارت بالایشان، اغلب در سایه همکاران جوان‌تر خود قرار می‌گیرند.از نظر تاریخی، صنعت سینما بر مخاطبان جوان متمرکز بوده است، و این موضوع در انتخاب موضوعات و شخصیت‌های فیلم‌ها منعکس می‌شود. در نتیجه، نقش‌هایی برای بازیگران مسن‌تر به ندرت یافت می‌شوند، و آن‌هایی هم که وجود دارند، اغلب توجه لازم را از سوی منتقدان و آکادمی دریافت نمی‌کنند.
بازیگران بااستعداد و پرتجربه‌ای که فیلم‌نامه‌های غنی دارند، اغلب بدون دریافت جوایز شایسته‌شان باقی می‌مانند: برای مثال، لئوناردو دیکاپریو به یک میم بین‌المللی تبدیل شد، چرا که مدتی طولانی نتوانست مجسمه اسکار را به دست آورد، و امسال نیز تماشاگران امیدوارند که دمی مور به پیروزی شایسته‌اش برسد. با این حال، استثناهایی هم وجود دارد: مثلاً آنتونی هاپکینز در سال ۲۰۲۱ و در سن ۸۳ سالگی، برای بازی در فیلم «پدر» (The Father) جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد را دریافت کرد و به مسن‌ترین برنده این جایزه تبدیل شد. با این حال، چنین مواردی بیشتر استثنا هستند تا قاعده.
جانبداری در انتخاب
جایزه اسکار مدتهاست با اتهامات جانبداری در انتخاب نامزدها و برندگان مواجه است. یکی از جنجالی‌ترین موارد در سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاد، زمانی که تمام نامزدهای بخش‌های بازیگری به هنرمندان سفیدپوست اختصاص یافت. واکنش‌ها به سرعت آغاز شد: هشتگ #OscarsSoWhite شبکه‌های اجتماعی را پر کرد و کارگردانان و بازیگران خواستار تحریم مراسم شدند. این مشکل به یک سال محدود نبود — آمار نشان می‌داد که نمایندگان گروه‌های قومی غیرسفیدپوست در بخش‌های بازیگری به مراتب کمتر از همکاران سفیدپوست خود نامزد می‌شدند.
برای مدت‌ها، صنعت سینما بر اساس اصل حذف عمل می‌کرد: بسیاری از کارگردانان، فیلمنامه‌نویسان و بازیگران با این واقعیت روبرو بودند که آثارشان از دید آکادمی دور می‌ماند. به عنوان مثال، اسپایک لی را در نظر بگیرید که تنها در سال ۲۰۱۹ و برای فیلمنامه «بلک‌کلنزمن» اولین اسکار خود را دریافت کرد، آن هم دهه‌ها پس از ساخت فیلم خوب «کار درست را بکن». یا آوا دوورنای، که فیلم «سلما» او علیرغم اهمیتش برای تاریخ آمریکا، در نامزدی‌های کلیدی نادیده گرفته شد.
در بخش «بهترین کارگردانی» نیز برای سال‌ها مردان سلطه داشتند. کاترین بیگلو اولین زنی بود که در سال ۲۰۱۰ و برای فیلم «مهلکه» این جایزه را دریافت کرد. تا سال ۲۰۲۴، تنها سه زن موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی شده‌اند، در حالی که درصد زنان در میان نامزدها همچنان به شدت پایین است. این روند در بخش‌های فیلمنامه‌نویسی نیز دیده می‌شود، جایی که مردان غالب هستند.آکادمی تلاش‌هایی برای اصلاح این وضعیت انجام داده است، از جمله با معرفی سهمیه‌ها و معیارهای جدید برای شمول و تنوع.
از سال ۲۰۲۴، فیلم‌هایی که برای نامزدی در بخش «بهترین فیلم» اقدام می‌کنند، باید استانداردهای خاصی از نظر نمایندگی گروه‌های نژادی، جنسیتی و اجتماعی را رعایت کنند که این خود نیز به یک فاکتور منفی بدل شده است. با این حال، منتقدان اشاره می‌کنند که این اقدامات بیشتر شبیه به واکنشی اجباری به فشارهای عمومی است تا تلاشی صادقانه برای تغییر. بدون بازنگری واقعی در مکانیزم‌های انتخاب و درک ارزش تنوع، نامزدی‌ها صرفاً تشریفاتی باقی خواهند ماند و اتهامات جانبداری همچنان همراه همیشگی این جایزه خواهند بود.
داوران اسکار چه کسی هستند؟
و اما در پایان باید پرسید داوران چه کسانی هستند؟ در پشت صحنه صنعت سینما، شایعاتی قدیمی وجود دارد که برخی از اعضای آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار بدون اینکه تمام فیلم‌های نامزد شده را تماشا کنند، به نامزدها رأی می‌دهند. در سال ۲۰۱۴، نشریه هالیوود ریپورتر مصاحبه‌ای ناشناس با یکی از اعضای آکادمی منتشر کرد که اعتراف کرد: من فیلم «۱۲ سال بردگی» را ندیدم. می‌خواستم ببینم، اما نتوانستم خودم را مجبور به تماشای آن کنم.
با این حال، این عضو ناشناس به این فیلم در بخش «بهترین فیلم» رأی داد، تنها به دلیل موضوع مهم فیلم و بازتاب گسترده‌ای که در جامعه داشت. چنین اعترافاتی باعث ایجاد تردید در مورد بی‌طرفی و شفافیت فرآیند رأی‌گیری می‌شود، چرا که اعضای آکادمی تصمیمات خود را بر اساس ترجیحات شخصی یا فشارهای اجتماعی می‌گیرند، بدون اینکه لزوماً فیلم‌ها را تماشا کنند. این موضوع عدالت در توزیع جوایز را زیر سؤال می‌برد.
مارک هریس، منتقد سینمایی، در مقاله‌ای برای نشریه وَلچر نوشت: «اگر تمام فیلم‌هایی که به آن‌ها رأی می‌دهید را تماشا نکنید، اساس ایده جایزه‌ای که بر پایه شایستگی‌ها استوار است را تضعیف می‌کنید.» علاوه بر این، بسیاری از اعضای آکادمی را افراد مسن‌تری تشکیل می‌دهند که ممکن است نسبت به روندهای جدید در هنر سینما کمتر پذیرا باشند.
در سال ۲۰۱۲، لس‌آنجلس تایمز تحقیقی انجام داد که نشان می‌داد میانگین سنی اعضای آکادمی ۶۲ سال است و ۹۴ درصد آن‌ها سفیدپوست هستند. چنین ترکیبی می‌تواند به جانبداری و درک محدود از تنوع در سینمای امروز منجر شود. در پاسخ به این انتقادات، آکادمی اقداماتی برای به‌روزرسانی ترکیب اعضا و افزایش شفافیت فرآیند رأی‌گیری انجام داده است. اما سؤال اینجاست: آیا این اقدامات برای تضمین بی‌طرفی و عدالت در انتخاب بهترین‌های دنیای سینما کافی هستند؟
∎