به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، اندیشکده «بنیاد تحقیقات ناظر» در گزارشی درباره بحث پیرامون سیاست دلارزدایی که در پاسخ به استفاده ایالات متحده از دلار به عنوان مطرح شده می‌نویسد: کشورهای بریکس به دنبال کاهش وابستگی بیش از حد به دلار و استفاده از دلار به عنوان ارز مشترک هستند.
موضوع دلارزدایی تقریبا یک دهه است که در مرکز بحث‌ها قرار دارد. در سال ۲۰۱۵، باراک اوباما، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، اولین کسی بود که در مورد آینده دلار هشدار داد. او گفته بود که اگر ایالات متحده از برجام خارج شود، تأثیر نامطلوبی بر دلار خواهد داشت. او همچنین پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در سخنرانی خود هشدار داد که اگر از تحریم‌ها بیش از حد استفاده شود، خطر پراکنده شدن کشورهایی مانند چین را افزایش می‌دهد. با گذشت زمان، هشدار اوباما درست از آب در آمد، زیرا استفاده از دلار به عنوان سلاح توسط ایالات متحده برای رفع نیازهای خود، ناامیدی و ناراحتی را در کشورهای مختلف عمیق‌تر کرد.
سیستم سوئیفت به طور کلی به عنوان سیستمی برای ساده سازی تراکنش‌ها در سطح جهانی در نظر گرفته می‌شد. اما پس از آن از سوئیفت به عنوان سلاحی برای آسیب رساندن به اقتصاد برخی کشورها استفاده شد. زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۸ در دوره اول ریاست جمهوری خود از برجام خارج شد، واکنش شدیدی در اروپا به وجود آمد و حرکتی برای کاهش سلطه دلار و ترویج استفاده از یورو به جای آن آغاز شد. نه تنها این، در سال ۲۰۲۲، زمانی که بانک‌های روسی در جریان اقدامات برداشته شده در اعتراض به جنگ روسیه و اوکراین از سیستم «سوئیفت» جامعه ارتباطات مالی بین بانکی جهانی، حذف شدند، فضای نارضایتی در سطح جهانی به وجود آمد. البته، سیستم سوئیفت به طور کلی به عنوان سیستمی برای ساده سازی تراکنش‌ها در سطح جهانی در نظر گرفته می‌شد. اما پس از آن از سوئیفت به عنوان سلاحی برای آسیب رساندن به اقتصاد برخی کشورها مانند روسیه استفاده شد.
اخیرا، در دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ، استفاده بیش از حد ایالات متحده از سلاح تحریم خود زمانی آشکار شد که دولت ترامپ محدودیت‌های زیادی را علیه کلمبیا اعمال کرد. در حقیقت، کلمبیا از فرود هواپیما حامل مهاجران کلمبیایی از ایالات متحده در خاک خود خودداری کرده بود که در پاسخ، دولت ترامپ انواع محدودیت‌ها را بر کلمبیا اعمال کرد. شایان ذکر است که کلمبیا نیز به دنبال به عضویت در بریکس است.
«میشل ویگل»، کارشناس امور بین الملل و اقتصادی، در مجمع جهانی اقتصاد در این باره گفت: سیستم سوئیفت برای تسلیحاتی کردن اقتصاد به دلایل استراتژیک تحت عنوان سیاست خارجی استفاده می‌شود. در چنین شرایطی تعجب آور نیست که مقاومتی از سوی کشورهایی که تحریم ها بر آنها اعمال شده است و کشورهای وابسته به این کشورهای برای تامین مواد اولیه لازم وجود داشته باشد.
در چند وقت اخیر بحث‌های زیادی در مورد دلارزدایی و کاهش ریسک مالی وجود داشته است. اگر کشوری در مورد امکان معامله با ارز دیگری به جای دلار صحبت کند، یا با سوء ظن به آن نگاه می شود یا به عنوان راهی برای انجام کاری متفاوت و خوب تلقی می شود. بستگی به این دارد که در کدام طرف ایستاده باشد، یعنی در طرف کسانی که از دلار حمایت می کنند، یا در طرف کسانی که با دلار مخالف هستند.
با نگاهی به داده های منتشر شده توسط سوئیفت، ارز چین در نوامبر ۲۰۲۴ به چهارمین ارز بزرگ تراکنش در تجارت جهانی تبدیل شده است. یوان چین ۳/۸۹ درصد از ارز پرداخت جهانی را از نظر ارزش به خود اختصاص داد. با این حال، دلار آمریکا همچنان بر بازار پرداخت جهانی تسلط دارد و ۴۸/۶۸ درصد از کل تراکنش‌ها را تشکیل می‌دهد. استفاده از ارز چین افزایش یافته و سهم آن در تجارت جهانی نیز با سرعتی بی‌سابقه در حال افزایش است اما بعید است که در آینده نزدیک به دلار برسد. احتمالا یکی از دلایل اصلی این امر ممکن است این باشد که بسیاری از کشورها در حال حاضر با اثرات منفی وابستگی بیش از حد به دلار برای تجارت احاطه شده‌اند و در چنین شرایطی نمی‌خواهند از چاله خارج شده و به درون چاه سقوط کنند.
دلار تحت سلطه تجارت جهانی و اقتصاد بین‌المللی است، بنابراین هر زمان که درباره گزینه دلار شروع به بحث می شود، واکنش های تندی نسبت به آن وجود دارد و اغلب سیاستمداران نیز وارد عمل می شوند و شروع به اظهار نظر می کنند. به عنوان مثال، سخنرانی اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده را در نظر بگیرید. ترامپ به صراحت گفته است که اگر کشورهای عضو بریکس تجارت به ارزی غیر از دلار را در نظر بگیرند یا چنین تلاشی را انجام دهند، باید با افزایش ۱۰۰ درصدی تعرفه‌های ایالات متحده روبرو شوند و باید رویای فروش کالاهای خود به کشوری مانند آمریکا را از یاد ببرند. به دلیل تسلط دلار در بازارهای جهانی، هزینه استقراض و پرداخت بدهی برای دولت آمریکا به شدت کاهش می‌یابد. با این حال، اگر کشورها به شدت به دلار وابسته باشند، یک عارضه جانبی وجود دارد که سیاست پولی ایالات متحده می‌تواند تأثیر منفی بر آنها داشته باشد.
برزیل امسال ریاست بریکس را بر عهده خواهد گرفت و مسائلی مانند ترویج تجارت با ارز محلی برای برزیل بسیار مهم خواهد بود. گفته می‌شود که بین کشورهای بریکس برای اتخاذ گزینه‌هایی غیر از معرفی ارز مشترک برای کاهش تسلط دلار در معاملات تجاری اتفاق نظر وجود دارد. «لولا داسیلوا»، رئیس جمهور برزیل می‌گوید که در دنیای پس از استاندارد طلا، یعنی در سیستم اقتصادی جهانی کنونی که ارزهای کشورها به قیمت طلا گره نمی‌خورد، چرا نمی‌توانیم با ارزهای خود معامله کنیم. برزیل امسال ریاست بریکس را بر عهده خواهد گرفت و مسائلی مانند ترویج تجارت با ارز محلی برای برزیل بسیار مهم خواهد بود. همچنین انتظار می رود گروه بریکس در مورد راه های هم افزایی رابط پرداخت یکپارچه هند (UPI) تبادل نظر کند. البته، سیستم UPI هند در حال حاضر حداقل در هفت کشور دیگر از جمله امارات متحده عربی که اکنون عضو بریکس و ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDCs) است، در دسترس است. این امر جایگزین قوی تری برای سوئیفت به ارمغان می‌آورد. سوئیفت تحقیقاتی را برای یافتن تأثیر محدودیت بر حرکت آزاد سرمایه از یک کشور به کشور دیگر آغاز کرده است. بدیهی است که عدم یکپارچگی مالی هزینه تراکنش ها را در سطح جهانی افزایش می‌دهد.
اصلاح نقاط ضعف در معاملات مالی بین المللی و سیستم های پرداخت یا تقویت آنها در حال حاضر و در آینده به نفع نظم جهانی است. باراک اوباما در دوران تصدی خود به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده گفته بود که اعتبار سیستم پرداخت بین المللی سوئیفت از بین رفته است و بازگرداندن اعتماد به آن بسیار دشوار خواهد بود. در ظاهر، بحث‌ها و تلاش‌هایی که در سطح جهانی در مورد دلارزدایی در جریان است، فقط به این صورت نیست، بلکه به عنوان یک واکنش برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از سلطه دلار است.