هر از چند گاهی وزارت بهداشت درباره بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان هشدارهایی را می‌دهد؛ چندی پیش نیز نسبت به کالاآزار یا لیشمانیوز احشایی که از سگ‌ها به انسان منتقل می‌شود، هشدار داده بود. پل نامرئی زئونوزهایی که هرروزه در حال مستحکم‌تر شدن‌اند. همین چند سال پیش بود که همه‌گیری‌هایی مثل کووید ۱۹ به ما نشان داد که این بیماری‌های مشترک، دیگر فقط یک خطر احتمالی نیست بلکه واقعیتی هستند که حتی می‌توانند تمدن مدرن را چندین ماه به زانو درآورند. آمار تکان‌دهنده از این بیماری‌ها که از دنیای حیات وحش، سفری طولانی را طی کرده‌اند تا به میزبان خود یعنی انسان‌ها برسند اما حالا سؤال اینجاست که چرا این بیماری‌ها در این سال‌های اخیر روند افزایشی به خود گرفته است؟ آیا تغییرات سبک زندگی این روزهای ما و بالا رفتن آمار نگهداری از حیوانات خانگی بالارفتن آمار بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان را افزایش داده است؟
   

دست‌اندازی بشر به طبیعت
چندی پیش محمدرضا شیرزادی، رئیس اداره بیماری‌های وزارت بهداشت هشدار داد که مدفوع سگ‌ها نیز عامل انتقال بیماری‌های خطرناکی مانند کیست هیداتید است. بیماری‌هایی که با افزایش نگهداری از حیوانات خانگی رشد قابل تاملی داشته است. البته دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری، دبیر انجمن متخصصین عفونی کشور و مدیر گروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور در گفت‌وگویش با جام‌جم معتقد است علت اصلی گسترش این بیماری‌ها تغییرات اقلیمی و جوی، بارندگی‌ها و مساله‌ای به نام جنگل‌زدایی است. وی ادامه می‌دهد: «انسان‌ها مدام وارد مناطق حیات وحش و زیستگاه‌های حیوانات شدند و همین امر منجر به از بین رفتن زیستگاه‌های بومی و گیاهی شده است. وقتی که انسان‌ها وارد همچین محدوده‌ای می‌شوند، در مواجهه بیشتر و نزدیک‌تر با حیوانات قرار می‌گیرند. اینها همگی حاکی از آن است که با به وجود آمدن اختلالات محیطی، یک فرصتی ایجاد کردیم تا بیماری‌ها به‌راحتی از حیوانات به انسان‌ها انتقال پیدا کنند.»
او همچنین عوامل موثر دیگری را همچون جا‌به‌جایی جمعیت‌ها، شهر به شهر رفتن‌ها و آمدن به حاشیه‌ها می‌داند و به ما توضیح می‌دهد: «در این بین مخصوصا ورود بیشتر افراد به حاشیه شهرها که تا پیش از این منطقه زیست انسان‌ها نبوده و به نوعی افراد به مناطق حیوانات نفوذ پیدا کرده‌اند که منجر به این می‌شود تا بیماری‌های عفونی راحت‌تر گسترش پیدا کنند.»
   

چالشی جدی در دنیای بین انسان و حیوان
در دنیای امروز، روابط پیچیده انسان‌ها و حیوانات باعث شده است که بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان به یکی از تهدیدات عمده برای سلامت عمومی تبدیل شوند. با این حال رمضانی بر این باور است که مهم‌ترین عامل در این بین، تغییرات اقلیمی است. البته او با اشاره به مهم‌ترین بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان همچون هاری، آنفلوآنزای پرندگان، تب دنگی، آبله میمونی، ابولا و... می‌گوید: «در حال حاضر از نظر عفونی با بیماری‌هایی همچون بازپدید و نوپدید مواجه هستیم. بازپدید؛ مانند بیماری‌هایی که قبلا بوده و درمان‌شده اما دوباره برگشته است. دسته دیگر هم عوامل عفونی نوپدید است؛ مانند کرونا که ناگهانی به‌وجود آمد.» بیماری‌هایی که هرساله باعث هزاران مرگ و ابتلا به بیماری‌های مختلف در سطح جهان می‌شود.
   

یک رویکرد سلامت اما یکپارچه
علیرضا رفیع‌پور، رئیس سازمان دامپزشکی کشور چند روز پیش اعلام کرد که بیش از ۷۵ درصد بیماری‌هایی که امروزه جامعه انسانی را تهدید می‌کند، از حیوانات به انسان منتقل می‌شود. بیماری‌های مشترکی که دیگر نمی‌توان آنها را نادیده گرفت، چراکه به نوعی این ماجرا به زندگی روزمره ما گره خورده است. البته رمضانی در پاسخ به این سؤال که برای پیشگیری از این بیماری‌ها چه اقداماتی ضروری و لازم است، به ما می‌گوید: «برای پیشگیری باید عوامل محیطی موثر در این‌خصوص متوقف شود، یعنی باید در راستای حفظ محیط‌زیست تلاش کنیم تا سرعت انتشار بیماری‌های زئونوز را کم کنیم. سوی دیگر ماجرا کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌هاست که هم در دام و کشاورزی و هم در انسان‌ها باید مدیریت و کم شود.»با این وجود دکتر رمضانی معتقد است که مهم‌ترین راه برای کنترل و پیشگیری از بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان، رویکرد سلامت یکپارچه است؛ یعنی این‌که ما نباید فقط به فکر درمان و سلامت انسان باشیم بلکه باید سلامت را در یک واحد قالب ببینیم.