مریم سرخوش  - روزنامه نگار

سال‌هاست که در فواید روزه و روزه‌داری مطالب مختلفی منتشر می‌شود؛ اما جالب است بدانید که علاوه بر نکاتی که طی سال‌های گذشته در این حوزه مطرح شده، روزه‌داری در عصر مدرن هم به‌عنوان یک سبک زندگی سالم مورد تأیید مراجع علمی دنیا قرار گرفته‌است. این یعنی روزه‌‌گرفتن که طی سال‌های متمادی با رویکرد مذهبی و فرهنگی مورد توجه بوده، اکنون به‌عنوان یک روش اصلی در سلامت هم مطرح است و مطالعات جدید، نکات جالبی درباره آن مطرح می‌کنند.  اگر پیش از این بارها شنیده‌اید که یک ماه روزه‌داری در ماه مبارک رمضان می‌تواند به دفع سموم از بدن، استراحت سیستم گوارش، کاهش التهابات بدن، اصلاح الگوی غذایی، تقویت سیستم ایمنی، تأثیرات معنوی و... کمک کند، حالا مطالعات علمی و پزشکی نشان داده فواید مهم‌تری دراین‌باره وجود دارد؛ ازجمله مدیریت و کنترل برخی بیماری‌های متابولیک، بهبود عملکرد مغز، بیماری‌های مزمن ازجمله سرطان‌ها و حتی بیماری‌های عصبی و خودایمنی. در این گزارش می‌توانید نکات جالبی را درباره اهمیت روزه‌‌گرفتن در ماه رمضان و آثار مثبتی که بر سلامت فرد دارد، بخوانید.

فواید روزه اسلامی برای سلامت
روزه ماه رمضان شامل پرهیز از غذا و نوشیدنی از طلوع آفتاب تا غروب خورشید است که مطالعات نشان داده چندین فایده در حوزه سلامت به همراه دارد:

 بهبود حساسیت به انسولین
روزه‌گرفتن می‌تواند سطح انسولین را افزایش دهد. این هورمون به عضلات و سلول‌های چربی کمک می‌کند گلوکز اضافه را ذخیره کنند تا جریان خون مملو از گلوکز نشود. همچنین هورمون رشد انسانی تقویت می‌شود و به چربی‌سوزی کمک می‌کند.
 کاهش فشار خون
برخی از مطالعات نشان داده که روزه ماه رمضان با کاهش فشار خون مرتبط است.
  تغییرات متابولیک مطلوب
تحقیقات نشان می‌دهد که روزه‌داری ماه مبارک رمضان می‌تواند منجر به تغییرات متابولیک مفید شود که به‌طور بالقوه خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را کاهش می‌دهد.
 دفع سموم
غذاهای آماده و فراوری‌شده حاوی مقادیر زیادی افزودنی‌اند که در اکثر موارد در بدن تبدیل به سموم مختلف و به‌عنوان چربی ذخیره می‌شوند. روزه‌گرفتن باعث ازبین‌رفتن بخشی از این چربی‌ها می‌شود.

  استراحت سیستم گوارش
روزه‌داری به اندام‌های گوارشی فرصت استراحت می‌دهد. البته فعالیت این اندام‌ها به‌طور کامل قطع نمی‌شود و آنها به ترشحات گوارشی خود ادامه می‌دهند، اما در مقیاسی بسیار کمتر.
 کمک به سوختن ‌چربی‌ها
اولین واکنش بدن به روزه و گرسنگی ناشی از آن شکستن گلوکز است. هنگامی که گلوکز از راه تغذیه به بدن نرسد، بدن از گلوکز‌های موجود استفاده و آنها را برای جذب به قطعات کوچک‌تر تقسیم می‌کند.
  اصلاح الگوی غذایی
روزه‌داری می‌تواند میل افراد به خوردن تنقــــلات مضر و غذاهای فراوری‌شده را کاهش دهد.
 تقویت سیستم ایمنی
اگر افراد در کنار روزه‌داری یک رژیم غذایی مناسب هم داشته باشند، می‌توانند سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنند. اگر پس از یک روز کامل روزه‌داری نخستین چیزی که فرد برای خوردن انتخاب می‌کند یک میوه باشد، مقادیر زیادی املاح و ویتامین‌های ضروری وارد بدن می‌شود.

مطالعات جدید چه می‌گویند؟
یکی از مطالعات در سپتامبر2024 در Annals of Internal Medicine منتشر شد و نشان داد که اثرات روزه‌داری بر افراد مبتلا به بیماری‌های متابولیک قابل توجه است. افرادی که خوردوخوراک‌شان را طی بازه‌ای چندساعته در روز محدود کردند، در مقایسه با افرادی که الگوهای غذایی نامحدود داشتند، چربی بیشتری از دست می‌دادند و کنترل قند خون در آنها بهبود بیشتری داشت. محققان این مزایا را به کاهش طبیعی کالری دریافتی، به‌ویژه از طریق کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها و درعین‌حال حفظ سطح پروتئین نسبت دادند.
در فوریه2024 هم مطالعه‌ای در مجله آمریکایی تغذیه بالینی منتشر شد و نشان داد روزه‌داری در ماه رمضان به‌طور قابل‌توجهی خطر ابتلا به سرطان‌های ریه، کولورکتال و سینه را کاهش می‌دهد.
مشابه این مطالعات تقریبا یک دهه پیش در ایران هم انجام شده بود. سال94 یافته‌های یک تحقیق میان دانشجویان (25 تا 29ساله) روزه‌دار و غیرروزه‌دار نشان داد که یک ماه روزه‌داری در ماه مبارک رمضان منجر به کاهش معنادار سطوح گلوکز، انسولین، مقاومت به انسولین و تری‌گلیسرید در گروه روزه‌دار می‌شود.

تأثیر زندگی مدرن بر روزه‌داری
ورود فناوری و افزایش بینش علمی و پزشکی باعث تغییراتی در یک ماه روزه‌داری در سال است که می‌تواند به آگاهی از تغییرات بدن در مدت روزه‌گرفتن کمک کند.

بینش علمی و پزشکی
درحالی‌که روزه‌داری به دلایل مذهبی انجام می‌‌شود، علم مدرن هم فواید سلامتی روزه متناوب مانند بهبود متابولیسم، ترمیم سلولی (اتوفاژی) و اثرات بالقوه طول عمر را ثابت کرده‌است. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که زمان غذاخوردن به اندازه آنچه می‌خورید مهم است و روزه بر ریتم شبانه‌روزی و سلامت کلی تأثیر دارد.
 نقش فناوری
 ابزارهای دیجیتال به افراد کمک می‌کنند ساعت‌های روزه‌داری را ردیابی و وضعیت‌های متابولیک را کنترل کنند.
  ساعت‌های هوشمند و نمایشگرهای گلوکز هم به افراد اجازه می‌دهند میزان تأثیر روزه‌داری بر قند خون، ضربان قلب و... را اندازه‌گیری کنند.
 پیشرفت‌ها در تحقیقات هوش‌مصنوعی و میکروبیوم روده هم تعیین برنامه‌های روزه‌داری متناسب با ژنتیک و متابولیسم فرد را امکان‌پذیر ساخته‌است.
روزه‌داری به وقت اکنون
روزه نه‌تنها به‌عنوان یک تمرین معنوی که به‌عنوان یک گرایش سلامت در کشورهای مختلف ترویج می‌شود؛ به این دلیل که تأثیرات آن بر دیابت، سرطان و بیماری‌های عصبی مورد مطالعه قرار گرفته و علاوه بر نگرش مذهبی به‌عنوان یک  روش پزشکی برای سلامت هم مطرح است.
جهانی‌شدن روزه‌داری
سنت‌های مختلف روزه‌داری ازجمله رمضان به همراه روزه‌داری سایر کشورها مثل روزه بودایی اکنون به‌طور گسترده شناخته شده و در فرهنگ‌ها پذیرفته شده است.

روزه علیه بیماری‌ها
مطالعات جدید، روزه‌داری را حتی از نظر کمک آن به مدیریت بیماری‌ها و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف بررسی کرده‌اند. درباره برخی از این بیماری‌ها که به‌وسیله روزه‌داری می‌توان آنها را مدیریت کرد یا کاهش داد بیشتر بخوانید.

 اختلالات متابولیک
  دیابت نوع2: روزه‌داری باعث بهبود حساسیت به انسولین، کاهش سطح قند خون و کاهش مقاومت به انسولین می‌شود. حتی برخی از مطالعات نشان می‌دهد که روزه‌داری می‌تواند به معکوس‌کردن دیابت در مراحل اولیه کمک کند.
 چاقی و مدیریت وزن: با کاهش کالری دریافتی و ارتقای متابولیسم چربی، روزه‌داری به کاهش وزن هم کمک می‌کند و خطر عوارض مرتبط با چاقی را کاهش می‌دهد.
 بیماری‌های قلبی-عروقی
 فشار خون بالا: روزه‌داری با کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب می‌تواند فشار خون را کاهش و سلامت شریانی را بهبود دهد.
 سطح کلسترول: مطالعات نشان می‌دهد که روزه داری LDL (کلسترول بد) را کاهش و HDL (کلسترول خوب) را افزایش می‌دهد که منجر به کاهش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود.
 بیماری قلبی: روزه‌داری به بهبود پروفایل لیپیدی و کاهش التهاب، همچنین کاهش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر کمک می‌کند.
 بیماری‌های عصبی
  بیماری آلزایمر و زوال عقل: روزه‌ باعث تحریک اتوفاژی (پاکسازی سلولی) و کاهش تجمع پروتئین‌های مضر در مغز می‌شود و به‌طور بالقوه بیماری‌های عصبی را به تأخیر می‌اندازد.
 بیماری پارکینسون: برخی مطالعات نشان می‌دهند که روزه‌گرفتن ممکن است از سلول‌های مغز محافظت کند و عملکرد میتوکندری را بهبود بخشد و علائم پارکینسون را کاهش دهد.
سرطان
 کاهش خطر سرطان: روزه‌داری سطح انسولین و التهاب را کاهش می‌دهد و محیطی ایجاد می‌کند که ممکن است به کندشدن رشد سلول‌های سرطانی بینجامد.
  تأثیر در شیمی‌درمانی: مطالعات نشان داده‌اند که روزه‌گرفتن قبل از شیمی‌درمانی از سلول‌های سالم محافظت و سلول‌های سرطانی را نسبت به درمان آسیب‌پذیرتر می‌کند.
 بیماری‌های خود‌ایمنی و التهابی
 آرتریت روماتوئید: روزه‌ نشانگرهای التهابی و به‌طور بالقوه درد و سفتی مفاصل را کاهش می‌دهد.
 ام‌اس: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که روزه می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تعدیل کند و علائم‌ بیماری ام‌اس را کاهش دهد.
سلامت دستگاه گوارش
  کمک به روده: روزه به روده اجازه استراحت می‌دهد و تعادل میکروبیومی آن را تقویت می‌کند؛ همچنین می‌تواند علائم اختلالات مربوط به روده را کاهش دهد.
 کبد چرب: روزه به کاهش چربی کبد و بهبود عملکرد کبد کمک می‌کند و خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی را کاهش می‌دهد.

افرادی که خوردوخوراک‌شان را طی بازه‌ای چندساعته در روز محدود کردند، در مقایسه با افرادی که الگوهای غذایی نامحدود داشتند، چربی بیشتری از دست می‌دادند و کنترل قند خون در آنها بهبود بیشتری داشت. محققان این مزایا را به کاهش طبیعی کالری دریافتی، به‌ویژه از طریق کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها و درعین‌حال حفظ سطح پروتئین نسبت داده‌اند.

علیه اعتیاد
برخی محققان ثابت کرده‌اند که روزه‌داری می‌تواند در مبارزه با اعتیاد به موادی مثل نیکوتین، الکل، کافئین و... بسیار مؤثر باشد؛هرچند برای ترک هر نوع اعتیادی مولفه‌های خاصی باید رعایت شود اما روزه‌داری هم می‌تواند بسیار مؤثر باشد.