گروه اتصادی-زهرا سلیمانی: بحث تولید بنزین با استفاده از متانول یکی از پرونده هایی است که طی سالهای اخیر همواره در فضای اقتصادی کشور مطرح شده و در تیررس بررسی های افکار عمومی قرار می گیرد. بر اساس اعلام حسن عباس زاده سرپرست سابق شرکت ملی پتروشیمی  تا کنون 5شرکت درخواست خود را برای تولید بنزین از طریق متانول در درگاه ملی مجوزها ثبت کرده اند. هرچند بر اساس اعلام مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، تاکنون برای هیچ شرکتی موافقت اصولی در رابطه با تولید بنزین از متانول صادر نشده است.

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی درباره سرنوشت این شرکت ها برای تولید بنزین گفت: این طرح ها در قالب تبدیل متانول به بنزین (ام.تی جی) در حال پیگیری است و هنوز در حال بررسی شرکت های متقاضی هستیم.  مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با بیان اینکه این طرح یکی از راهکارها برای جبران ناترازی سوخت در کشور است، افزود: یکی از راهکارهایی که برای جبران ناترازی سوخت کشور از سوی اندیشمندان مطرح شد و با توجه به اینکه ما ظرفیت تولید متانول هم در کشور داریم، تبدیل طرح های متانول یا ام.تی جی به بنزین است که آنها را پیگیر هستیم.

علی رغم این تایید و تکذیب ها طی روزهای اخیر دوباره این پرونده در عرصه افکار عمومی باز شده و اخباری درباره دریافت موافقت اصولی از سوی برخی شرکت ها برای تولید بنزین از طریق متانول منتشر شده است. با توجه به ظرفیت های بالایی که ایران در تولید متانول دارد، بسیاری از تحلیلگران معتقدند ایران باید از این ظرفیت برای متنوع سازی سبد سوخت خود استفاده کند. چین که مهمترین وارد کننده متانول ایران است، بخش قابل توجهی از این واردات را با هدف تولید بنزین صورت می دهد.  در فرایند تبدیل متانول به بنزین، هیدروکربن یک‌کربنه به هیدروکربن ۸‌کربنه تبدیل می‌شود. این فرایند پتروشیمی در بستر کاتالیستی انجام می‌شود.

جواد اوجی وزیر نفت دولت سی دهم درباره کیفی بنزین تولید شده از طریق متانول می گوید:« بنزین تولیدی از متانول دارای کیفیت بالا، نزدیک به بنزین یورو ۵ و بدون سولفور است. عدد اکتان این بنزین ۹۳ و بدون آلایندگی است. به ازای یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن متانول، با ضریب بهره ۴۰درصدی، ۶۶۰ هزار تن بنزین تولید می‌شود؛ به‌عبارتی ۶۶۰ هزار تن بنزین معادل روزانه ۲.۵ میلیون لیتر بنزین است.» حدود ۲۵درصد متانول در دنیا در زنجیره سوخت مانند MTBE، سوخت کشتی، MTG و بخشی نیز برای ترکیب‌کردن در سبد سوختی استفاده می‌شود. با توجه به طرح دوباره این بحث در فضای رسانه ای تجارت سراغ 2تن از کارشناان کشور در این حوزه رفته تا به این پرسش پاسخ دهد که ایا تبدیل متانول به بنزین اولا آسیب های زیست محیطی ایجاد می کند یا نه و پس از  از منظر اقتصادی به نفع ایران است یا نه؟

 15درصد سبد سوختی ایران می تواند از متانول تشکیل شود
محمد اسماعیل کفایتی رییس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز در گفتگو با تجارت با اشاره به اینکه یک بحث ریشه دار در فضای رسانه ای و تخصصی صنعت و نفت و گاز کشور است می گوید:« مزیت مهم متانول آن است که بعد از تبدیل متانول به کشور مشکل وجود سولفور در بنزین های معمولی هم حل شده و یک سوخت پاک تولید می شود. ضمن اینکه ایران به دلیل وجود گاز زیاد، یک کشور متانول ساز است، از سوی دیگر ایران یکی از کشورهای پرمصرف در گونه های مختلف سوخت است و مهم است که سبد سوخت کشور متنوع تر شود و تنها از یک روش و الگو استفاده نشود. از طرفی بحث های محیط زیستی هم مطرح است. اگر ایران بتواند واردات بنزین را مدیریت کند به نفع اقتصاد است. کفایتی یادآر می شود:«هرچند متانول کاربردهای زیادی در حوزه انرژی دارد اما تبدیل آن به بنزین یکی از روش های مناسب برای ارزش آفرینی است. هرچند می توان متانول را در سایر بخش های زنجیره ارزش هم به کار گرفت. معتقدم اگر ایران هوشمندانه عمل کندمی تواند از این ظرفیت برای متنوع سازی سبد انرژی خود بهره گیرد. از این طریق هم موضوع صادرات متانول حل می شود و هم ایران می تواند مشکل کمبود بنزین خود را رفع کند. این مهم به شرطی است که تنظیم گری مناسبی در این زمینه صورت گیرد. باید مراقب بود، تولید بنزین باعث نشود ، ایران با کمبود متانول مواجه شود و برای تولید حلال ها و...با کمبود مواجه شود.» رییس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز در پاسخ به پرسش تجارت که چند درصد نیاز  کشور به بنزین را می توان از طریق متانول تامین کرد؟ می گوید:« زمانی بحث بلندینگ (اختلاط)متانول مطرح بود. هم چین و هم آمریکا و سایر کشورها، خودروهایی داشتند که صد در صد متانول مصرف می کردند. در آن زمان ایران 1.5میلیون تن تولید متانول داشت که این محصول روی دست مانده بود. در آن زمان بحث بِلِند کردن(اختلاط معمولی دو ماده) مطرح بود. برای این منظور لازم بود، سیستم سوخت رسانی خودرو  هم تنظیم شود که نشد. یا لازم بود مواد تازه ای به متانول اضافه شود تا موضوع مدیریت شود. اما با مطرح شدن تقاضای چین برای متانول ایران این نوع بحث ها همگی منتفی شدند. در آن زمان خاطرم هست مصرف بنزین ایران 50میلیون لیتر بود. در ان زمان بحث این بود که 10الی 15درصد از نیاز بنزین ایران از این طریق تامین شود. امروز هم اگر ایران بتواند مقدمات لازم را صورت دهد با متانول می تواند بخش قابل توجهی از نیاز وارداتی ایران به بنزین را پوشش دهد. این کارشاس در مورد آسیب های زیست محیطی متانول می گوید:« در مقابل ترکیبات فنلی که در صنعت پتروشیمی وجود دارد تولید بنزین از متانول حتی می تواند به عنوان یک سوخت پاک باشد. این بنزین بدون سولفور است که موضوع مهم است. در زمان قبل هم گفته می شد متانول ممکن است سرطانزا باشد. در حالیکه  بسیاری از سوخت های دیگر بسیار بیشتر آسیب رسان بودند. برخی از این سوخت ها می توانستند آب های زیرزمینی را آولده سازند چون هم در چربی حل می شدند و هم در آب. این نوع سوخت ها اثر سوئی داشتند. اما متانول این ویژگی های مخرب را ندارد. معتقدم این نوع بحث ها علمی نیستند. نوعی متانول هراسی در کشور راه افتاده بود. معتقدم جای بحث درباره این نوع مسائل محافل علمی و فناورانه است و نباید قبل از قطعی شدن افکار عمومی را نگران کرد.  نباید موضوعات بالقوه را به صورت  بالافعل مطرح کرد. متانول در برابر بسیاری از ترکیبات خطرناک در بیو پتروشیمی امنیت بیشتری دارد. »
کفایتی در پایان یادآور شد:«اگر ایران گاز خود را به متانول تبدیل می کرد می توانست بخاری های متانول سوز ایجاد کند.  یا در بحث خودرو های سی ان جی، خودروهای متانول سوز تولید می شد،  هزینه های کمتر و امنیت بیشتری ایجاد می شد. اما از این ظرفیت ها بهره برداری نشد. بدون تردید سوخت های مایع قطعا امنیت بیشتری دارند. متانول حتی از برخی ترکیبات بنزین کیفیت بهتری دارد. امروز کشورهای جنوب شرق آسیا به خصوص چین از سوخت متانول استفاده می کند. این سوخت در آمریکا هم طرفداران خاص خود را دارد. در ااروپا در کشورهایی بحث های یورو 5مطرح اس، متانول محبوبیت زیادی دارد. اخیرا در بحث موتورهای دوزمانه، پهپادها و....از این سوخت استفاده می کنند.»

اطلاعات و داده ها باید شفاف سازی شود
بر خلاف کفایتی حسن مرادی اما معتقد است که باید بررسی ها در خصوص متانول در محیط های دانشگاهی انجام گیرد تا ابهامی در خصوص مصرف این نوع سوخت برای مردم، کارشناسان و تحلیلگران باقی نماند. مرادی در گفتگو با تجارت درباره برنامه های دولت برای تولید بنزین از متانول می گوید:« تشخیص و تمیز اینکه بنزین پالایشگاه ها یا بنزینی که از متانول تولید می شود با کارشناسان و اهالی فن است. باید به طور علمی توضیح داده شود که ایا تولید بنزین از این ماده برای محیط زیست و سلامتی مردم خسارتی دارد یا ندارد. اگر دارد این معایب چیست و اگر نیست چرا خطری ندارد؟» مرادی ادامه می دهد:« بالتبع از بُعد اقتصادی هم سوخت هایی مانند متانول که در ایران به صورت یارانه ای به پتروشیمی ها داده می شود اگر صرف تولید بنزین نشود صرف سایر مشتقات پتروشیمی می شود، باید دید آیا تولید این فرآورده ها و مشتقات به نسبت واردات بنزین به صرفه تر است یا اینکه بهتر است متانول تبدل به بنزین شود و منافع بیشتری به دست آورد. این موارد نیازمند محاسبات دقیقی است تا دقیقا سود و هزینه آن مشخص شود.» او گفت:«متاسفانه در موضوعات اقتصادی یک  جناح بندی و دسته بندی ایجاد شده است. هر دولتی که می آید و می رود و جناح های مختلف که دولت ها را دست به دست می کنند، برخورد متفاوتی با بحث ها دارند. در یک دولت اعلام می شود تولید بنزین از متانول کاملا غلط و اشتباه است . جناح دیگر اعلام می کند، کاملا به صرفه و با امنیت بالاست! دولتی اعالم می کند تولید بنزین از متانول اکتان بالایی دارد و  در حد بنزین یورو 4نیست. » این نماینده ادوار مجلس همچنین تاکید کرد:« امروز اما دولت ها به دلیل مصرف بالای بنزین در ایران، تحریم ها و..چاره ای جز فکر کردن به راهکارهای جایگزین ندارند. در شرایطی که در گذشته عنوان می شد، این نوع بنزین استاندارد نیست، کسی توضیح نمی دهد چرا امروز این دیدگاه تغییر کرده و همه سوخت تولید شده از متانول را مطلوب و استاندارد می دذانند؟. به عنوان نمونه مهندس زنگنه وزیر نفت سابق معتقد بود اگر ایران نفت خام خود را صادر کند و با پول  آن  فرآورده هایی چون بنزین و...خریداری کند با توجه به راندمان ضعیف برخی پالایشگاه های ایران به صرفه است. امروز اما دیدگاه های متفاوتی ارائه می شود. مشخص نیست ایا اولویت های ایران تغییر کرده یا شرایط دیگری ایجاد شده است؟»
 مرادی در پایان می گوید:«معتقدم این بحث ها باید در پارک های فناوری نفت و گاز و محیط های دانشگاهی باید بررسی شود و نباید افکار عمومی را با طرح احتمالات و پیش بینی ها غیر مستند نگران کرد. »