همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: بعضی از افراد به محض بی‌خواب شدن، یا با مشاهده علائمی شبیه مشکلات روانپزشکی مثل بغض، اندوه، نوسانات خلقی، اضطراب و ...، خودسرانه اقدام به مصرف داروهای حوزه اعصاب و روان می‌کنند و برخی داروخانه‌ها هم بدون نسخه، این داروها را در اختیار آنها قرار می‌دهند.
بدتر از این مورد، پزشکان غیرروانپزشک هستند که با دیدن برخی علائمِ به‌ظاهر روانی در مراجعین خود، برای آنها داروهای حوزه روانپزشکی را تجویز می‌کنند. این در حالی است که متخصصان حوزه روانپزشکی توصیه اکید دارند که غیر از روانپزشک، هیچ پزشکی نباید داروهای حوزه اعصاب و روان را برای بیماران تجویز کند.
به هیچ وجه این داروها را خودسرانه نخورید
دکتر راضیه دهقانی، متخصص اعصاب و روان و روانپزشک در این باره به همشهری‌آنلاین می‌گوید: به عنوان یک متخصص اعصاب و روان به مردم توصیه می‌کنم که به هیچ عنوان سرخود داروهای روانپزشکی را مصرف نکنند. داروهایی مثل داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب یا تثبیت‌کننده‌های خلق برای تنظیم مواد شیمیایی مغز طراحی شده‌اند و مصرف نادرست آنها می‌تواند عوارض جدی برای فرد داشته باشد. مثلاً مصرف خودسرانه بنزودیازپین‌ها مثل دیازپام ممکن است به وابستگی جسمی و روانی منجر شود. یا قطع ناگهانی سرترالین که داروی ضدافسردگی است، علائم سرگیجه، تحریک‌پذیری و حتی تشدید افسردگی را می‌تواند به دنبال داشته باشد.
دهقانی درباره عوارض مصرف خودسرانه داروهای حوزه روان توضیح می‌دهد: خواب‌آلودگی بیش از حد، اختلال حافظه، تشدید اختلالات روانی، افزایش وزن و چاقی، مشکلات تنفسی، حتی ایست تنفسی و در موارد نادر، افکار آسیب زدن به خود و افکار خودکشی از جمله عوارض این موضوع است.
این متخصص اعصاب و روان در ادامه می‌گوید: هر دارویی در حوزه اعصاب و روان - تاکید می‌کنم هر دارویی - باید با تشخیص دقیق و تحت نظر متخصص مصرف شود. چون شرایط هر فرد متفاوت است و چیزی که برای یک نفر جواب داده، ممکن است برای دیگری خطرناک باشد. پیشنهادم این است که افراد به جای خوددرمانی، با روانپزشک یا روانشناس مشورت کنند و از روش‌های غیردارویی مثل روان‌درمانی یا تغییر سبک زندگی هم کمک بگیرند.
ممکن است اصلا به مصرف دارو نیاز نباشد
حتی ساده‌ترین داروهای حوزه روان هم اگه خودسرانه مصرف شوند، خطر دارند. این را دهقانی به عنوان روانپزشک می‌گوید و اضافه می‌کند: ممکن است شما با یکی دو بار مصرف قرص خواب دچار مشکل خاصی نشوید ولی خواب‌آلودگی در روز بعد، اختلال تمرکز و حتی تنفس ضعیف (به خصوص اگه با الکل یا داروی دیگری تداخل پیدا کند) را تجربه خواهید کرد. اگر هم این کار ادامه‌دار باشد، حتما با ریسک وابستگی همراه خواهد بود.
او ادامه می‌دهد: مصرف خودسرانه بعضی از داروهای خواب مثل زولپیدم (Zolpidem) می‌توانند عوارض بدتری مثل خواب‌گردی، فراموشی کوتاه‌مدت، توهم دیداری یا شنیداری و ... داشته باشند. پس بهتر است حتی برای مشکل بی‌خوابی با پزشک متخصص مشورت کنید. ممکن است او راه‌های بی‌خطری مثل تغییر عادات خواب را به شما پیشنهاد دهد و برای خوابیدن اصلا نیازی به دارو نداشته باشید.
بیشتر بخوانید؛
تجویز داروهای روان توسط غیرروانپزشک‌ها!
این روانپزشک در ادامه صحبتش به مساله تجویز داروهای حوزه روان توسط متخصصان غیرروانپزشک اشاره می‌کند و می‌گوید: خیلی از پزشکان با آن که در حیطه‌ها و رشته‌های دیگر فعالیت دارند، اما پا در کفش روانپزشک‌ها می‌کنند و به راحتی برای مراجعین خود داروهای اعصاب و روان تجویز می‌کنند. در حالی که باید خیلی محتاط باشند. مثلاً زیاد پیش می‌آید که مراجعین با علائم نوسان خلق، غم و اندوه، اضطراب و ... به متخصص زنان مراجعه می‌کنند و پزشک هم فکر می‌کند که با دوز پایین داروی ضدافسردگی می‌تواند به بیمار کمک کند. ولی این کار ریسک بالایی دارد.
دهقانی می‌گوید: موضوع این است که تشخیص اختلالات روانی مثل افسردگی یا اضطراب نیاز به ارزیابی جامع و گرفتن شرح حال بیمار دارد؛ چیزی که خارج از تخصص پزشکان غیرروانپزشک است. اصلا بعضی از علائمی که پزشک غیرروانپزشک در بیمار می‌بیند، ممکن است ریشه روانی نداشته باشد و هورمونی باشد. مثل PMS یا مشکلات تیروئید. بنابراین تجویز دارو بدون دانش کافی می‌تواند بیمار را در معرض عوارض ناخواسته قرار دهد یا تشخیص اصلی را به تاخیر بیندازد.
این روانپزشک تاکید می‌کند: حتی اگر شرایط اورژانسی باشد و آن لحظه دسترسی به روانپزشک نباشد، پزشک غیرروانپزشک باید با احتیاط و فقط برای مدتی کوتاه دارو تجویز کند و بیمار را سریع به متخصص ارجاع دهد. نه اینکه خودش درمان را شروع کند. اصلا در بسیاری از کشورها، تجویز دارو خارج از حیطه تخصص می‌تواند مسئولیت قانونی داشته باشد.
دهقانی می‌گوید: در مجموع سلامت روان خیلی پیچیده است و افراد به جای خوددرمانی یا کمک گرفتن از متخصص غیرروانپزشک بهتر است به خود متخصص روانپزشک مراجعه کنند. گاهی حتی نیاز به دارودرمانی هم نیست و با چند تکنیک ساده‌ی تراپی می‌توان مساله را حل کرد. پس بهتر است دستی‌دستی خود را گرفتار عوارض خطرناکِ داروهای حوزه روان نکنیم.