به گزارش روز شنبه ایرنا، انگلیس اخیراً تلاش کرده با تشکیل یک گروه کاری به سرپرستی «دومینیک گریو» دادستان کل سابق این کشور، تعریفی غیرالزام‌آور از اسلام‌هراسی ارائه کند. این اقدام که به‌عنوان بخشی از سیاست‌های دولت برای مقابله با نفرت‌پراکنی علیه مسلمانان معرفی شده، با انتقادهای جدی مواجه شده است. منتقدان می‌گویند هدف از این اقدام نه مقابله واقعی با اسلام‌هراسی، بلکه محدود کردن این مفهوم و تضعیف آن است تا همچنان بتوان به بهانه‌های مختلف، تبعیض علیه مسلمانان را توجیه کرد.
این نخستین بار نیست که دولت انگلیس تلاش می‌کند تعریف اسلام‌هراسی را به‌گونه‌ای ارائه دهد که هم آزادی بیان را دستاویز مقابله با آن کند و هم از اتخاذ هرگونه اقدام الزام‌آور در این زمینه طفره برود. پیش‌تر نیز تلاش‌هایی برای ارائه تعریف رسمی از اسلام‌هراسی صورت گرفته بود که با مخالفت شدید گروه‌های سیاسی و رسانه‌ای راست‌گرا روبه‌رو شد. بسیاری از فعالان حقوق بشر بر این باورند که مقاومت در برابر تعریف جامع و الزام‌آور اسلام‌هراسی، تلاشی عامدانه برای جلوگیری از نظارت بر عملکرد نهادهای دولتی و رسانه‌ها در قبال مسلمانان است.
این بار نیز منتقدان می‌گویند که تعریف جدید، نه‌تنها کمکی به حل مشکل اسلام‌هراسی نمی‌کند، بلکه حتی ممکن است این مفهوم را ابزاری در دست گروه‌های اسلام‌ستیز قرار دهد. «خالد محمود» نماینده سابق پارلمان انگلیس هشدار داده است که تعریف جدید برای اسلام‌هراسی می‌تواند به‌جای حل معضل، توسط گروه‌های اسلام‌ستیز برای افزایش بی‌اعتمادی و دوگانگی اجتماعی به‌کار رود.
او که بیش از دو دهه نماینده پارلمان از شهر بیرمنگام بوده است، اظهار داشت: «اصطلاح اسلام‌هراسی همواره توسط گروه‌هایی با گرایش‌های خاص، ابزار سوءاستفاده قرار گرفته است. ما باید به‌جای تعریف‌های محدود، بر رفع تبعیض‌های ساختاری و بهبود شرایط همه شهروندان انگلیس تمرکز کنیم.»
رویکرد دوگانه لندن؛ مقابله با تبعیض یا انکار؟
واقعیت این است که دولت انگلیس در برابر اسلام‌هراسی، رویکردی دوگانه اتخاذ کرده است؛ از یک‌سو مدعیست که برای حمایت از مسلمانان و مقابله با نفرت‌پراکنی علیه آنان تلاش می‌کند، اما از سوی دیگر، هرگونه تلاش برای تعریف مشخص و الزام‌آور اسلام‌هراسی با کارشکنی‌های سیاسی و هشدارهای امنیتی مواجه می‌شود. این رفتار متناقض نشان می‌دهد که دولت نه‌تنها عزم جدی برای مبارزه با تبعیض علیه مسلمانان ندارد، بلکه عملاً در جهت تضعیف هرگونه اقدام مؤثر در این زمینه گام برمی‌دارد.
سیاست‌های لندن در مواجهه با اسلام‌هراسی، به‌جای آنکه بر پایه رفع تبعیض و حمایت از حقوق مسلمانان بنا شود، به‌گونه‌ای تنظیم شده که حاشیه امنی برای نهادهای دولتی و رسانه‌های راست‌گرا فراهم کند تا همچنان بتوانند به بهانه‌های مختلف، گفتمان‌های ضداسلامی را مشروع جلوه دهند. ایجاد گروه‌های کاری غیرالزام‌آور و طرح تعاریفی مبهم و قابل تفسیر، نه‌تنها کمکی به حل این معضل نکرده، بلکه زمینه را برای تداوم رفتارهای تبعیض‌آمیز در سطوح مختلف اجتماعی و نهادی فراهم آورده است.
نمونه بارز این تناقض، نحوه برخورد دولت انگلیس با پدیده یهودستیزی در مقایسه با اسلام‌هراسی است. لندن پیش‌تر بدون هیچ مانعی، تعریفی رسمی و الزام‌آور از یهودستیزی ارائه کرده و با تصویب قوانین سخت‌گیرانه، هرگونه بیان ضدیهودی را جرم‌انگاری کرده است. در مقابل، هر تلاش برای تعریف رسمی اسلام‌هراسی با مقاومت شدید نهادهای سیاسی و رسانه‌ای مواجه شده و به بهانه حفاظت از آزادی بیان، از اجرای قوانین مشابه در قبال اسلام‌ستیزی خودداری شده است. این استاندارد دوگانه، از نظر بسیاری از فعالان حقوق بشر، نشانه‌ای آشکار از تبعیض نهادینه‌شده و بی‌ارادگی دولت در مقابله با نفرت علیه مسلمانان است.
این رویکرد تنها به سطح قوانین محدود نمی‌شود، بلکه در گفتمان عمومی و رسانه‌ای انگلیس نیز به‌وضوح دیده می‌شود. هنگامی که صحبت از مقابله با یهودستیزی یا دیگر اشکال تبعیض مذهبی باشد، سیاستمداران انگلیسی به‌سرعت دست به اقدام می‌زنند. اما در قبال اسلام‌هراسی، همان سیاستمداران به‌جای برخورد قاطع، موضوع را به بحث آزادی بیان گره زده و هرگونه تلاش برای مقابله با آن را در قالب هشدار درباره «تهدید آزادی بیان» مطرح می‌کنند. این شیوه برخورد، به‌ویژه در سال‌های اخیر، به بستری برای مشروعیت‌بخشی به حملات رسانه‌ای و سیاسی علیه مسلمانان تبدیل شده است.
انگلیس کشور امنی برای مسلمانان نیست
چندی پیش سازمان حقوق بشری «تل‌ماما» اعلام کرد که اسلام‌هراسی در انگلیس به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده و حملات و نفرت‌پراکنی علیه مسلمانان افزایش چشمگیری داشته است. مدیر این موسسه اسلامی هشدار داد که انگلیس اکنون به یکی از ناامن‌ترین کشورها برای مسلمانان تبدیل شده است و سیاست‌های دولت و فضای رسانه‌ای، این روند را تشدید کرده‌اند.
بر اساس گزارش «تل‌ماما» در سال ۲۰۲۴ بیش از پنج هزار و ۸۳۷ مورد از حملات و اقدامات ضداسلامی در انگلیس ثبت شده است. این رقم در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۲ هزار و ۲۰۱ مورد بود که نشان‌دهنده افزایش ۱۶۵ درصدی اسلام‌هراسی در دو سال اخیر است.
این نهاد همچنین از افزایش ۷۳ درصدی حملات فیزیکی علیه مسلمانان خبر داده و گفته است که فضای عمومی برای شهروندان مسلمان در این کشور ناامن‌تر از همیشه شده است. «ایمان عطا» مدیر سازمان تل ماما در این رابطه گفت: «اکنون خطرناک‌ترین دوران برای مسلمانان در انگلیس است. ما شاهد افزایش شدیدی در حملات، تهدیدها و نفرت‌پراکنی‌های آنلاین و حضوری هستیم. این روند باید متوقف شود.»
سازمان «تل ماما» در گزارش خود تأکید کرده است که برخی رسانه‌های انگلیسی نقش پررنگی در تقویت فضای اسلام‌هراسی ایفا کرده‌اند. این رسانه‌ها با داغ کردن گفتمان‌های ضداسلامی و برجسته‌سازی روایات کلیشه‌ای درباره مسلمانان، فضای اجتماعی را برای حملات و نفرت‌پراکنی مساعدتر کرده‌اند.
همچنین، برخی سیاستمداران انگلیسی با سخنان تحریک‌آمیز، عملاً به گسترش جو اسلام‌ستیزی کمک کرده‌اند. «تل ماما» به طور خاص از اظهارات سیاستمداران ارشد دولت که مسلمانان را به حمایت از تروریسم متهم کرده‌اند، به عنوان عاملی در افزایش جرائم ناشی از نفرت علیه مسلمانان نام برده است.
«ایمان عطا» مدیر سازمان تل ماما هشدار داد: «گفتمان‌های ضداسلامی که در رسانه‌ها و محافل سیاسی مطرح می‌شود، مستقیماً با افزایش خشونت علیه مسلمانان مرتبط است. سیاستمداران و رسانه‌ها باید در قبال این روند مسئول باشند.»
وی تصریح کرد: «ما در مقطع حساسی قرار داریم. اگر اقدامی فوری صورت نگیرد، جامعه مسلمانان انگلیس با موجی از خشونت‌های بیشتر روبه‌رو خواهد شد و این روند می‌تواند به شکاف‌های عمیق و افزایش تنش‌های اجتماعی در کشور دامن بزند.»
اسلام‌هراسی در انگلیس، معضلی که حل نخواهد شد؟
درحالی‌که لندن با ارائه تعاریف غیرالزام‌آور از اسلام‌هراسی، تلاش دارد این معضل را از دستور کار خود خارج کند، رفتارهای دوگانه این کشور در برخورد با تبعیض‌های مذهبی آشکارتر از همیشه شده است. اگرچه یهودستیزی با سیاست‌های سخت‌گیرانه کنترل می‌شود، اما اسلام‌هراسی همچنان در سایه انکار و بی‌توجهی باقی مانده است.
نادیده گرفتن اسلام‌هراسی نه‌تنها بحران‌های اجتماعی انگلیس را تشدید کرده، بلکه به افزایش تنش‌های مذهبی و شکاف‌های اجتماعی در این کشور دامن زده است. درحالی‌که آمار جرائم ناشی از نفرت علیه مسلمانان به‌شدت افزایش یافته، هیچ نشانه‌ای از اراده سیاسی برای مقابله با این روند دیده نمی‌شود.
کارشناسان بر این باورند که تداوم رویکرد دوگانه لندن نسبت به اسلام‌هراسی، تنها به تشدید فضای نفرت و تعمیق تبعیض علیه مسلمانان منجر خواهد شد. در چنین شرایطی، انگلیس نه‌تنها در مقابله با افراط‌گرایی موفق نخواهد بود، بلکه زمینه را برای تقویت گفتمان‌های رادیکال در داخل و خارج کشور فراهم خواهد کرد.