در آستانه ماه مبارک رمضان و ماه قرآن قرار داریم؛ ماهی که فرصت استثنایی برای بهره‌مندی از فیوضات معنوی است از سوی خداوند برای فراهم شده و هر انسان مؤمنی به فراخور جهد و تلاش و همت خود می‌تواند از آن استفاده کند.
رمضان ماه شستشو و پاکیزگی روح و جان و جسم است و برای این پاکیزگی ادعیه و آداب فراوانی وارد شده است.
به مناسبت فرارسیدن ماه رمضان با آیت‌الله سیدمحمد غروی؛ عضو جامعه مدرسین و استاد درس خارج حوزه علمیه قم گفت‌وگو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید:
از فردا ماه مبارک رمضان آغاز می‌شود. از نظر شما نقش ماه رمضان در خودسازی و تهذیب انسان چگونه است؟
ماه مبارک رمضان ماه عجیبی برای خودسازی و تهذیب و تربیت روح است و روزه نقش بسیار مهمی دارد که انسان از هوا و هوس‌هایی که در سراسر سال بر انسان چیره شده رها شود. البته آثار صحت جسمانی هم دارد و برای کسانی که گرفتار بیماری نباشند باعث تندرستی بیشتر و پاکسازی جسم است.
فضای کلی ماه مبارک رمضان، فضای عبادت است؛ این همه دعا که در سحر و شب و بعد از نماز در همین ماه وارد شده در این راستا قابل توجیه است؛ دعاهای ابوحمزه ثمالی، سحر و افتتاح و ... همه مضمون توحیدی و انابه و استغاثه به درگاه خداوند دارد تا انسان تربیت توحیدی پیدا کند و از چاه طبیعت بیرون بیاید و به ملکوت نزدیک شود.
در این ماه باید اهتمام به خطبه نورانی پیامبر(ص) داشته باشیم که در آخر شعبان و ابتدای ماه مبارک ایراد فرمودند که در حقیقت مانیفستی برای ماه رمضان و روزه‌داران است و خوب است مبلغین و کسانی که در مقام ارشاد مردم هستند آن را برای مردم بخوانند و تبیین کنند.
مهمترین مفاد خطبه پیامبر(ص) که به آن اشاره کردید چیست؟
در این خطبه بیان شده است که انسان باید به وظایف اجتماعی در کنار وظایف عبادی فردی بپردازد و به فقرا و نیازمندان کمک کند و از حال آنان جویا شود. نفس کشیدن در این ماه عبادت است زیرا الطاف الهی در این ماه بر انسان سرازیر می‌شود و باید سعی کنیم این ماه عامل تحول برای خود ما، خانواده ما و جامعه شود و فضا عطرآگین به نورانیت ماه مبارک رمضان باشد.
پیامبر(ص) در خطبه فرموده است؛ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ؛ ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است. ماهی که نزد خدا، بهترین ماه‌هاست و روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعت‌هایش بهترین ساعت‌هاست.
هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ؛ ماهی که در آن شما را به مهمانی خدا دعوت کرده‌اند و شما در آن از اهل کرامت خدا شده‌اید. نفس‌های شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. اعمال شما در آن پذیرفته است و دعاهای شما مستجاب، پس، از پروردگار خویش با نیت‌های راستین و دل‌های پاک، بخواهید که توفیق روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنایت فرماید.
فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَی فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَارْحَمُواصِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ؛ پس شقی و بدبخت، آن کسی است که در این ماه بزرگ، از آمرزش خدا بی بهره شود. در این ماه با گرسنگی و تشنگی خود، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را به یاد آورید. به فقیران و درماندگان کمک و یاری کنید. به پیران و کهنسالان احترام بگذارید و با کودکان ملاطفت و مهربانی نموده و با خویشاوندان رفت و آمد داشته باشید.
کسانی که احیانا توانایی گرفتن روزه ندارند باید حرمت این ماه را نگاه دارند و عبادات این ماه را جدی بگیرند و به رسوم این ماه توجه جدی داشته باشند؛ حتی انسان اگر توانایی گرفتن روزه ندارد می‌تواند سحر بلند شود و دعاهای روزانه به همراه جزء خوانی را داشته باشد و افطار هم بکند تا هم‌رنگ مؤمنان روزه‌دار خود را نشان دهد.
این ماه، ماه عجیبی است و انسان باید فعالیت‌های معنوی خود را بیشتر کند و بیشتر به فقرا رسیدگی کند؛ خلاصه ما باید از این ماه بیشترین بهره را ببریم زیرا معلوم نیست در ماه رمضان سال آینده زنده باشیم و بتوانیم آن را درک کنیم. البته اینطور هم نباشد که فقط در خوردن و آشامیدن، روزه باشیم بلکه مهمتر از آن باید زبان و چشم و گوش ما روزه باشد و انسان خود را در محضر خدا ببیند.
در این ماه برای برخی افراد این تصور ایجاد می‌شود که اگر چند روزی مانند روزهای قدر روزه بگیرند و یا در این ماه استغفار کنند رافع مسئولیت عبادی آنان در طول سال است، دیدگاه شما نسبت به این رویکردهای تساهلی و تسامحی چیست؟
ما نباید نگاه منفی و سلبی به این مسئله داشته باشیم؛ درست است که این تفکر درست نیست ولی می‌تواند مقدمه و شروعی برای همین افراد باشد که به قرآن و نماز و روزه رو بیاورند و انفاق کنند؛ خود این کار خوب است که برخی افراد که در همه ایام سال اهل انفاق نیستند در این ماه اقدام می‌کنند؛ البته باید تذکر بدهیم که این کارها باید در سراسر سال باشد؛ ماه رمضان ماهی است که انسان شارژ روحی می‌شود و رشد می‌کند و باری برای خود ذخیره می‌کند که در سراسر سال مانند یک گنجینه می‌تواند از آن بهره ببرد. خیلی از مفاسد اخلاقی و روحی در همین ماه از انسان دور می‌شود لذا باید جنبه مثبت این مسائل تقویت شود و در عین حال تذکر بدهیم که این نوع کارها باید تداوم یابد؛ توجه به قرآن و دعا و دوری از هوا و هوس، از کارهایی است که در این ماه بسیار مورد سفارش است.
چه اعمالی مصداق تکریم این ماه و چه اعمالی مصداق سست‌شمردن آن است؟
خود روزه‌داری و احیای مناسک و مراسم این ماه نشانه تکریم آن است؛ گاهی فرد عذر شرعی برای روزه نگرفتن دارد ولی منافاتی ندارد که سحر بلند شود و غذا بخورد و دعایی گوش دهد، به خواندن نماز و تعقیبات و ادعیه بعد از آن توجه کند؛ افطاری بدهد و در افطاری دیگران شرکت کند و به فقرا رسیدگی کند؛ همه این‌ها مصداق تکریم است ولی اگر به این مسائل بی توجه باشد و به خصوص اینکه در صورت عذر شرعی در ملأ عام روزه بخورد و رعایت نکند و فکر کند این کار دهن کجی به قشری از جامعه و یا حکومت است کاملا اشتباه است چون این رفتارها دهن کجی به یک حکم الهی و شکستن حرمت الهی است.
ماه مبارک رمضان امسال باید به این مسئله هم بیشتر توجه کنیم که ما آوارگانی در سوریه و لبنان و در بین شیعیان و مسلمین داریم که در وضع بسیار نامناسبی به سر می‌برند و باید به آنان هم کمک شود. بدانیم کمک‌های مردمی بسیار مؤثرتر است زیرا دولت مشکلات خاص خود را دارد. افراد غنی و ثروتمند از ظرفیت خود برای کمک به فقرای داخل و خارج کشور استفاده کنند و بدانند جزء وظایف دینی و هم وظیفه انسانی است و پاداش فراوانی هم دارد.
خداوند دستورات مالی را برای انسان قرار داده است تا حرص و آز و طمع از او گرفته شود و از آثار مبارک ماه مبارک همین مسائل است.
در خاتمه اگر توصیه‌ای دارید بفرمایید؟
یکی از مسائلی که باید خیلی به آن توجه شود دعاست؛ دعا را نباید دست کم گرفت؛ البته همراه دعا باید تلاش کرد به خصوص برای برادران دینی خود؛ دعا برای اقوام و دوستان و همه شیعیان و مسلمان نقش مهمی در کاهش کدورت‌ها و زدودن آن دارد؛ ابتدا برای انسان سخت است ولی راه مقدمی برای این کار همین دعاست؛ انسان وقتی برای دیگران به خصوص برای کسانی که در حق ما بدی کرده‌اند دعا کند به تدریج زمینه برای بخشش یکدیگر ایجاد و دل‌ها نسبت همدیگر نرم می‌شود.
در این ماه باید ارتباطات قوم و خویشی بیشتر شود؛ کاری کنیم که برای بچه‌ها، نوجوانان و جوانان ماه مبارک خاطره شود و خاطره خوبی باقی بماند. فضای معنوی در مساجد ایجاد و تقویت کنیم، افطارهای خیابانی کار خوبی است ولی مراقب باشیم مزاحمت برای دیگران ایجاد نکند؛ برنامه‌های مساجد را مورد اهتمام و توجه قرار دهیم زیرا فقط برنامه‌های رادیو و تلویزیون کافی نیست و حضور در مراسم تاثیر بسیار بیشتری دارد و اساسا حضور در مساجد، موضوعیت دارد به خصوص اینکه انسان در نمازهای صبح شرکت کند تا هم ثواب بیشتری ببرد و هم ابعاد اجتماعی تقویت شود.
گفت و گو از علی فرج‌زاده