ایران در تحولات سوریه و مرتبط به کرد‌های سوری نقشی نداشته است. حمایت ایران از بشار اسد و منافع آمریکا در حمایت از کرد‌های سوریه از یک سو و نگرانی تهران از تیرگی روابط با ترکیه، رویکرد ایران در قضیه کردی را تحلیل می‌کند.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «عبدالله اوجالان» رئیس گروه تروریستی حزب کارگران کردستان (پ ک ک) با صدور پیامی به چهار دهه نزاع با ترکیه پایان داد.
اوجالان پس از دیدار با نمایندگان حزب «برابری و دموکراسی خلق ها» در جزیره «امرالی» در پیامی تأکید کرد: همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ ک ک باید خود را منحل کند.
وی ضمن تأکید بر حمایت خود از مبارزه مدنی به جای نزاع مسلحانه افزود: کردها باید کنفرانس سیاسی برگزار کنند.
اوجالان ادامه داد: کردها و ترک‌ها هزاران سال است که با هم زندگی کرده‌اند و سرنوشت یکسانی دارند.
رئیس حزب کارگران کردستان خاطرنشان کرد: من خواستار زمین گذاشتن سلاح هستم و مسئولیت تاریخی این فراخوان را بر عهده می‌گیرم. راه مبارزه ما، دموکراسی و ایجاد جامعه دموکراتیک است.
عبدالله اوجالان تأکید کرد: راهی جز دموکراسی و گفت‌و‌گو وجود ندارد و جمهوری جز از طریق دموکراسیِ برادرانه زنده نخواهد ماند.
رئیس حزب برابری و دموکراسی و خلق‌ها در استانبول به المیادین گفت: دیدار با اوجالان امید‌ها را برای حل ریشه‌ای بحران افزایش داده است. کردها اکنون متوجه شده‌اند که جنگ به راه حل نمی‌انجامد و خواهان حل موضوع از طریق گفت‌و‌گو هستند.
نایب رئیس این حزب هم گفت: عبدالله اوجالان از رئیس جمهوری ترکیه و همه احزاب تشکر کرده است.
اوجالان ۲۶ سال پیش دستگیر شد و از آن زمان تحت شرایط امنیتی شدید در زندانی در جزیره امرالی ترکیه نگهداری می‌شود.
پیام اوجالان با استقبال اقلیم کردستان عراق و حتی دبیر کل سازمان ملل و برخی کشور‌ها از جمله آلمان مواجه شده است.
واکنش حزب حاکم ترکیه به پیام اوجالان درباره انحلال «پ ک ک»
حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه به پیام عبدالله اوجالان رئیس زندانی حزب کارگران کردستان (پ ک ک) درباره اعلام انحلال این حزب و خلع سلاح آن واکنش نشان داد.
حزب عدالت و توسعه به ریاست رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در واکنش به پیام اوجالان اعلام کرد: منتظر اجرایی شدن انحلال حزب کارگان کردستان هستیم.
حزب اردوغان تأکید کرد: منتظر اثرگذاری بیانیه عبدالله اوجالان بر تحولات میدانی می‌مانیم.
تغییر موضع تاریخی «حزب حرکت ملی» ترکیه
در اوایل آبان ماه، یکی از قدیمی‌ترین سیاستمداران راست افراطی در ترکیه به نام دولت باحچلی (باغچلی) که رهبری «حزب حرکت ملی» را نیز در دست دارد، در اظهارنظری دور از انتظار گفت که اگر پ‌ک‌ک منحل شود، این چشم‌انداز وجود خواهد داشت که اوجالان هم آزاد شود. آقای باحچلی همان کسی است که سال‌ها خواستار بازگشت مجازات اعدام به ترکیه بود تا به گفته او، اوجالان «به شکل شایسته به سزای اعمالش برسد».
دولت باحچلی از متحدان کلیدی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه است و تغییر دراماتیک مواضعش در قبال عبدالله اوجالان، چراغ سبز حکومت ترکیه برای توافق صلح با کردها تفسیر شد. از آبان ماه تا امروز، نمایندگان حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها که اقلیت کرد ترکیه را در پارلمان این کشور نمایندگی می‌کنند، چندین بار با عبدالله اوجالان در زندان «امرالی» ملاقات کرده‌اند. این در حالی است که بعد از شکست آخرین دور مذاکرات صلح و از سرگیری کارزار نظامی پ‌ک‌ک در ترکیه در سال ۲۰۱۵، چنین ملاقات‌هایی برای آقای اوجالان ممنوع بود.
واکنش نیروهای کرد سوریه
«مطلوم عبدی» فرمانده نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد) ضمن استقبال از پیام عبدالله اوجالان برای انحلال و خلع سلاح شدن پ ک ک تأکید کرد: پیام اوجالان مثبت است چرا که خواهان پایان جنگ و آغاز روند سیاسی مسالمت آمیز در داخل ترکیه است.
مظلوم عبدی در ادامه افزود: حملات ترکیه مانع از گفت‌و‌گو‌های ما با دمشق و ادامه مبارزه با داعش می‌شود و اگر صلح بین پ ک ک و آنکارا برقرار شود، دیگر ترکیه بهانه‌ای برای حمله به ما ندارد.
فرمانده قسد در ادامه واکنش به پیام اوجالان افزود: پیام اوجالان تنها به حزب کارگران کردستان مربوط می‌شود و ربطی به ما در سوریه ندارد.
وی همچنین گفت: پس از به حاشیه رانده شدن ما در کنگره گفتگوی ملی سوریه در دمشق، ما گفت‌و‌گو‌های ویژه خود را در شمال شرق سوریه درباره آینده کشور برگزار خواهیم کرد.
استقبال اقلیم کردستان عراق از پیام اوجالان برای انحلال «پ ک ک»
«نچیروان بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق از پیام عبدالله اوجالان درباره ضرورت انحلال پ ک ک و خلع سلاح این گروه استقبال کرد.
«نچیروان بارزانی» با اشاره به اینکه اکنون زمان مبارزه مسالمت آمیز به جای نزاع مسلحانه است، بر حمایت کامل از روند صلح بین ترکیه و حزب کارگران کردستان تأکید کرد.
بارزانی همچنین بر آمادگی اربیل برای ایفای نقش در راستای به نتیجه رساندن روند صلح بین ترکیه و پ ک ک تأکید کرد و این گروه را به اجرای درخواست اوجالان برای بر زمین گذاشتن سلاح و انحلال فرا خواند.
همچنین حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق هم از فراخوان عبدالله اوجالان برای انحلال پ ک ک استقبال کرد و این پیام را برای تحقق صلح فراگیر حائز اهمیت دانست.
واکنش سازمان ملل
استفن دوجاریک، سخنگوی دبیر کل سازمان ملل از سخنان اوجالان برای خلع سلاح حزب کارگران کردستان استقبال کرد.
وی در این باره گفت: آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل از این سخنان اوجالان استقبال کرده و از خلع سلاح پ ک ک حمایت می‌کند. این مسئله می‌تواند یک منازعه بلند مدت در منطقه را از طریق صلح آمیز حل و فصل نماید.
دوجاریک افزود: سخنان اوجالان باعث ایجاد نور امید برای پایان بخشیدن به یک منازعه طولانی در منطقه می‌شود که باعث تحمیل درد و رنج به غیرنظامیان شده بود.
استقبال عراق از بیانیه عبدالله اوجالان
وزارت خارجه عراق با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: از درخواست عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان برای کنار گذاشتن سلاح استقبال می‌کنیم و آن را گامی مثبت و مهم برای دستیابی به ثبات در منطقه می‌دانیم.
عراق که در بخش شمالی خود شاهد حضور اقلیم کردستان است، همواره به دلیل ادعا‌های ترکیه مبنی بر همکاری کُرد‌های عراق با کرد‌های این کشور، در معرض تعرضات آنکارا قرار داشت.
بغداد امیدوار است با حل و فصل مسئله حزب کارگران کردستان، آرامش بار دیگر به مناطق شمالی این کشور بازگردد.
استقبال آلمان و انگلیس از سخنان اوجالان
وزارت خارجه آلمان با استقبال از درخواست اوجالان برای خلع سلاح پ ک ک و منحل شدن حزب کارگران کردستان، این امر را فرصتی تاریخی برای پایان بخشیدن به چندین دهه ناآرامی در ترکیه توصیف کرد.
در این بیانیه آمده است: پایان دادن به خشونت، اولین گام مهم است، اما به گام‌های بیشتری نیاز است که شامل احترام و تضمین حقوق فرهنگی و دموکراتیک کردها در ترکیه است. ما در دولت فدرال آلمان آماده‌ایم از چنین روندی حمایت کنیم.
وزارت خارجه انگلیس نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: ما از حرکت مردم ترکیه به سمت صلح و امنیت استقبال می‌کنیم. ترکیه متحدی نزدیک در سازمان ناتو و شریکی پایدار در مبارزه با تروریسم برای لندن به شمار می‌رود.
ما همه طرف‌ها را برای مشارکت در یک روند صلح‌آمیز و سازنده که ضامن امنیت، ثبات و احترام به حاکمیت قانون باشد، تشویق می‌کنیم.
سقوط دولت اسد و مساله کردی
با سقوط دولت بشار اسد در سوریه مساله کرد‌های سوریه در کانون توجهات قرار گرفت. کرد‌های مورد حمایت آمریکا با مواضع ترامپ و بازیگری فعال‌تر ترکیه در سوریه اظهار نگرانی در خصوص آینده خود دارد.
این موضوع ادامه حیات سیاسی یک تشکیلات خودگردان محلی به رهبری هواداران عبدالله اوجالان در سوریه، از هر زمان دیگری دشوارتر شده است. کرد‌های سوریه اصرار دارند که در آینده سیاسی سوریه، خودمختاری آنها باید تضمین شود. اما موضع ترکیه و ارتباط نزدیک آنکارا با احمد شرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، چنین آینده‌ای را تهدید می‌کند.
در حال حاضر نیز درگیری‌هایی میان نیروهای قسد و گروه‌های مسلح وابسته به ترکیه در شمال سوریه در جریان است. البته اخیرا با میانجیگری آمریکایی ها، آتش بس موقتی بین طرفین برقرار شده است. پیشتر روزنامه «حریت» گزارش داده بود که ترکیه و رهبری جدید در دمشق می‌توانند حمله‌ای را علیه نیروهای کرد مورد حمایت آمریکا آغاز کنند، مگر اینکه این نیرو‌ها با میل خود با ارتش سوریه ادغام شوند.
حکومت جدید سوریه نیز به صراحت اعلام کرده است که خودمختاری کردها در این کشور باید پایان یابد. این دولت خواهان انحلال پ‌ک‌ک در سوریه است و می‌گوید اعضای آن باید به‌طور فردی در ارتش سوریه ادغام شوند.
طی یک سال گذشته نیز ارتش ترکیه علاوه بر حملات بی‌امان به کرد‌های سوریه در روژآوا، پایگاه‌های پ‌ک‌ک را در مناطقی مانند کوهستان قندیل در نزدیکی مرز عراق و ایران، یا کوهستان سنجار در نزدیکی مرز عراق و سوریه هدف قرار داده است.
تحت شرایط جدید منطقه‌ای و به ویژه سوریه، حلیل کاراولی، پژوهشگر ارشد در مرکز مشترک «مؤسسه آسیای مرکزی–قفقاز» و «برنامه مطالعات جاده ابریشم»، انگیزه اصلی عقب‌نشینی احتمالی عبدالله اوجالان را تلاشی برای حفظ دستاورد‌های کرد‌های سوریه می‌داند؛ دستاورد‌هایی که به نظر می‌رسد به دلیل خصومت ترکیه با روژآوا در آستانه نابودی قرار گرفته‌اند.
کاراولی اخیرا در مقاله‌ای در نشریه «فارین افرز»، نوشت که سقوط اسد، پ‌ک‌ک را در آستانه نابودی کامل قرار داده است. او می‌گوید: «چشم‌انداز ژئوپولتیک منطقه کاملا به ضرر پ‌ک‌ک تغییر کرده است.» این کارشناس سیاست ترکیه می‌گوید که پ‌ک‌ک در این کشور از نظر نظامی شکست خورده و مراکز این گروه در کوهستان‌های اقلیم کردستان عراق نیز به شدت از حملات یک سال اخیر ترکیه آسیب دیده‌اند.
ایران و تحولات جدید منطقه و مساله کردی
ایران در تحولات سوریه و مرتبط به کرد‌های سوری نقشی نداشته است. حمایت ایران از بشار اسد و منافع آمریکا در حمایت از کرد‌های سوریه از یک سو و نگرانی تهران از تیرگی روابط با ترکیه، رویکرد ایران در قضیه کردی را تحلیل می‌کند.
ضمن اینکه وابستگی گروه پژاک به «پ ک ک» از نگرانی‌های امنیتی ایران به شمار می‌رود که لزوم اشتراک نظر با ترکیه و عراق و خاصه اقلیم کردستان عراق را می‌طلبد.
در این راستا، ایران در طول این سال‌ها سعی کرد با عدم مداخله جدی در معادلات شرق فرات از اصطکاک سیاسی، دیپلماتیک، امنیتی، نظامی و دفاعی با ترکیه و همچنین آمریکا جلوگیری کند و به نحوی وارد نقاط حساس و خطوط قرمز آنکارا پیرامون کردها نشود.
از سوی دیگر حضور اسرائیل در اقلیم یکی از نگرانی اصلی در ارتباط با موضوع کردی است. در این راستا و بر اساس توافق امنیتی ایران و دولت عراق، مقرر است اردوگاه‌های کومله به دور از مرز‌ها رانده شود و تروریست‌های ضدایرانی به ایران مسترد شوند.
∎