یکی از پنل‌های تخصصی همایش بین‌المللی «محیط زیست و فرهنگ و تمدن اسلامی» با موضوع «محیط زیست در قرآن، حدیث و میراث اسلامی» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، حجت‌الاسلام و المسلمین احمد مبلغی طی سخنانی در این پنل گفت: یکی از ویژگی‌های قرآن این است که اندیشه‌های مطرح در آن اندیشه‌های کلانی است که قابلیت انطباق بر زمان‌های مختلف را دارد و اساسا یک نوعی از اعجاز که به آن توجه نشده، «اعجاز انطباقی» است؛ یعنی آیات به گونه‌ای تنظیم شده یا متضمن اندیشه‌هایی هستند که در هر عصری می‌توان آنها را به کار گرفت و منتقل کرد.
عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: یکی از این اندیشه‌های کلان که قابلیت انطباق بر محیط زیست دارد، «عدالت» و دیگری «احسان» است. «عدالت زیست‌محیطی» اتفاقا تصوری نیست که من آن را ایجاد کنم. امروزه در ادبیات محیط زیستی هم مطرح است که ما باید یک رفتار عادلانه و اخلاقی داشته باشیم.
وی یادآور شد: امام رضا(ع) می‌فرماید که «دوام نعمت به عدل و احسان» است. در محیط زیست هم بحث «توسعه پایدار» مطرح است. نعمت‌ها از چه طریقی پایدار می‌ماند؟ استفاده کنید ولی نه آن گونه که جائرانه و مانع پایداری باشد.
مبلغی اظهار داشت: اتفاقا این دو اندیشه در فقه قاعده شوند. درست است که ما در فقه قاعده «عدالت محیط زیستی» نداریم، ولی می‌توانیم داشته باشیم. اگر داشته باشیم، مبنای فتوا و رفتار قرار می‌گیرد. اما احسان در محیط زیست در حقیقت فراتر از عدالت است؛ اینکه شما تعادل اکولوژیک را حفظ کنید. فقر و افزایش فقر در آینده به محیط زیست ضربه می‌زند. جامعه دارای احسان می‌تواند محیط زیست را حفظ و به سمت عدالت حرکت کند.
وی تأکید کرد: احسان در اینجا این است که ما به کمبود فرصت‌های زندگی توجه کنیم. کشاورزی که به فرسایش خاک بیانجامد، احسان محیط زیستی نیست. اگر شما آرامش به جامعه دادید، انسان دارای آرامش روانی در جایگاه حمله به محیط زیست قرار نمی‌گیرد. جامعه باید مطمئن و دارای روان درست باشد تا بتواند از محیط زیست حمایت کند.
به گزارش خبرنگار جماران، محسن قاسم‌پور نیز در این پنل با اشاره به اینکه مسأله محیط زیست به لحاظ میان رشته‌ای و چند فرهنگی قابل بحث است، گفت: امروزه توجه به محیط زیست یک مسأله جهانی است و در برنامه‌های توسعه همیشه توجه به محیط زیست مطرح بوده و برخی بر این باور هستند که بدون توجه به محیط زیست نمی‌شود به توسعه پایدار فکر کرد. توسعه‌ای که به تخزیب محیط زیست منجر شود، فاجعه است.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به آیاتی از قرآن کریم، افزود: وقتی انسان با محیط طبیعی سالم و شاداب مواجه شود، اگر دارای فطرت سالمی باشد، حتما در او اثرگذار خواهد بود. اصولی مثل «میانه‌روی» و «عدالت» از مبانی دینی به حساب می‌آید. اسراف در مصرف موجب آسیب دیدن طبیعت خواهد شد. وقتی «عدالت در بهره‌برداری» از طبیعت رعایت شود، زیست طبیعی انسان و حیوانات در مسیر خودش قرار می‌گیرد.
وی با تأکید بر اینکه طبیعت آیت الهی است، تصریح کرد: یکی از آیات قرآن و روایات متعدد هم در این خصوص داریم که تعبیر «مادر» را برای طبیعت به کار برده‌اند. ما باید در مقابل طبیعت و محیط زیست یک حیات مسئولانه برای خودمان لحاظ کنیم.
به گزارش خبرنگار جماران، مرتضی سلمان‌نژاد نیز طی سخنانی در پنل «محیط زیست در قرآن، حدیث و میراث اسلامی» همایش بین‌المللی «محیط زیست و فرهنگ و تمدن اسلامی»، گفت: مسائل محیط زیستی در رأس نگرانی‌های پیش روی کل جهان است؛ بحرانی که مجموعه مسائل را در بر می‌گیرد، فرارشته‌ای است و حکایت از این دارد که ما با یک مسائل پیچیده روبرو هستیم.
معاون پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، یادآور شد: برخی مسائل مثل کمبود آب بومی است و برخی دیگر مثل آلودگی هوا را شاید برخی کشورهای دیگر هم داشته باشند. بنابراین، ما امروزه نیازمند دانشنامه‌های مسأله‌محور شده‌ایم؛ ما به یک دانشنامه مسأله‌محور محیط زیست نیاز داریم. علوم انسانی باید به کمک حل مسأله بیاید؛ چون هوش مصنوعی نمی‌تواند به ما دانشنامه بدهد.
به گزارش خبرنگار جماران، ریحانه سادات طباطبایی نیز در این پنل گفت: محیط زیست تأثیر روانی بر زندگی انسان دارد. دسترسی کودکان به فضای سبز باعث ایجاد احساس امنیت در آنها می‌شود؛ و از طرفی با این مواجه هستیم که کودکان امنیت لازم برای حضور در طبیعت را ندارند. ما پتانسیلی به نام «حیاط مدرسه» داریم.
عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت یادآور شد: در فرهنگ ایرانی طبیعت همواره مورد توجه و تقدیس بوده و مثالی که می‌توانیم برای این مسأله بزنیم، باغ‌های ایرانی است. مثلا باغ شازده ماهان به عنوان سمبلی از بهشت در دل کویر ساخته شده است. در سند چشم‌انداز 1404 هم حضور طبیعت در فضای آموزشی آمده ولی توجه لازم به فضای طبیعی را در مدارس نمی‌بینیم.