موفقیت ایران در ریشه‌کنی فلج اطفال حالا به معضلی به نام ریشه‌دواندن دوباره این بیماری، آن هم از خاک همسایه شرقی به داخل کشور، تبدیل شده است.
به گزارش سرویس اجتماعی تابناک، در حالی که طرح ریشه‌کنی فلج اطفال در کشور با اجرای واکسیناسیون همگانی در دهه ۷۰ و تلاش گسترده نیرو‌های داوطلب و کادر بهداشتی میسر شد، طرح واکسیناسیون ملی در سال ۱۳۷۴ با پوشش بیش از ۹۵ درصد کودکان زیر ۵ سال انجام شد. اما بعد از سال‌ها، به نظر می‌رسد معضل دوباره در این حوزه گریبان‌گیر کشور شده است. ریشه‌کنی فلج اطفال در ایران در مدت ۱۲ ساعت، ۹ میلیون کودک زیر ۵ سال را تحت پوشش قرار داد و به حذف کامل این بیماری در ایران منجر گردید.
در همسایگی ما....
اما در مرداد ماه سال ۱۴۰۲ بود که طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت، اعلام شد که تعداد کشور‌های بومی فلج اطفال از ۱۲۵ کشور در سال ۱۳۶۷ به ۳ کشور (افغانستان، پاکستان و نیجریه) در سال ۲۰۱۲ کاهش یافته است. در سال ۲۰۱۸، نیجریه نیز از فهرست کشور‌های بومی فلج اطفال خارج شد و اکنون تنها افغانستان و پاکستان به عنوان کشور‌های آندمیک شناخته می‌شوند. از بین همه کشور‌های دنیا، دقیقاً این کشور افغانستان است که بالاترین تعداد مهاجران قانونی و غیرقانونی در ایران دارد.
شهروندان افغانستان و مردمی که شباهت‌ها و همگرایی‌های فرهنگی و تاریخی بسیار با ایران دارند، در سال‌های گذشته شرایط خاصی داشته‌اند و حمایت از آنها از طرف ایران و ایرانیان نیز فراتر از توصیه‌های جهانی و حق همسایگی بوده است. اما تحمیل هزینه‌های گزاف به کشور که مشکلات متعددی را برای شهروندان ایجاد می‌کند، موضوعی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت.
ایران، کم نگذاشته است
با وجود دو کشور همسایه با وضعیت آندمیک، شیوع فلج اطفال در مجاورت ایران کار سیستم بهداشتی کشور را دشوارتر کرده است. با این حال، ایران در مرز خود با افغانستان کمپین‌های واکسیناسیون برای کودکان زیر ۵ سال این اتباع برگزار می‌کند و تا سال ۱۴۰۲ حداقل یک میلیون نفر از این طریق واکسینه شده‌اند.
با وجود این اقدامات، چند روز پیش علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، با هشدار درباره خطر بازگشت بیماری فلج اطفال به ایران به دلیل هم‌مرزی با کشور‌های افغانستان و پاکستان که همچنان با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند، بر لزوم اجرای فوری عملیات ایمن‌سازی تکمیلی در ایران تأکید کرد. وی با اشاره به رشد چشمگیر موارد ابتلا به فلج اطفال در این دو کشور، خواستار ادامه واکسیناسیون سراسری برای کودکان زیر پنج سال در مناطق پرخطر شد.
مهاجرت، مسیر سرایت
مهاجرت غیرقانونی نه تنها چالش‌های امنیتی و اجتماعی به همراه دارد، بلکه می‌تواند به عنوان یک کانال انتقال بیماری‌های واگیردار عمل کند. در مورد فلج اطفال، این خطر به دلیل عدم پوشش کامل واکسیناسیون در میان مهاجران غیرقانونی و همچنین شرایط نامناسب بهداشتی در برخی از مناطق مرزی، تشدید می‌شود. افزایش ۱۲ برابری موارد ابتلا در پاکستان و ۴ برابری در افغانستان در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل تر، نشان‌دهنده وخامت وضعیت در این کشورهاست و این امر می‌تواند به سرعت به ایران نیز سرایت کند.
احتمال شیوع دوباره چقدر است؟
شیوع مجدد فلج اطفال در کشور، حتی با وجود ریشه‌کنی آن در سال‌های گذشته، اتفاقی نشدنی نیست. یعنی سابقه دارد. در سال‌های گذشته و با گسترش جنگ در مناطق متعدد جهان، یکی از محور‌های نگرانی کشور‌های مختلف بازگشت مجدد این بیماری بوده است.
در بیشتر قرن بیستم، فلج اطفال به عنوان یکی از ترسناک‌ترین بیماری‌های دوران کودکی شناخته می‌شد که هر ساله ده‌ها هزار نفر را به کام مرگ می‌کشاند و ناتوان می‌کرد. اما با توجه به واکسیناسیون‌های انجام‌شده در سال‌های ۱۹۵۰ و تلاش‌های جهانی برای مبارزه با این بیماری که از سال ۱۹۸۸ آغاز شد، تو ثمرات خوبی به همراه داشت.
با این حال، در سال‌های گذشته، ظهور مختصر و نادر مجدد این بیماری در اروپا و آمریکا، همراه با اختلال در برنامه‌های واکسیناسیون به دلیل همه‌گیری کرونا و جنگ در کشور‌هایی مانند اوکراین و افغانستان، باعث شده بود که مقامات بهداشت عمومی زنگ‌های خطر را به صدا درآورند. حالا ایران درگیری جدی‌تری با این موضوع دارد و باید در انتظار تدبیر مسئولان باشد.
∎