شعار انتخاباتی ترامپ برای پایان سریع جنگ اوکراین، با رویکردهای یکجانبهگرایی مطلق وی، با چالشهای جدی روبهروست و تحقق پایان جنگ در اوکراین را نیازمند شرایط مناسب و زمان دیگری کرده است. مذاکرات تلفنی ترامپ با پوتین و دیدار چهار ساعته مقامات روس و امریکا در ریاض که به تعبیر پوتین، کارکرد اعتمادسازی دوجانبه داشت، بلافاصله با واکنش جدی زلنسکی و اتحادیه اروپا مواجه شد و در نشست پاریس با انتقاد از رویکرد ترامپ، بر ضرورت مشارکت اروپا در هرگونه مذاکرات با روسها و حمایت از اوکراین تأکید کردند. دیدار مقامات روس با امریکا یا گفتوگوی تلفنی ترامپ و پوتین، بر موضوعات دوجانبه و الزامات مقدماتی برای حرکت در مسیر پایان جنگ و خطوط قرمزی که پوتین تعیین کرده است، عملاً اوکراین و اروپا را در حاشیه قرار داده است.
از نگاه روسیه، مناطق شرقی اوکراین به روسیه منضم میشود و اوکراین نباید عضو هیچ اتحادیه یا سازمان نظامی باشد و هیچ نیروی نظامی غربی در آن مستقر نشود و این نگاه با تأیید ترامپ مواجه شده است.
ترامپ که روند فعلی جنگ را شکست خورده در اهداف اصلی آن برای به زانو درآوردن روسیه، ارزیابی میکند، مشارکت غیرمتناسب حمایتهای مالی اروپا را در اوکراین یا پرداخت ۵ درصد از تولید ناخالص ملی اروپا در ناتو را ضروری میداند، به دلیل ناتوانیها و بحرانهای مالی گوناگون اروپا، در عمل، امنیت اروپا را با چالش روبهرو کرده و به دنبال منافع راهبردی امریکا در مناسبات دوجانبه با روسیه و کاستن از هزینههای گستردهای است که جنگ یا حمایت از اوکراین و اروپا بر امریکا تحمیل میکند. در واقع بحران مالی و اقتصادی امریکا، منشأ رویکردهای جدیدی از سوی ترامپ است که بسیاری از ساختارهای داخلی امریکا یا برخی سیاستهای مالی و کمکهای جهانی امریکا را متوقف و با سؤال مواجه کرده است.
اگرچه مذاکرات در ریاض و گفتوگوی تلفنی با پوتین، با استقبال روسیه مواجه شده ولی مطالبه آتشبس در اوکراین را قبول ندارند و خواستار یک طرح توافق کلان برای جنگ و زمینههای شکلگیری جنگ سه ساله در اوکراین هستند. روسیه از اینکه بتواند با امریکا در مباحث گوناگون فضایی، قطب شمال، انرژی و فعال شدن روابط رسمی دو طرف و حل مشکل اموال بلوکه شده خود با امریکا، در کنار آنچه در اوکراین تعیین کرده، به نتیجه برسد، خشنود است. آنچه این روند و چشمانداز را با چالش جدی روبهرو کرده این است که زلنسکی نیز باید با کسب حمایت اتحادیه اروپا، در مقابل باجخواهی ۵۰۰ میلیارد دلاری ترامپ ایستاده و کمکهای ۱۰۰میلیاردی امریکا را وام یا قرض نمیداند تا مجبور به پس دادن آن بشود.
اروپا نیز که هزینه بالایی را در جنگ اوکراین متحمل شده، اقتصاد، امنیت و حتی روندهای سیاسی و حکمرانی خود را با خطر و چالش روبهرو میبیند. آلمان، لهستان، انگلیس و فرانسه که نقش مهمی در سه سال گذشته در جنگ اوکراین داشتند، اکنون رفتار ترامپ را یک نقطه عطف در روابط امریکا و اروپا ارزیابی میکنند. خصوصاً اینکه بحث تعرفههای امریکا علیه اروپا نیز اقتصاد صادرات محور آلمان و اروپا را با شوک جدی روبهرو میکند. اروپا که منتظر پایان عمر ناتو است، مجدداً به فکر یک ائتلاف دفاعی و اروپایی است و رویکرد مستقل ترامپ از اروپا در مذاکره با روسیه را به معنی رها کردن اروپا در مقابل تهدیدات روسیه ارزیابی میکند. اگرچه اهرمهای امریکا برای فشار به اروپا و سلطهای که پس از جنگ جهانی دوم و طرح اقتصادی مارشال در اختیار امریکاست، گزینههای زیادی دارند ولی اروپا ادامه این پیوند و دوستی با امریکای ترامپ را به معنی قربانی شدن نهایی برای اهداف ترامپ میداند.
شاید در یک ارزیابی اولیه از رخدادهای دو ماه اخیر از سیاستهای ترامپ بتوان اینگونه تصور کرد که رؤیای پایان جنگ در اوکراین یا به معنی گستردهتر آن، شاید در یک دوره زمانی میانمدت بین امریکا و روسیه به نوعی آرامش دست یابد ولی تنش و تضادهای امنیتی و اقتصادی اروپا با روسیه چشمانداز کاهش یا پایان فوری ندارد و مهمترین بازنده این صحنه پیچیده، پایان یافتن جغرافیایی به نام اوکراین خواهد بود. شروط پوتین و روسیه نیز در مقابل ترامپ که یک توافق گسترده و حل همه مشکلات را در دستور کار دارد نیازمند زمانی طولانیتر است ولی شاید گشایشهایی در مناسبات روسیه و امریکا شکل گیرد. روسیه میداند که از لیست تهدیدات امریکا خارج شده و هرگونه گشایش در روابط دو طرف به معنی یک دوره استراحت و بازبینی کارتهای بازی و جنگ خواهد بود.
هادی محمدی
یکجانبهگرایی مطلق ترامپ و پیامدهای اروپایی
شعار انتخاباتی ترامپ برای پایان سریع جنگ اوکراین، با رویکردهای یکجانبهگرایی مطلق وی، با چالشهای جدی روبهروست و تحقق پایان جنگ در اوکراین را نیازمند شرایط مناسب و زمان دیگری کرده است.
صاحبخبر -
∎