به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بروجرد، میرجلال‌الدین کزازی عصر سه‌شنبه در گنگره ملی «گوهر گیتی» که با رویکرد پاسداشت زبان و ادب پارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی در تالار دکتر عبدالحسین زرین‌کوب اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی این شهرستان برگزار شد، با اشاره به اینکه این بزم دل‌آویزِ گرامی و شورانگیز به پاس استاد استادان سخن پارسی، فرزانه فرمند توس آراسته شده است، افزود: درباره فردوسی و آن‌سان شاهنامه، سخن بسیار گفته شده است و من نیز فراوان گفته و بسیار نوشته‌ام.

این شاهنامه‌پژوه با بیان اینکه به آواز بلند می‌گویم فردوسی بلندپایه‌ترین رزم‌نامه‌سرای جهان است، افزود: به همان‌سان شاهنامه او گرامی‌ترین و گزیده ترین رزم‌نامه جهان است و هر نمونه‌ای که آورده شود هم‌سنگ و هم‌ساز با شاهنامه نخواهد بود.

وی با اشاره به اینکه اروپاییان به اینکه سه رزم نامه شکوهمند «ایلیاد»، «ادیسه» و «انه‌اید» را دارند می‌نازند، افزود: آن دوی نخستین از هومر سراینده نابینا و سومین را «ویرژیل» سخن‌سرای رومی در پیوسته است.

کزازی گفت: این رزم‌نامه‌ها رزم‌نامه‌هایی در جای خویش ارجمند هستند؛ اما هم‌پای شاهنامه در چندی و چونی نمی‌توانند باشند و هر سه رزم‌نامه گرد رخدادی اسطوره‌ای در تنیده شده‌اند.

مترجم کتاب «ادیسه» مروری اجمالی بر این رزم‌نامه‌های اروپایی داشت و گفت: در «ادیسه» یونانیان سرانجام به نیرنگ راهی به «تروا» می‌جویند. «اولیس» اسبی چوبین می‌سازد و جنگاوران را در شکم اسب جای می‌دهد و بدین‌سان شهر را می‌گشاید. در این جنگ، تنها «انه»، یکی از پسران «پریام»، با تنی چند از یاران و خویشان خود زنده می‌ماند. آن هم از آن روی که «انه» از سوی پدر، تبار به خدایان می‌رسانیده است. «انه» یکی از بزرگ زادگان تروایی بوده است.

وی افزود: «آفرودیت» او را از آتش و خون می‌رهاند. «انه» بر کشتی می‌نشیند و پهنه‌های دریایی را درمی‌نوردد و ماجراهای بسیاری را پس پشت می‌نهد.

کزازی با اشاره به اینکه «انه‌اید» در ۱۲ بخش سروده شده است و به دو پاره بخش تقسیم می‌شود، افزود: شش دفتر نخستین از دیدگاه ساختار داستانی، به «ادیسه» می‌ماند. چون گزارش سفر پر ماجرای «انه» است. شش دفتر دوم که گزارش نبردهای او در «لاتیوم» است، بیشتر یادآور «ایلیاد» است. بخش‌هایی از شش دفتر نخست، در پیوند است با داستان «اولیس» برای نمونه، این را می‌توان گفت که «انه» مانند «اولیس» به جهان مردگان راه می‌برد و با روان «آنشیز»، پدر خود، گفت‌وگو می‌کند. او پرده از رازهای آینده برمی‌گیرد. در جهان زیرین نیز با مادر خویش دیدار و گفت‌وگو می‌کند اما راست آن است که هر چند «انه‌اید» دنباله‌ای بر «ایلیاد» و «ادیسه» است، نشانه‌های بسیاری از توان سخنوری «ویرژیل» نیز می‌توان یافت که از خوی و منش رومی او سرچشمه گرفته است

مقایسه شاهنامه رومیان با شاهنامه ایرانیان

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه شاهنامه چندین برابر برتر از این سه رزم‌نامه است، افزود: شاهنامه، نامه هزاره‌هاست، نامه فرهنگ، منش و اندیشه ایرانی است. در شاهنامه سرگذشت ایران از نخستین ایرانی «کیومرث» آغاز می‌گیرد، هزاره‌ها را درمی‌نورد تا به پایان اندوه‌بار جهان‌شاهی ساسانی می‌رسد.

کزازی گفت: هنگامی که می‌خواهید ایران را در همگی آن بشناسید چاره‌ای جز این ندارید که شاهنامه را از آغاز تا انجام، به درنگ بخوانید.

خواندن و دریافتن شاهنامه کاری بسیار دشوار است

وی با اشاره به اینک خواندن و دریافتن شاهنامه کاری بسیار دشوار است، افزود: از لغزشگاه‌های بزرگ در شاهنامه این است که ایرانیان می‌انگارند چون پارسی زبانند شاهنامه را می‌توانند بخوانند که از دیدی این داوری درست است.

کزازی با بیان اینکه شاهنامه به زبانی سروده شده است که زبان کنونی ما پارسی‌زبانان است؛ افزود: بسیاری از بیت‌های شاهنامه را اگر بخواهید به زبان امروزی برگردانید کمابیش همان خواهد شد که فرزانه توس سروده است.

این شاهنامه‌پژوه ادامه داد: اگر از پاره‌ای ویژگی‌های کهن در ساختار نحوی بیت‌ها چشم بپوشیم شاهنامه به زبان امروزی ما سروده شده است.

وی با اشاره به اینکه شاهنامه در گونه خود بی‌همتا است، افزود: این پدیده لغزشگاهی شده است که پاره‌ای از دانشوران زبان‌شناس بر آن شده‌اند که بگویند زبان پارسی، زبانی ایستا و فرومانده در خویش است. نمونه می‌آورند و می‌گویند سخن فرودسی که از هزاران سال پش به یادگار مانده است می‌خوانیم و در می‌بابیم و این لغزشی بسیار پرزیان و اندوهبار و از سر ناآگاهی است آنها پویایی شگرف زبان پارسی را با ایستایی آن درآمیخته‌اند. زبان‌های دیگر اگر شتابان دگرگون شده‌اند از آن روی بوده است که هنوز خام مانده بوده‌اند زبان پارسی با آهنگی شتابناک دگرگون شده است.

کزازی گفت: آشکارترین قلمرو در زبان ساختار آوایی است و دگرگونی زودتر در این ساختار رخ می‌دهد و بسیاری ازواژه‌های ایرانی هنگامی که ریخت پارسیانه خود رسیده‌اند به فرجام روند دیگرگشت آوایی‌شان رسیده‌اند.

بروجرد شهر تیزهوشان است

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موضوع ریشه‌یابی کلمه «بروجرد» پرداخت و افزود: گزارش معنایی بروجرد یعنی شهر تیزهوشان؛ مردمی که تیزهوش هستند به ناچار دانشور فرزانه، پژوهنده و اندیشه‌ورز می‌شوند.

کزازی دو شعر را در آغاز سخنان خود تقدیم به مردم بروجرد کرد:

خوشا شهر دل‌آرای بروجرد

خوشا او کِش بود رای بروجرد

خوشا ایران جاویدان بهین این بوم

خجسته‌بوم، دارای بروجرد

دومین نیز:

بروجردیانند فرزانه‌پرور

بهین آشنایان ز بیگانه پرور

به دریای فرهنگ ایران شگفتا

اجرای موسیقی، اجرای نمایش نیز از بخش‌های دیگر این برنامه بود.