همشهری آنلاین – گروه سیاسی: سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، صبح امروز در سفری یک‌روزه وارد تهران شد تا با مقامات ارشد جمهوری اسلامی دیدار کند. این سفر که به دعوت عباس عراقچی، همتای ایرانی لاوروف، انجام شده، گمانه‌زنی‌های بیش از حد عرف چنین سفرهایی را میان تحلیلگران و رسانه‌ها رقم زده است؛ هدف اصلی سفر چیست؟ آیا لاوروف حامل پیام تهدیدآمیز دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا، برای ایران است یا پیشنهاد ویژه‌ای از سوی ولادیمیر پوتین برای دور زدن تحریم‌های غرب به همراه دارد؟
ایران در رای‌گیری ۵ اسفند ۱۴۰۳ مجمع عمومی سازمان ملل که به محکومیت اقدامات روسیه در اوکراین اختصاص داشت، بار دیگر رای ممتنع داد. قطعنامه پیشنهادی با هدف فشار بر مسکو برای توقف عملیات نظامی‌اش مطرح شده بود و با اکثریت آرا هم تصویب شد. این رای ممتنع، که در کنار کشورهایی مثل چین قرار گرفت، نشان‌دهنده تلاش تهران برای حفظ تعادل در روابطش با روسیه و غرب در میانه اتفاقات مهم بین‌المللی است.
زمینه سفر: تحولات جهانی و منطقه‌ای
این سفر تنها یک هفته پس از مذاکرات مستقیم مقامات آمریکایی و روس در ریاض (۱۸ فوریه ۲۰۲۵) انجام می‌شود که به گفته منابع خبری، به بحث درباره جنگ اوکراین و مسائل خاورمیانه اختصاص داشت. بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و اظهارات اخیر او مبنی بر «پایان سریع جنگ اوکراین، همراه با انتقادات تند ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، از «مذاکرات بدون حضور کی‌یف»، شایعات درباره یک معامله بزرگ بین مسکو و واشنگتن را تقویت کرده است. برخی تحلیلگران معتقدند که ایران و اوکراین ممکن است بخشی از یک بده‌بستان ژئوپلیتیکی باشند.
روابط تهران و مسکو در سال‌های اخیر به اوج خود رسیده است. امضای توافقنامه جامع راهبردی در سال گذشته و ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه در جنگ اوکراین، نشانه‌هایی از این نزدیکی است. با این حال، سقوط رژیم بشار اسد در سوریه و پناهندگی او به مسکو، زنگ خطر را برای ایران به صدا درآورده که آیا روسیه همچنان متحد قابل اعتمادی در برابر غرب باقی خواهد ماند؟
پیام تهدیدآمیز ترامپ؟
بخش قابل توجهی از گمانه‌زنی‌ها حول این محور است که لاوروف پیامی از سوی دونالد ترامپ برای ایران آورده است. برخی تحلیلگران معتقدند که آمریکا به دنبال فشار بر ایران برای تعطیلی کامل برنامه هسته‌ای و تضعیف «محور مقاومت» است.
در برخی گزارش‌های مطبوعاتی غربی، نزدیکی احتمالی آمریکا و روسیه در اوکراین می‌تواند به معنای کاهش حمایت مسکو از تهران باشد، به‌ویژه در شرایطی که روسیه به دنبال کاهش تنش با غرب است.
عباس عراقچی مهرماه امسال در مصاحبه با شبکه خبر گفته بود: ما با روسیه روابط راهبردی داریم، اما این به این معنا نیست که در همه مسائل هم‌رای باشیم یا وابستگی کامل داشته باشیم.
پیشنهاد ویژه پوتین برای تحریم‌ها؟
در مقابل، برخی منابع پیش‌بینی می‌کنند که لاوروف با یک طرح جایگزین از سوی پوتین به تهران آمده است. پوتین طی سال‌های گذشته به‌صورت متمادی از توسعه روابط اقتصادی با ایران به‌عنوان راهی برای مقابله با تحریم‌های غرب سخن گفته است. این پیشنهاد می‌تواند شامل معاملات نفتی پنهان یا استفاده از سیستم پرداخت جایگزین سوئیفت باشد که پیش‌تر در سال ۲۰۲۲ توسط مهدی صفری، معاون وقت وزارت خارجه ایران، مطرح شده بود. صفری در آن زمان گفته بود: توافقی برای استفاده از کارت بانکی میر در ایران به دست آمده و به زودی عملیاتی می‌شود. با توجه به فشارهای اقتصادی بر هر ۲ کشور، چنین طرحی می‌تواند برای ایران جذاب باشد، اما به شرطی که روسیه تضمین دهد در برابر تهدیدات آمریکا عقب‌نشینی نکند.
واکنش‌ها و تحلیل‌ها
تحلیلگران نظرات متفاوتی درباره این سفر دارند. دربرابر برخی تحلیل‌ها به‌خصوص از ناحیه برخی اپوزیسیون در شبکه‌های اجتماعی از جمله شبکه اجتماعی اکس که «روس‌ها پشت پرده در اوکراین می‌گیرند و در ایران می‌بخشند»، خبرگزاری ایرنا در تحلیلی نوشت که هرچند بعید است لاوروف پیام مستقیم آمریکا را آورده باشد، اما می‌تواند برآوردی از رویکرد دولت جدید واشنگتن ارائه دهد. برخی کاربران شبکه اجتماعی اکس هم این ایده را ترویج کردند که این سفر نوعی اتمام حجت با ایران است، یا تسلیم کامل در مذاکرات یا انزوای کامل.
بازی دوگانه یا نقطه عطف؟
سفر لاوروف به تهران در مقطع حساسی انجام می‌شود که بر روی ۲ گزینه اصلی پیش روی ایران تبلیغات زیادی می‌شود؛ یا ایران تسلیم خواسته‌های غرب شود و برنامه‌های راهبردی هسته‌ای خودش را متوقف کند یا بر پیشنهادی احتمالی از سوی روسیه تکیه کند که شاید تضمینی برای آینده نباشد. آیا این دیدار نقطه عطفی در روابط تهران و مسکو خواهد بود یا شروع یک بازی خطرناک‌تر در خاورمیانه است؟ پاسخ این سؤال شاید در هفته‌های آینده روشن شود، زمانی که نتایج مذاکرات پشت پرده میان قدرت‌های بزرگ آشکار شود.