سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، روز سه‌شنبه هفتم اسفند برای دیداری یک روزه با مقام‌های عالی جمهوری اسلامی وارد تهران شد.

به گزارش رسانه‌های داخلی ایران، این دیپلمات عالی‌رتبه روسیه با استقبال عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی وارد ساختمان وزارت خارجه شد و طرفین دو ساعت پشت درهای بسته مذاکره کردند. 

خبرگزاری ایسنا گزارش داد که لاوروف با حضور در وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، با همتای ایرانی خود «دیدار خصوصی» داشت. جزئیاتی از بخش خصوصی این دیدار منتشر نشده، اما وزرای خارجه دو کشور با حضور در جمع خبرنگاران، نتایج رایزنی‌ها و گفتگوهایشان را تشریح کرند.

لاوروف در صحبت‌هایش گفت که در مورد برجام و پرونده هسته‌ای ایران به صورت مفصل رایزنی کرده‌اند و احتمالا برای آنکه به تهران اطمینان دهد که قرار نیست در روند بازسازی روابط واشنگتن و مسکو، تهران را معامله کند از گسترش روابط اقتصادی و امنیتی دو کشور در سال‌های کذشته سخن به میان آورد. 

عباس عراقچی هم تایید کرد که موضوع هسته‌ای و نحوه مواجهه با ترامپ بخشی از رایزنی‌های دو کشور بوده و گفت که موضع جمهوری اسلامی روشن است و «ما تحت فشار، تهدید و تحریم مذاکره نخواهیم کرد و هیچ امکان مذاکره مستقیمی بین ما و آمریکا در موضوع هسته‌ای تا زمانی که فشار حداکثری به این شکل خود اعمال شود، وجود نخواهد داشت.»

این سخنان عراقچی واکنشی است به بازگشت سیاست فشار حداکثری در دور دوم ریاست جمهوری ترامپ. مقام‌های امنیتی و دیپلماتیک ایالات متحده تاکید کرده‌اند که با بازگشت ترامپ، دوران سیاست مماشات با جمهوری اسلامی به سر آمده است و رئیس‌جمهوری جدید می‌خواهد سهمگین‌ترین فشار اقتصادی ممکن را بر رژیم تهران تحمیل کند. با این وجود دونالد ترامپ راه را برای هر معامله احتمالی با تهران هم باز گذاشته است و تاکید کرده که فشار حداکثری با هدف تغییر رفتار جمهوری اسلامی و آمدن آن‌ها پای میز مذاکره اعمال شده است. 

در تهران اما سردرگمی همچنان ادامه دارد. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، روز ۱۹ بهمن کوشید موضع نهایی جمهوری اسلامی را به شکلی بیان کند که هم پرونده مذاکره را بسته باشد و هم راه را برای انعطاف باز بگذارد. او در صحبت‌هایش تاکید کرد که  مذاکره با آمریکا «عاقلانه، هوشمندانه و شرافتمندانه نیست» و «هیچ تاثیری» در حل مشکلات کشور نخواهد داشت.

سفر لاوروف به تهران در میانه بازگشت گرما به روابط روسیه و آمریکا نگاه‌ها را به سمت مقام‌های جمهوری اسلامی و تغییر احتمالی در سیاست آن‌ها کشانده است. با این حال عراقچی گفت که فعلا مذاکره‌ای در کار نیست، کمک‌ها به محور مقاومت ادامه خواهد داشت و موضوع هسته‌ای را با هماهنگی کشورهای دوست مثل روسیه و چین پیش خواهند برد.

پیش از ورود لاوروف، در بیانیه‌ وزارت خارجه روسیه درباره سفر لاوروف آمده بود که «روسای وزارتخانه‌های خارجه دو کشور در جریان این سفردرباره دستور کار دوجانبه روابط روسیه و ایران که با امضای یک توافق‌نامه جامع جدید بین دولتی در ۱۷ ژانویه در مسکو به سطح مشارکت راهبردی جامع رسید، به‌طور مفصل گفتگو خواهند کرد».

در این بیانیه پیش‌بینی شده بود که دو طرف در مورد برخی موضوع‌های بین‌المللی روز از جمله اوضاع سوریه، فرا قفقاز، افغانستان، یمن، خلیج فارس، حل‌وفصل مشکلات خاورمیانه، موضوع دریای خزر و وضعیت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و برنامه هسته‌ای ایران تبادل نظر کنند.

پیش‌تر، کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه، گفته بود در جریان این سفر، وزیر خارجه روسیه با همتای ایرانی خود در ارتباط با «مسائل دوجانبه منطقه‌ای و بین‌المللی» رایزنی و گفتگو می‌کند.

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، نیز گفت که سفر لاوروف به تهران «در چارچوب مشورت‌های مستمر ایران و روسیه راجع به روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی» انجام می‌شود.

لاوروف قبل از سفر به ایران، به ترکیه رفته و با مقام‌های ارشد این کشور در مورد آخرین تحولات منطقه از جمله سوریه رایزنی و گفتگو کرده بود؛ او قبل از آن هم در ریاض بود.

اگرچه منابع رسمی هدف از سفر کنونی لاوروف را تقویت روابط دوجانبه اعلام کرده‌اند، ملاقات او با مقام‌های جمهوری اسلامی یک هفته پس از نشست امنیتی‌ــ‌دیپلماتیک روسیه و آمریکا در ریاض، به گمانه‌زنی‌ها درباره تلاش مسکو برای میانجی‌گری میان تهران و واشینگتن دامن زده است.

سفر وزیر خارجه روسیه به تهران بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی داشت. خبرآنلاین، رسانه نزدیک به حکومت در ایران، درباره سفر وزیر خارجه روسیه به ایران نوشت: «آن‌طور که از روند جهان برمی‌آید، اگر تاریخ در حال تکرار است، شاید همان‌طور که صلح شکننده ورسای جنگ جهانی دوم را کلید زد، امروز نیز این کنفرانس‌های مخفیانه و تصمیم‌گیری برای جهان آغازگر جنگ سوم باشد! آن‌طور که از پشت پرده مذاکرات برمی‌آید، حتی آفریقا نیز در حال تقسیم بین روسیه و آمریکا است، چه رسد به منطقه! با این حال عالیجناب لاوروف به ایران می‌آید تا بگوید: مذاکره کنید و حرف سلاح هسته‌ای هم نزنید!»

خبرگزاری دولتی ایرنا هم نوشت: «هرچند بعید است لاوروف در این سفر پیامی از آمریکا داشته باشد، احتمالا می‌تواند از رویکرد دولت جدید در کاخ سفید در قبال ایران به مقام‌های جمهوری اسلامی براوردی ارائه دهد.»

در عین حال، روزنامه شرق روز سه‌شنبه با انتشار مطلبی نوشت که سفر لاوروف به ایران در واقع «تلاش روسیه برای هم‌راستا کردن تهران و آنکارا در مسیر منافع مسکو» است. این روزنامه ضمن اشاره به اینکه وزیر خارجه روسیه پیش‌تر در آنکارا با همتای ترکیه‌ای خود دیدار کرده بود، نوشت که کرملین تلاش دارد از ایران و ترکیه در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی بهره ببرد.

روزنامه اعتماد نیز تیتر یک روز سه‌شنبه خود را به سفر وزیر خارجه روسیه اختصاص داد و نوشت: «به نظر می‌رسد لاوروف قصد دارد مواضع تهران را جویا شود تا بتواند آن را در جریان مذاکرات میان سران روسیه و آمریکا مطرح کند.»

این رسانه اصلاح‌طلب به نقل از عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک، نوشت: «قطعا سفر لاوروف به تهران بی‌ارتباط با تحولات اخیر در روابط ایران و آمریکا نیست، چرا که با توجه به رویدادهای مرتبط با جنگ اوکراین و نیز دیدار اخیر میان نمایندگان ترامپ و پوتین در ریاض، شرایط به گونه‌ای نیست که وزیر خارجه مسکو بخواهد برای مسائل دوجانبه معمول به‌سرعت راهی تهران شود. به‌ ویژه آنکه طی روزهای اخیر، گفت‌وگوهای تلفنی میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین صورت گرفت و هم‌زمان، میان مارکو روبیو و سرگئی لاوروف در ریاض مذاکراتی انجام شد.»

در بخش دیگری از این گفتگو آمده است: «اگرچه فرضیه ارسال پیام از سوی واشینگتن به تهران از طریق مسکو چندان محتمل به نظر نمی‌‌‌رسد، در صورت صحت این ادعا، این پیام می‌‌تواند حول محور تعویق یا کاسته شدن از فشارهای تحمیلی ترامپ به ایران باشد. به‌ ویژه آنکه برخی تحلیل‌‌ها حاکی از آن است که آمریکا ممکن است در صورت آغاز روندی برای مذاکره، اجرای فوری بخشنامه‌ها و یادداشت اجرایی ترامپ درباره تشدید فشارها را به تعویق بیندازد.»

لاوروف در شرایطی روز سه‌شنبه وارد تهران شد که وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی روز پیش از آن، برای شرکت در کنفرانس خلع سلاح سازمان ملل در ژنو حضور داشت و در جریان این حضور دیدارهایی نیز برگزار شد.

کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، در حساب کاربری خود در ایکس با اشاره به رایزنی‌های روز دوشنبه با آلمان، فرانسه و بریتانیا درباره برنامه هسته‌ای دیدار‌ها در ژنو را «سازنده» توصیف کرد.

نمایندگان جمهوری اسلامی پیش‌تر در ماه ژانویه برای دومین بار در کمتر از دو ماه، با تروئیکای اروپایی درباره برنامه هسته‌ای تهران گفتگو کرده بودند. دور قبلی مذاکرات اواخر سال ۲۰۲۴ در نیویورک برگزار شد.

غریب‌آبادی گفت که طرفین «دیدگاه‌هایشان را درباره مسائل هسته‌ای و لغو تحریم‌ها به اشتراک گذاشتند» و افزود که «توافق شد مذاکرات ادامه یابد».

مذاکره با قدرت‌های اروپایی در حالی انجام می‌شود که پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، برنامه هسته‌ای ایران بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است.

ترامپ در دوران نخست ریاست‌جمهوری خود سیاست «فشار حداکثری» علیه تهران را دنبال کرد و آمریکا را از برجام که آن را «بدترین توافق» خواند، خارج کرد. رئیس‌جمهوری آمریکا اکنون هم به‌طور شفاف و صریح تاکید می‌کند که جمهوری اسلامی هرگز نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد و موضوعاتی مانند برچیدن فعالیت‌های هسته‌ای ایران را مطرح می‌کند که می‌تواند الگویی مشابه خلع‌ سلاح لیبی باشد.