به گزارش خبرگزاری ایمنا از تهران، بخش قابل توجهی از آلودگی هوای تهران مربوط به خودروهای فرسوده و استفاده بیش از حد خودروهای شخصی است.
شهرداری تهران با هدف غلبه بر این چالش به سمت گسترش ناوگان حمل‌ونقل عمومی رفته و برقی‌سازی تاکسی‌ها و اتوبوس‌های تهران در دستور کار قرار گرفته است.
دو دستگاه تراموا نیز مورد آزمایش قرار گرفته است که نتیجه آن مثبت شده و قرار است تا چهار ماه آینده حدود ۱۶ مسیر دیگر خط اتوبوس مجهز به تراموا شود.
با توجه به اینکه تراموا وسیله حمل‌ونقلی است که پیش‌تر در ایران استفاده نشده است و از آنجا که در بعضی مسیرها قابلیت به‌کارگیری ندارد موضوع حمل‌ونقل عمومی به ویژه استفاده از تراموا و خودروهای برقی مورد توجه قرار گرفته است.
به تازگی ۱۸۹ دستگاه اتوبوس برقی، بیش از ۱۷۰۰ دستگاه تاکسی برقی و دو رام تراموای چرخ لاستیکی به‌عنوان مد جدید حمل‌ونقل و در این دوره از مدیریت شهری به ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهر تهران اضافه شده‌اند.
در بودجه سال ۱۴۰۴ حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان برای خرید اتوبوس تخصیص پیدا کرده و برای بخش مصارف خدمات شهری نیز در سال آینده ۵۰ درصد به حوزه حمل‌ونقل اضافه کرده است.
آماده‌سازی مسیر حدود ۱۹ کیلومتری خط یک سامانه اتوبوس تندرو در مسیر تهرانپارس، میدان انقلاب و میدان آزادی برای بهره‌برداری از پروژه ART پیش بینی شده است.
دو تراموای وارداتی در تهران آزمایش شد که با توجه به اینکه از نوع چرخ و لاستیکی بوده است نیازی به ایجاد زیرساخت‌های ریلی ندارد و امکان جایگزینی با بی آر تی راحت‌تر است.
تراموا در تهران سروصدا کرده و برخلاف تصور مردم یک سیستم حمل‌ونقل قدیمی است که به دوران پیش از انقلاب صنعتی یعنی ابتدای قرن نوزدهم بازمی‌گردد.
در واقع تراموا نخستین سیستم حمل‌ونقل ریلی شهری و عمومی در دنیا شناخته می‌شود، این سیستم ابتدا به‌صورت دستی یا با اسب حرکت می‌کرد و بعدها با استفاده از موتورهای دیزلی و در نهایت به‌صورت الکتریکی توسعه پیدا کرد.
به‌طور کلی تحولات عمده تراموا در قرن نوزدهم رخ داد و بسیاری از شهرهای پیشرفته بین سال‌های ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۰، زمانی که خودروها هنوز به‌طور گسترده تولید و استفاده نمی‌شد سیستم تراموا را در زیرساخت‌های حمل‌ونقل شهری خود گنجاندند.
تراموا، جایگزین بی آر تی بدون ایجاد زیرساخت جدید
علیرضا زاکانی، شهردار تهران با اشاره به اینکه ترامواهای چرخ لاستیکی به‌صورت برقی فعالیت دارد به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تراموا نه تنها هیچ‌گونه آلایندگی ندارد بلکه ظرفیت حمل مسافر آن ۵۰ درصد بیشتر از اتوبوس‌های بی‌آرتی است و به همین دلیل جایگزین مناسبی برای بعضی مسیرهای اتوبوسرانی در تهران است که پس از نهایی شدن جایگزینی اتفاق خواهد افتاد.
وی می‌افزاید: تراموای چرخ لاستیکی به دلیل اینکه در مسیر بی آر تی حرکت می‌کند، هزینه‌ای برای ایجاد زیرساخت‌ها نیز به شهرداری تحمیل نمی‌کند و می‌توان بودجه صرفه جویی شده را در مسیر توسعه نوسازی ناوگان حمل‌ونقل فرسوده استفاده کرد.
تراموا در چهارچوب یک سیستم جامع با سایر مدهای حمل‌ونقل قرار ندارد
شهاب‌الدین کرمانشاهی، استاد دانشگاه تهران به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: هر اقدامی که می‌خواهیم برای حمل‌ونقل شهری انجام بدهیم باید منافع و هزینه‌ها را برای آن نظر گرفت، درواقع نسبت هزینه برقی‌سازی حمل‌ونقل در کشور به صرفه نیست، چراکه در شرایط اقتصادی کشور احتمال اینکه بتوانیم خودروهای برقی در کشور به صورت عمومی استفاده کنیم محدود است، از طرف دیگر ۹۰ درصد انرژی برق کشور به صورت فسیلی تأمین می‌شود و جایگزینی آن با خودروهای برقی هزینه بالایی دارد.
وی ادامه می‌دهد: مدیریت مصرف در شبکه حمل‌ونقل باید مورد توجه قرار گیرد، به این معنا که سفرهای کوتاه‌تر با وسایل پرسرنشین‌تر انجام شود.
این کارشناس حمل‌ونقل تصریح می‌کند: تراموا به عنوان یک خودروی پرسرنشین می‌تواند وسیله مناسبی باشد، اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که در زمینه تعمیر و نگهداری چالش‌برانگیز است در حالی که تفاوتی با خودروهای برقی ندارد.
کرمانشاهی اضافه می‌کند: در شرایط کنونی به تولید خودرو برقی نزدیک هستیم، از طرف دیگر خودرو دیزلی نو انتشار آلودگی بالایی ندارد، اما مشکلی که اکنون وجود دارد این است که سن ناوگان خودروهای دیزلی در ایران بسیار بالا است.
وی ادامه می‌دهد: در شرایط کنونی برای تولیدکننده‌های ایرانی تولید خودرو برقی پرهزینه و برای واردکننده‌ها به صرفه تر است.
استاد دانشگاه تهران تصریح می‌کند: در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته، تراموا بخش مهمی از شبکه حمل‌ونقل شهری و سهم آن به طور معمول بین ۵ تا ۲۰ درصد از کل حمل‌ونقل عمومی است؛ در شرایط کنونی تراموای چرخ لاستیکی همچون اتوبوس‌های برقی، اتوبوس‌های گازسوز و حتی اتوبوس دیزلی نو با آلودگی کم می‌تواند در شهر تهران کار برد داشته باشد، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، سیستم تراموا کوچک‌تر است و بیشتر از اتوبوس‌ها یا متروها استفاده می‌شود، البته بعضی شهرها شروع به سرمایه‌گذاری در سیستم‌های تراموای مدرن کرده‌اند.
کرمانشاهی با بیان اینکه تراموا یا هر فناوری دیگر وقتی بدون توجه به شرایط خاص و ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی استفاده شود هزینه‌بر است، ادامه می‌دهد: چگونه می‌توان در توسعه حمل‌ونقل عمومی از تراموا استفاده کرد در صورتی که یک شبکه یکپارچه در نظر گرفته نشود.
شهرداری تهران گفته است که عملکرد ترامواها به‌صورت محدود در شبکه‌ها بررسی می‌شود و کارشناسان می‌توانند نتایج آن را مشاهده کنند، اما مسئله تعمیر و نگهداری تراموا در بازه‌های زمانی طولانی نمایان می‌شود
وی خاطرنشان می‌کند: تراموا در چهارچوب یک سیستم یکپارچه و جامع با سایر جنبه‌های حمل‌ونقل و برنامه‌ریزی شهری قرار ندارد تا بتواند به بهبود واقعی کیفیت خدمات حمل‌ونقل همگانی منجر شود؛ در بعضی شهرهای ایران همچون تهران توسعه تراموا مورد توجه قرار گرفته است، اما واقعیت این است که در شرایط کنونی، تراموای چرخ لاستیکی همچون اتوبوس‌های برقی، اتوبوس‌های گازسوز و اتوبوس‌های با کیفیت دیزلی مزایای بیشتری ندارد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه تراموا در مناطق با تراکم بالا و جاهایی که فضای کافی وجود ندارد توسعه داده می‌شود، می‌گوید: با این حال توسعه تراموا به دلیل چالش‌های مربوط به نگهداری و هزینه‌های بالا در شرایط فعلی توصیه نمی‌شود، شهرداری تهران گفته است که عملکرد ترامواها به‌صورت محدود در شبکه‌ها بررسی می‌شود و کارشناسان می‌توانند نتایج آن را مشاهده کنند، اما مسئله تعمیر و نگهداری تراموا در بازه‌های زمانی طولانی نمایان می‌شود.
کرمانشاهیان ادامه می‌دهد: در مقطع کنونی در واقع ابتدا ۳۲ رام ۴ واگن در خط فعال خواهد شد و در نهایت به ۶۲ رام افزایش می‌کند، با این حال باید اولویت یکپارچگی و نوسازی اتوبوس‌های بی آرتی (BRT) داده شود.
وی می‌افزاید: این سیستم با نوسازی و بهبود زیرساخت‌ها می‌تواند چالش سیستم حمل‌ونقل شهری تهران را رفع کند.
شائبه‌ها درباره نوسازی ناوگان حمل‌ونقل شهری پایتخت
پوریا علیمردانی، رئیس سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران درباره کارکرد تراموا برای استفاده در تمام مسیرهای بی آر تی به خبرنگار ایمنا عنوان می‌کند: برنامه‌ای برای تراموا در مسیر شمالی جنوبی تهران نداریم، زیرا قابلیت جایگزینی با بی آرتی را ندارد و شیب مسیر زیاد است، اما جایگزینی در مسیر شرقی و غربی اجرا خواهد شد.
البته سیدجعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران درباره نوسازی ناوگان اتوبوسرانی تهران با خودروهای برقی چینی می‌گوید: ما اتوبوسی می‌خریم که دو برابر یک اتوبوس دیزلی قیمت دارد، اما در فصل زمستان موتور دیزلی آن را روشن می‌کنیم، اگر این اطلاعات درست باشد، باید تحقیق بیشتری انجام دهیم و ببینیم که داستان این موتور دیزلی چیست.
وی ادامه می‌دهد: این اتوبوس‌ها برای سیستم گرمایش یک باک ۴۰ لیتری گازوئیل دارند که در زمستان اگر ۲۴ ساعته فعالیت داشته باشد باز هم حدود ۱۰ درصد از سوخت یک اتوبوس گازوئیلی مصرف می‌کنند، البته این اتوبوس‌ها در زمان هوای متعادل برقی هستند و همین مسئله مزیت آن‌ها برای حمل‌ونقل شهری تهران محسوب می‌شود.
سیستم‌های حمل‌ونقل برای هر شهر باید با توجه به ویژگی‌های محلی از جمله جمعیت و نحوه طراحی، انتخاب و اجرایی شود.
برای کلان‌شهری همچون تهران به طور قطع وجود یک سیستم یکپارچه حمل‌ونقل از اهمیت زیادی برخوردار است و در صورت ایجاد زیرساخت‌های لازم، تراموا می‌تواند جزئی از این سیستم باشد.