به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو ؛ارتقای توان رزم هوایی همواره یکی از اولویت‌های کلیدی نیروی هوایی ارتش ایران (نهاجا) بوده است. در این میان، ورود جنگنده یاک-130 به ناوگان نهاجا، گامی مهم در راستای تقویت این توانمندی به شمار می‌رود. این جنگنده نه تنها به‌عنوان یک جت آموزشی پیشرفته طراحی شده است، بلکه به دلیل قابلیت‌های رزمی چشمگیر خود، توانسته است به عنوان یک جنگنده چندمنظوره نیز مورد توجه قرار گیرد. نخستین حضور عملیاتی این جنگنده در رزمایش مشترک ذوالفقار 1403 ارتش بود که به همراه جنگنده میگ 29 فالکروم، در یک عملیات مشترک هوایی اهداف پرنده به سمت یگان های مستقر زمینی را منهدم کردند.

جنگنده یاک-130 ساخت شرکت یاکولف روسیه، علاوه بر آموزش خلبانان برای پرواز با جنگنده‌های نسل پیشرفته مانند سوخو-35، قابلیت انجام مأموریت‌های متنوعی در عملیات‌های جنگی دارد. این جنگنده از دو موتور توربوفن Ivchenko AL-222-25 بهره می‌برد که امکان مانورهای پیشرفته را فراهم می‌کند. همچنین توانایی حمل 3 تن تسلیحات متنوع شامل موشک‌های هوا به هوا، بمب‌های هدایت‌شونده و تسلیحات هوا به سطح را داراست. هزینه کم عملیاتی این جنگنده در کنار قابلیت‌های فنی بالا، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای کشورهایی که به دنبال ناوگان هوایی چندمنظوره و اقتصادی هستند تبدیل کرده است.

علاوه بر این، استفاده از یاک-130 به‌عنوان جت آموزشی، امکان شبیه‌سازی ویژگی‌های پروازی جنگنده‌های پیشرفته روسی مانند سوخو-30، سوخو-35 و حتی سوخو-57 را فراهم می‌کند. این ویژگی، به‌ویژه برای ایران که به تازگی تعدادی جنگنده سوخو-35 را خریداری کرده است، اهمیت زیادی دارد. 

عملیاتی شدن این جنگنده در رزمایش ذوالفقار 1403، نقطه عطفی در جایگاه این جنگنده در ساختار رزمی ایران بود. این رزمایش که با هدف نمایش توانمندی‌ها و افزایش هماهنگی بین شاخه‌های مختلف نیروهای مسلح انجام شد، بستر مناسبی برای تست قابلیت‌های این جنگنده جدید فراهم کرد.

 عملیات رهگیری و انهدام پهپادها
در یکی از مهم‌ترین سناریوهای این رزمایش، یاک-130 توانست در هماهنگی با جنگنده‌های میگ-29، یک پهپاد متخاصم را شناسایی و منهدم کند. خلبانان میگ-29 وظیفه شناسایی و رهگیری هدف را برعهده داشتند، در حالی که یاک-130 با استفاده از موشک‌های پیشرفته کوتاه‌برد آر 73، مأموریت انهدام پهپاد را با موفقیت کامل به انجام رساند. این عملیات، نشان‌دهنده توان رزمی و هماهنگی عملیاتی یاک-130 در کنار سایر جنگنده‌های نهاجا بود.  

موشک شلیک شده از جنگنده یاک 130، چه ویژگی هایی دارد؟

موشک آر ۷۳ معروف به آرچر یک موشک هوا به هوای پیشرفته روسی است. این موشک قابلیت هدایت با نگاه خلبان (هلمت هوشمند) را دارد و به هر نقطه که خلبان نگاه کند و قفل کند به طور خودکار شلیک و هدایت می‌شود. این موشک فروسرخ است و در تمامی جنگنده‌های روسی نصب می‌شود. سرجنگی این موشک ۷.۵ کیلوگرم است و برد عملیاتی آن بسته به نسخه مورد استفاده از ۳۰ کیلومتر تا ۵۰ کیلومتر متغیر است.

 شبیه‌سازی عملیات‌های چندمنظوره
یاک-130 در این رزمایش توانست قابلیت‌های خود را در شبیه‌سازی مأموریت‌های هوایی پیشرفته به نمایش بگذارد. این جنگنده نه تنها در عملیات‌های هوا به هوا بلکه در عملیات‌های هوا به سطح نیز عملکرد موفقی داشت. با حمل انواع تسلیحات هدایت‌شونده، یاک-130 توانست اهداف زمینی را نیز با دقت بالا مورد اصابت قرار دهد. در واقع ماهیت آموزشی این جنگنده به خلبانان این امکان را میدهد که شرایط مختلف نبرد را شبیه ساز و تمرین کنند.  

ورود جنگنده یاک-130 به ناوگان نهاجا، مجموعه‌ای از چالش‌ها و فرصت‌ها را به همراه دارد. از یک سو، نیاز به آموزش کادر فنی برای نگهداری و تعمیر این جنگنده و تأمین قطعات یدکی آن از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو محسوب می‌شود. اما از سوی دیگر، این جنگنده فرصت‌هایی بی‌نظیر برای انتقال فناوری و توسعه صنایع دفاعی داخلی فراهم می‌کند. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با مرور زمان، بخشی از تسلیحات و قطعات مورد نیاز این هواپیما را به صورت بومی تولید کند.  

همچنین، یاک-130 به دلیل هزینه پایین عملیاتی و چندمنظوره بودن، می‌تواند جایگزینی مناسب برای جنگنده‌های قدیمی‌تر مانند اف-5 باشد. این تغییر، به روزرسانی ناوگان نهاجا را سرعت بخشیده و توان این نیرو را در مواجهه با تهدیدات هوایی و زمینی به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.  

جنگنده یاک-130 به‌عنوان یک هواپیمای چندمنظوره، نقش مهمی در ارتقای توان رزمی نهاجا ایفا می‌کند. نخستین حضور رزمی این جنگنده در رزمایش ذوالفقار 1403، توانمندی‌های رزمی و آموزش پیشرفته این هواپیما را به نمایش گذاشت. از مأموریت‌های رهگیری و انهدام پهپادها گرفته تا پشتیبانی نزدیک هوایی و شبیه‌سازی عملیات‌های چندمنظوره، یاک-130 نشان داد که می‌تواند به عنصر کلیدی در ناوگان هوایی ارتش ایران تبدیل شود.  

با توجه به قابلیت‌های منحصر به فرد و نقش راهبردی این جنگنده، اجرای برنامه‌هایی برای توسعه توان رزمی آن و ادغام بهتر با زیرساخت‌های داخلی، اهمیت بسیاری دارد. حضور یاک-130 در نیروی هوایی نه تنها به عنوان گامی مؤثر برای مدرنیزه کردن ناوگان محسوب می‌شود بلکه از نظر تاکتیکی و عملیاتی، نیروی هوایی ایران را بیش از پیش برای مقابله با تهدیدات مجهز می‌کند و به طور رسمی این جنگنده بستر آموزش مستقل داخلی خلبانان سوخو 35 و باقی ناوگان کشور است. با توجه به افزایش تعاملات مشترک نظامی با روس ها به نظر میرسد باید منتظر سری جدید جنگنده های مدرن روسی خریداری شده توسط ایران باشیم. سرباز بعدی آسمان ایران که خواهد بود؟

سید نویدرضا موسوی