به گزارش سرویس علم و فناوری تابناک، در میان پیشرفت‌های خیره‌کننده فناوری در قرن بیست و یکم، شرکت ژاپنی اوبایاشی (Obayashi Corporation) بار دیگر توجه جهانی را با پروژه جاه‌طلبانه خود برای ساخت یک "آسانسور فضایی" به خود جلب کرده است. این ایده که زمانی تنها در داستان‌های علمی-تخیلی یافت می‌شد، اکنون به‌عنوان یکی از جسورانه‌ترین تلاش‌های بشری برای تسخیر فضا مطرح شده است. اما آیا این پروژه واقعاً قابل تحقق است یا صرفاً رویایی دست‌نیافتنی باقی خواهد ماند؟
ریشه‌های یک رویا
شرکت اوبایاشی، که پیش‌تر با ساخت برج ۶۳۴ متری توکیو اسکای‌تری به شهرت رسیده بود، در سال ۲۰۱۲ اعلام کرد که قصد دارد تا سال ۲۰۵۰ یک آسانسور فضایی عملیاتی بسازد. این سازه عظیم، که قرار است با استفاده از کابلی به طول ۹۶،۰۰۰ کیلومتر از سطح زمین تا مدار ژئوسنکرون (حدود ۳۶،۰۰۰ کیلومتر) امتداد یابد، می‌تواند راهی انقلابی برای دسترسی به فضا فراهم کند. اوبایاشی مدعی است که این پروژه نه‌تنها هزینه‌های سرسام‌آور پرتاب موشک را کاهش می‌دهد، بلکه با حذف نیاز به سوخت‌های فسیلی، گامی بزرگ به سوی پایداری زیست‌محیطی خواهد بود.
بر اساس طرح اولیه، کابین‌هایی با ظرفیت ۳۰ مسافر با سرعت ۲۰۰ کیلومتر در ساعت در این کابل حرکت خواهند کرد و در عرض یک هفته به ایستگاهی فضایی در مدار زمین خواهند رسید. هزینه هر سفر؟ تنها چند هزار دلار – کسری ناچیز در مقایسه با میلیارد‌ها دلاری که ناسا برای هر پرتاب موشک صرف می‌کند.
ستون اصلی پروژه: نانولوله‌های کربنی
قلب این پروژه در ماده‌ای نهفته است که هنوز به‌طور کامل در مقیاس مورد نیاز تولید نشده: نانولوله‌های کربنی. این ماده، که در سال ۱۹۹۱ توسط یک مهندس ژاپنی کشف شد، به دلیل استحکام فوق‌العاده و وزن سبک خود، تنها گزینه‌ای است که می‌تواند وزن و فشار عظیم یک کابل ۹۶،۰۰۰ کیلومتری را تحمل کند. یوجی ایشیکاوا، یکی از مدیران ارشد بخش تحقیق و توسعه اوبایاشی، در مصاحبه‌ای با Business Insider اظهار داشت: "ما در حال آزمایش و توسعه این فناوری هستیم، اما هنوز به تولید نانولوله‌هایی در مقیاس صنعتی نرسیده‌ایم. "
با این حال، چالش بزرگ‌تر از تولید، مونتاژ این کابل در فضاست. اوبایاشی پیشنهاد کرده که مواد اولیه با موشک به مدار پایین زمین منتقل شوند، سپس یک فضاپیما کابل را به سمت زمین پایین بیاورد و در نهایت، وزنه‌ای در انتهای کابل تعادل آن را حفظ کند. این فرایند، که بیش از ۲۰ سال طول خواهد کشید، هزینه‌ای بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار دارد – رقمی که به گفته برخی کارشناسان، بسیار خوش‌بینانه است.
واقعیتی در دسترس یا خیالی دور؟
در حالی که اوبایاشی در سال ۲۰۱۴ اعلام کرد که ساخت این پروژه از سال ۲۰۲۵ آغاز خواهد شد، به‌روزرسانی‌های اخیر نشان می‌دهد که این جدول زمانی به تعویق افتاده است. ایشیکاوا در سال گذشته اعلام کرد که "شروع ساخت در سال ۲۰۲۵ بعید به نظر می‌رسد"، اما تأکید کرد که شرکت همچنان به تحقیق، طراحی اولیه و جستجوی شرکا ادامه می‌دهد. این تأخیر، همراه با موانع فنی مانند ناتوانی در تولید نانولوله‌های طولانی و مقاوم در برابر شرایط جوی و فضایی، تردید‌هایی را در میان کارشناسان ایجاد کرده است.
کریستین جانسون، پژوهشگری که سال گذشته گزارشی در Journal of Science Policy & Governance منتشر کرد، این پروژه را "جاه‌طلبانه، اما دور از دسترس" توصیف می‌کند. او می‌گوید: "حتی اگر ژاپن بتواند مواد مورد نیاز را تولید کند، مسائلی مثل طوفان‌ها، صاعقه‌ها و زباله‌های فضایی تهدیدات بزرگی برای این سازه خواهند بود. "
پروژه عظیم آسانسور فضایی در بوته آزمایش
با وجود این چالش‌ها، پروژه آسانسور فضایی اوبایاشی تنها یک ایده روی کاغذ نیست. آزمایش‌های اولیه، مانند پروژه STARS-Me دانشگاه شیزوئوکا در سال ۲۰۱۸ که حرکت یک کابین کوچک را روی کابلی بین دو ماهواره تست کرد، نشان‌دهنده عزم ژاپن برای پیشبرد این مفهوم است. علاوه بر این، دولت ژاپن که هدف خود را دستیابی به کربن‌خنثی تا سال ۲۰۵۰ قرار داده، از این پروژه به‌عنوان بخشی از ابتکارات پایداری حمایت می‌کند.
اگر این پروژه به ثمر بنشیند، می‌تواند هزینه ارسال هر کیلوگرم بار به فضا را از ۲۲،۰۰۰ دلار (با موشک) به حدود ۲۰۰ دلار کاهش دهد و راه را برای گردشگری فضایی، ساخت پایگاه‌های بزرگ‌تر در مدار زمین و حتی مأموریت‌هایی به مریخ هموار کند. برخی تخمین‌ها حاکی از آن است که آسانسور فضایی می‌تواند زمان سفر به مریخ را از ۶-۸ ماه به ۴۰ روز کاهش دهد.
در حالی که جهان نفس خود را برای دیدن نتیجه این پروژه حبس کرده، یک چیز مسلم است: ژاپن بار دیگر ثابت کرده که جاه‌طلبی‌اش در فناوری حد و مرزی نمی‌شناسد. اما آیا این آسانسور عظیم واقعاً ما را به ستارگان خواهد رساند، یا تنها یادآور دیگری از رویا‌های بزرگ بشری خواهد بود که در برابر واقعیت رنگ می‌بازند؟ زمان – و شاید سال ۲۰۵۰ – پاسخ این سوال را روشن خواهد کرد.
∎