در بیانیه مطبوعاتی اتحادیه اروپا آمده است که موضوع ایران در جریان ناهار کاری نشست ماهانه شورای وزیران خارجه این اتحادیه مورد بحث قرار خواهد گرفت. نشست شورا فردا (دوشنبه ۶ اسفند ۱۴۰۳) ساعت ۸ صبح به وقت اروپای مرکزی آغاز خواهد شد و طبق برنامه اعلام شده، ساعت ۱۱ به وقت محلی، نشست مشترک اتحادیه اروپا با رژیم صهیونیستی برگزار می‌شود.
اتحادیه اروپا در بیانیه مطبوعاتی خود، خلاصه‌ای از آخرین مواضع خود را در قبال ایران ارائه کرده است. این مواضع شامل سه محور ادعاهای حقوق بشری، اتهام بی‌اساس دخالت در جنگ اوکراین و برنامه هسته‌ای ایران است.
در بخش مربوط به حقوق بشر، اتحادیه اروپا با اشاره به اغتشاشات سال ۱۴۰۱، بار دیگر بهانه‌جویی‌های خود را تکرار کرده و مدعی سرکوب «اعتراضات» و نقض آزادی‌های مدنی شده است. این اتحادیه با ارائه روایتی مخدوش از مسائل داخلی ایران گفته است که از اغتشاشگران حمایت می‌کند و خواستار پاسخگویی کسانی را که «عاملان خشونت و ناقض حقوق بشر» نامیده، شده است. بنا بر این گزارش، ۲۲۷ نفر و ۴۲ نهاد به بهانه مسائل حقوق بشری در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار دارند.
جمهوری اسلامی ایران همواره تأکید کرده است که برخورد با ناآرامی‌ها بر اساس قوانین داخلی و در چارچوب حفظ امنیت عمومی انجام شده و مداخلات خارجی در این زمینه غیرقابل قبول است. اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه در همین زمینه در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «استفاده ابزاری از گفتمان حقوق بشر برای مطامع سیاسی، همچنان بزرگ‌ترین آفت برای پاسداشت حقوق بشر است و انسجام و اعتبار ساختار حقوق بشر را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد.»
ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین
در بخش دیگری از این گزارش، اتحادیه اروپا بدون ارائه سندی معتبر، بار دیگر ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین را مطرح و اعمال تحریم‌ها در این زمینه را توجیه کرده است. در این گزارش آمده است: «اتحادیه اروپا هرگونه همکاری نظامی ایران با روسیه را محکوم می‌کند و تحریم‌هایی را علیه افراد و نهادهای مرتبط اعمال کرده است.»
این گزارش با ارائه روایتی مخدوش از روابط قانونی ایران و روسیه در حوزه همکاری‌های نظامی، می‌افزاید: «شورای اروپا در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ سه دور تحریم مرتبط با پهپادها را علیه افراد و نهادهای ایرانی اعمال کرد. این تحریم‌ها تحت سازوکاری وضع شد که به اقداماتی که تمامیت ارضی، حاکمیت و استقلال اوکراین را تضعیف یا تهدید می‌کنند، مربوط می‌شود.»
اتحادیه اروپا یادآور شد: «در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۲۳ (۲۹ تیر ۱۴۰۲) شورای اروپا چارچوبی ویژه برای تحریم‌ها در واکنش به حمایت نظامی ایران از جنگ تجاوزکارانه روسیه علیه اوکراین ایجاد کرد. در ۱۴ مه ۲۰۲۴ (۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۳)، دامنه این چارچوب به دلیل حمایت نظامی ایران از گروه‌های مسلح در خاورمیانه و منطقه دریای سرخ و همچنین حملات پهپادی و موشکی ایران علیه اسرائیل در آوریل ۲۰۲۴ گسترش یافت.»
بر اساس این گزارش، اتحادیه اروپا می‌تواند افراد و نهادهایی را که موشک‌ها و پهپادهای ایران یا قطعات مورد استفاده در توسعه و تولید این تسلیحات را تأمین، فروش یا انتقال می‌دهند، هدف تحریم قرار دهد.
این درحالی است که ایران بارها اتهامات در این زمینه را رد و اعلام کرده که هیچ‌گونه همکاری نظامی با طرف‌های درگیر در جنگ اوکراین نداشته است. جمهوری اسلامی ایران از ابتدای بحران اوکراین هیچگاه بخشی از این نزاع و درگیری نظامی و ادامه آن نبوده و همواره از راهکار سیاسی و گفت وگوهای دوجانبه برای پایان دادن به این بحران و درگیری حمایت کرده است.
رویکرد اصولی و اعلام شده جمهوری اسلامی ایران در خصوص بحران اوکراین طی سه سال گذشته، بدون تغییر باقی مانده و از این منظر، ادعای دخالت ایران در جنگ اوکراین، با اهداف و انگیزه‌های سیاسی صورت می‌گیرد و کاملا بی‌اساس است.
تکرار ادعاهای سیاسی درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران
اتحادیه اروپا در ادامه فضاسازی‌های تبلیغاتی غرب، نگرانی خود را از پیشرفت‌های صنعت هسته‌ای ایران تکرار کرده است. در گزارش منتشر شده، آمده است: «اتحادیه اروپا عمیقاً از گزارش‌های متوالی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) که نشان‌دهنده شتاب نگران‌کننده برنامه هسته‌ای ایران است، ابراز نگرانی می‌کند. این اقدامات ایران به‌طور جدی از تعهدات آن در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، به ویژه در زمینه گسترش ظرفیت غنی‌سازی هسته‌ای و تولید اورانیوم با غنای بالا، منحرف شده است.»
این گزارش بدون اشاره به مقصر اصلی وضعیت کنونی اجرای برجام، مدعی شده است که گام‌های جبرانی ایران در این توافق «هیچ توجیه معتبر غیرنظامی ندارند و خطرات قابل‌توجهی در زمینه اشاعه تسلیحات هسته‌ای به همراه دارد.»
در ادامه، اتحادیه اروپا با نادیده‌گرفتن عملکرد خود و دیگر طرف‌های برجام در نقض تعهداتشان، بار دیگر خواستار بازگشت کامل ایران به تعهدات هسته‌ای شده و تأکید کرده است: «قویاً از ایران می‌خواهیم که مسیر نگران‌کننده توسعه برنامه هسته‌ای خود را تغییر دهد و بدون تأخیر بیشتر به تعهدات سیاسی خود در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای بازگردد.»
این درحالی است که ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵)، به عنوان کشوری مسئولیت‌پذیر، تمامی تعهدات خود را به طور کامل اجرا کرد. این امر در ۱۶ گزارش رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت. اما دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸) به طور یکجانبه از توافق خارج شد و تحریم‌هایی را که طبق توافق لغو شده بودند، مجدداً اعمال کرد.
اروپا نیز با وجود وعده‌های مکرر برای حفظ برجام، در عمل هیچ اقدام مؤثری انجام نداد. کشورهای اروپایی متعهد شده بودند که خروج آمریکا را جبران کنند و ۱۱ تعهد مشخص در این زمینه ارائه دادند، اما این تعهدات هیچگاه اجرایی نشد. واشنگتن با اعمال فشارهای اقتصادی و تحریم‌های یکجانبه، اروپا را در مسیر خود قرار داد و باعث شد که کشورهای اروپایی از تعهدات خود عقب‌نشینی کنند.
در واکنش به این اقدامات، ایران برخی از تعهدات برجامی خود را به صورت تدریجی کاهش داد، اما همچنان همکاری خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه داد و بارها تأکید کرد که در صورت اجرای تعهدات طرف‌های مقابل، به اجرای کامل توافق بازخواهد گشت.
ایران همچنین حداکثر شجاعت و بصیرت خود را با موافقت برای مشارکت در مذاکرات احیای برجام در وین به منصه ظهور گذاشت و انتظار داشت که طرف‌های مقابل رویکرد مسئولانه و اقدامات معتبری را برای جبران اشتباهات گذشته بردارند. با این حال گفت وگوها به دلیل تناقض در رفتار، تعلل در تصمیم‌گیری و زیاده‌خواهی‌های مطرح‌شده از سوی طرف‌های غربی به مرحله جمع‌بندی نرسید.
با وجود این تحولات، ایران بارها اعلام کرده است که آماده گفت وگو برای احیای توافق هسته‌ای در چارچوب احترام متقابل و رفع واقعی تحریم‌ها است. در همین راستا، مذاکرات جدیدی میان ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) و همچنین اتحادیه اروپا آغاز شده است. تاکنون سه دور گفت وگو میان طرفین برگزار شده و تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها و ادامه مسیر دیپلماسی ادامه دارد.
ایران همواره تأکید کرده که خواهان توافقی پایدار و قابل‌اعتماد است که علاوه بر لغو واقعی تحریم‌ها از سوء استفاده‌های احتمالی در آینده جلوگیری کند. مقامات تهران تصریح کرده‌اند که اگر طرف‌های مقابل به تعهدات خود پایبند باشند، ایران نیز آماده است تا به تعهدات هسته‌ای خود بازگردد.
تقارن بحث‌برانگیز
قرار دادن موضوع ایران در دستور کار نشست شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا، همزمان با برگزاری نشست مشترک این اتحادیه با مقامات رژیم صهیونیستی، اقدامی معنادار و شیطنت‌آمیز تلقی می‌شود. این رویکرد نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا قصد دارد سیاست‌های خود را از منظر تل‌آویو بررسی کند و هماهنگی بیشتری با مواضع این رژیم در قبال ایران داشته باشد.
برخی کارشناسان این تحولات را از دریچه تهدید اروپا به احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) و شیطنت‌های دیپلماتیک برای تقویت اهرم فشار در مذاکرات با ایران تفسیر می‌کنند. با این حال انگیزه هرچه باشد، برنامه کاری اتحادیه اروپا برای روز دوشنبه، چندان سنجیده به نظر نمی‌رسد. رژیم کودک‌کش صهیونیستی با ادامه جنایات خود در نوار غزه و کشتار هزاران غیرنظامی، با موجی از محکومیت‌های بین‌المللی مواجه است و اتحادیه اروپا باید نشان دهد که بحران غزه و ضرورت اجرای احکام دادگاه لاهه علیه رهبران رژیم صهیونیستی در اولویت جلسه با نمایندگان این رژیم قرار دارد.
اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران پیشتر گفته بود: تهدید اصلی و دائمی برای صلح و امنیت جهانی، رژیم آپارتاید و اشغالگر است؛ رژیمی که دارنده زرادخانه سلاح‌های کشتار جمعی است و تنها در ۱۵ ماه اخیر با یک نسل‌کشی بی رحمانه جان بیش از ۶۰ هزار انسان بی‌گناه را گرفته، مرتکب شنیع‌ترین جنایات بین‌المللی شده و همچنان به تجاوز و اشغالگری ادامه می‌دهد.
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین با تاکید بر اینکه بحران اوکراین ارتباطی به ایران ندارد و جمهوری اسلامی ایران همواره بر ضرورت پایان جنگ و استفاده از دیپلماسی برای حل اختلافات تأکید داشته است، افزود: فرافکنی و مقصر جلوه دادن دیگران نمی‌تواند کمکی به حل بحران‌های ناشی از سیاست‌های اشتباه اروپا بکند.
بقایی در ادامه، مداخله در امور داخلی دیگر کشورها به بهانه‌های گوناگون و فریبنده از جمله حقوق بشر را مردود دانست و تصریح کرد: حقوق بشر میراث ارزشمند بشری است و نباید ابزاری برای مداخله در امور داخلی کشورها شود.
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین با تاکید بر ماهیت کامل صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران افزود: اتحادیه اروپا به یاد داشته باشد که اراده و استقلال لازم برای حفظ توافقی که خود از بانیان آن بود، نشان نداد و با خروج آمریکا از برجام، عملا از عهده ایفای تعهداتش برنیامد.
وی تصریح کرد: اگر اتحادیه اروپا خواهان ایفای نقشی اثرگذار و سازنده در عرصه بین‌المللی است، باید رویکردی واقع‌بینانه و مبتنی بر عدالت و احترام به حقوق دیگر ملت‌ها و رعایت اصول منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل اتخاذ کند.
از این منظر، در شرایطی که منطقه غرب آسیا بیش از هر زمان دیگری به ثبات و دیپلماسی نیاز دارد، اتخاذ سیاست‌های دوگانه از سوی اتحادیه اروپا نه تنها کمکی به حل بحران‌ها نمی‌کند، بلکه مسیر دیپلماسی را نیز با چالش‌های بیشتری روبه‌رو خواهد کرد. تداوم این رویکردهای نسنجیده به ویژه در هماهنگی با رژیمی که خود متهم به جنایات جنگی در غزه است، بیش از پیش اعتبار اروپا را به عنوان یک بازیگر مستقل در عرصه بین‌المللی زیر سؤال می‌برد.
اتحادیه اروپا اگر به راستی خواهان ایفای نقشی سازنده در حل بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است، باید از سیاسی‌کاری دست بردارد، زمینه‌های تعامل سازنده را تقویت کند و اجازه ندهد که منافع تنگ‌نظرانه و لابی‌های خاص، دیپلماسی این اتحادیه را به انحراف بکشاند
∎