به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مدیریت پایدار شبکه برق کشور با چالش‌هایی مانند جلوگیری از خاموشی‌های گسترده و حفظ توازن میان تولید و مصرف انرژی همراه است. در این راستا، پایش وضعیت نیروگاه‌ها به‌عنوان یکی از ارکان کلیدی این حوزه اهمیت ویژه‌ای دارد.
با بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی، امکان تحلیل داده‌های لحظه‌ای و پیش‌بینی مشکلات احتمالی در تجهیزات نیروگاهی فراهم شده است. این فناوری قادر است علائم خرابی یا کاهش کارایی را شناسایی کرده و برنامه‌ای دقیق برای تعمیرات و نگهداری ارائه دهد. اجرای این طرح در کشور به‌صورت پایلوت آغاز شده و نخستین گام در مسیر هوشمندسازی نیروگاه‌ها برداشته شده است.
در همین راستا، در اولین روز از آخرین ماه سال، مرکز پایش وضعیت هوشمند نیروگاهی (IPCM Center) در نیروگاه سیکل ترکیبی شریعتی مشهد با حضور معاون علمی رئیس‌جمهور افتتاح شد. این مرکز که با همکاری دانشگاه صنعتی شریف راه‌اندازی شده است، با هدف نظارت دقیق بر تجهیزات کلیدی نیروگاه از جمله توربین‌های گازی و بخار، از فناوری‌های نوین و الگوریتم‌های هوش مصنوعی بهره می‌برد.
کاهش خاموشی‌ها و افزایش طول عمر تجهیزات نیروگاهی
به‌کارگیری سامانه پایش وضعیت هوشمند در نیروگاه‌ها مزایای متعددی به همراه دارد. از جمله این مزایا می‌توان به کاهش ناترازی در شبکه برق از طریق شناسایی سریع مشکلات، افزایش طول عمر تجهیزات با کاهش نیاز به تعمیرات مکرر، کاهش هزینه‌های نگهداری و افزایش دقت پیش‌بینی در عملکرد نیروگاه‌ها اشاره کرد.
این سامانه با استفاده از حسگر‌های پیشرفته و شبکه‌های ارتباطی داده‌ها را به‌صورت لحظه‌ای جمع‌آوری و تحلیل می‌کند. این امکان نه‌تنها عملکرد نیروگاه شریعتی مشهد را بهینه‌سازی می‌کند، بلکه می‌تواند به‌عنوان مدلی موفق برای دیگر نیروگاه‌های کشور نیز مورد استفاده قرار گیرد.
پیشگیری از خاموشی ۴۰۰ هزار خانوار با پایش لحظه‌ای تجهیزات
مدیرعامل بخش بهره‌برداری نیروگاه سیکل ترکیبی مشهد، محمدمهدی سعادتی، درباره اهمیت این مرکز می‌گوید: نیروگاه شریعتی شامل دو واحد گازی F۹ و یک واحد بخار است که به‌صورت سیکل ترکیبی فعالیت می‌کند. قابلیت ویژه این پروژه، استفاده از سیستم پایش وضعیت هوشمند است که با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های واحد‌های نیروگاه، امکان پیش‌بینی نقص‌ها و مشکلات احتمالی را فراهم می‌کند.
این فناوری با بهره‌گیری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، از توقف ناگهانی تولید انرژی جلوگیری کرده و امکان انجام تعمیرات پیشگیرانه در زمان مناسب را فراهم می‌کند. به گفته سعادتی، بسیاری از مشکلات اخیر در تأمین انرژی کشور نه به تولید، بلکه به توزیع و ذخیره‌سازی سوخت و فرآورده‌های نفتی مربوط می‌شود. انتظار می‌رود با توسعه سامانه‌های هوشمند، این چالش‌ها کاهش یابد و بهره‌وری نیروگاه‌ها افزایش پیدا کند.
مصطفی سیاوشی، مدیر اجرایی پروژه از طرف دانشگاه صنعتی شریف، با اشاره به روند اجرای این طرح، گفت: پس از انجام مطالعات اولیه و نصب حسگر‌ها بر روی توربین‌ها، مجموعه آزمایشگاهی برای تست و ذخیره‌سازی داده‌ها راه‌اندازی شد. سپس نصب سنسور‌ها و سیستم دیتابرداری در نیروگاه انجام شد و در نهایت، الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای پردازش سیگنال‌ها و پیش‌بینی وضعیت نیروگاه توسعه یافت.
پردازش ۵۰ هزار داده در ثانیه؛ گام بلند ایران در هوشمندسازی نیروگاه‌ها
این پروژه که در قالب تفاهم‌نامه‌ای با همکاری دانشگاه صنعتی شریف اجرایی شده است، مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است. از مطالعات اولیه و نصب حسگر‌های پیشرفته بر روی توربین‌ها تا پردازش سیگنال‌ها و توسعه الگوریتم‌های پیش‌بینی وضعیت، همه بخش‌های آن با مشارکت نخبگان علمی کشور انجام شده است.
به گفته مسئولان فنی این پروژه، سامانه پایش وضعیت نیروگاهی قادر است در هر ثانیه ۵۰ هزار داده را پردازش کند. این قابلیت، امکان پیش‌بینی و جلوگیری از بحران‌های ناگهانی در شبکه برق را فراهم کرده و به کاهش قطعی‌های گسترده کمک می‌کند.
با موفقیت اجرای این پروژه در نیروگاه شریعتی مشهد، انتظار می‌رود که این سامانه در سایر نیروگاه‌های کشور نیز به‌کار گرفته شده و به پایداری شبکه برق و جلوگیری از خاموشی‌های گسترده کمک کند.