به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «مفهوم‌شناسی تاریخ؛ راهنمای مطالعات تاریخی» اثری جامع و تأثیرگذار از آلان مانزلو، استاد برجسته تاریخ در دانشگاه استافوردشایر است. این کتاب که به عنوان یک مرجع ضروری برای دانشجویان و پژوهشگران تاریخ شناخته می‌شود، نگاهی عمیق و انتقادی به مفاهیم، نظریه‌ها و روش‌های تاریخ‌نگاری معاصر می‌اندازد. این کتاب اثری است که با نگاهی ژرف و همه‌جانبه به مطالعات تاریخی، درکی نوین و دقیق از پیچیدگی‌های این حوزه را به مخاطب منتقل می‌کند.
آلان مانزلو، نویسنده کتاب «مفهوم‌شناسی تاریخ؛ راهنمای مطالعات تاریخی» پرسشی را در کتاب مطرح می‌کند که چرا مورخان باید به جای تاریخ‌ورزی، وقت خود را صرف تالیف درباره تاریخ کنند؟ و در پاسخ می‌گوید دلیش این است که هیچ مورخی نمی‌تواند، بدون درک نقش خود در تاریخ، تاریخ‌ورزی کند.
سپس به مسئله مهمی تاکید می‌کند که من خودم تاریخ را چشم‌اندازی محدود در پیوند با گذشته می‌دانم. تاریخ چونان نتیجه یک کنش مکتوب فرهنگی به‌وضوح همواره درباره حال و نیازهای آن است، اما در مرتبه‌ای مهم‌تر شاید تفکر آرزومندانه مورخ را هم دربربگیرد و هرچه بیشتر درباره تاریخ تامل می‌کنم به این نتیجه می‌رسم که عاقبت تاریخ به منزله آینده گذشته چه خواهد بود.
مانزلو در این اثر، خواننده را به دنیای پیچیده مطالعات تاریخی می‌برد. او با دقت و ظرافت، مفاهیم کلیدی و اصطلاحات تخصصی را شرح می‌دهد و زمینه‌ای غنی برای درک بهتر از ماهیت و کارکرد تاریخ فراهم می‌آورد. این کتاب با پرداختن به موضوعاتی چون پست‌مدرنیسم، زبان‌شناسی، و نظریه‌های فرهنگی، افق‌های جدیدی را در مطالعات تاریخی می‌گشاید. در واقع، تاریخ در عصر پست‌مدرن خوانش‌های متفاوت و بعضاً متناقضی را پشت سر گذاشته است و مسئله مهم این است که تاریخ پژوهان تصویری کلی از آن در برابر دیدگان خود داشته باشند. این کتاب پاسخی است به این نیاز و ضرورت تاریخی.
نکته قابل‌توجه این اثر، بهره‌گیری نویسنده از منابع گسترده و تحلیل‌های دقیق است که تصویری جامع از تحولات اخیر در حوزه تاریخ‌نگاری ارائه می‌دهد. او به بررسی نقش روایت در ساخت تاریخ می‌پردازد و چالش‌های پیش روی مورخان در عصر حاضر را مورد کنکاش قرار می‌دهد. مانزلو با طرح پرسش‌های اساسی درباره ماهیت حقیقت تاریخی و امکان دستیابی به آن، خواننده را به تفکر انتقادی درباره فرآیند تولید دانش تاریخی ترغیب می‌کند. یکی از وجوه برجسته این کتاب، پرداختن به مباحث نظری پیچیده با زبانی روشن و قابل‌فهم است.
نویسنده، مفاهیم دشوار را برای مخاطبان متنوع خود قابل فهم می‌کند. او با ظرافت و تحلیل‌های موشکافانه، پیوند میان نظریه و عمل در پژوهش‌های تاریخی را به خوبی نشان می‌دهد. کتاب مفهوم‌شناسی تاریخ، با پرداختن به موضوعاتی چون تاریخ اجتماعی، تاریخ فرهنگیو تاریخ جنسیت، طیف وسیعی از رویکردهای نوین در مطالعات تاریخی را پوشش می‌دهد. نویسنده با بررسی نقش عوامل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در شکل‌گیری روایت‌های تاریخی، دیدگاهی چندبعدی به مطالعه گذشته ارائه می‌دهد. همچنین مانزلو در این اثر، به چالش‌های اخلاقی و فلسفی در پژوهش‌های تاریخی نیز می‌پردازد.
مانزلو با طرح مسائلی چون مسئولیت مورخ در قبال گذشته و حال، و نقش تاریخ در شکل‌دهی به هویت‌های فردی و جمعی، افق‌های تازه‌ای را پیش روی خوانندگان می‌گشاید. این کتاب با ارائه فهرستی جامع از منابع و مآخذ، امکان پژوهش‌های بیشتر را برای علاقه‌مندان فراهم می‌آورد. آلان مانزلو با معرفی آثار کلیدی در حوزه‌های مختلف مطالعات تاریخی، راهنمایی ارزشمند برای پژوهشگران ارائه می‌دهد.
تاریخ، همواره بی‌ثبات، شکل‌پذیر، نامطمئن و متزلزل است. تاریخ در هر زمانی مورد بازنگری قرار می‌گیرد زیرا براساس الزامات موقعیت خود مورخ ساخته شده است. حقیقت گذشته تنها می‌تواند تاریخی باشد، یعنی پایی در گذشته و چشمی به آینده داشته باشد. مانزلو در جایی دیگر می‌گوید تاریخ بیش از هر چیز، نوعی بازنمایی است و مانند هر نوع بازنمایی زیباشناختی، نوعی آفرینش. ویراست نخست این کتاب را می‌توان تاملی شخصی در سرشت و کارکرد تاریخ به‌شمار آورد.
نویسنده در مقدمه کتاب پیشنهاد می‌دهد که اگر مایل باشید می‌توانید این کتاب را یک واژه‌نامه شکاکانه معرفت‌شناختی بدانید، سپس می‌افزاید در این ویراست، ۲۹ مدخل اضافه شده که توانسته توجهات روبه‌رشد مورخان را به اخلاق و زیبایی‌شناسی، تحولات گوناگون پساگرایانه و شارحان آن‌ها و همچنین اشکال خاص تاریخ که به صورت فزانیده‌ای از آغاز سده بیست‌ویکم به این سو اهمیت یافته‌اند پوشش دهد.
ردپای زنان در بازاندیشی تاریخ‌ورزی مسئله مهمی است که از چشم پژوهشگران تاریخ دورنمانده است. در این باره چنین آمده است که هر چند ردپای بازاندیشی تاریخ‌ورزی در تکوین و بسط تاریخ فرهنگی، تاریخ جنسیت و تاریخ زنان بسیار آشکار بوده است اما این امر مستلزم ارزیابی مجدد و بسیار بنیادی‌تر چگونگی درک ما از گذشته است. نتیجه این بازاندیشی، طرح پرسش‌هایی جدی است درباره مبانی تجربی رشته تاریخ، ماهیت و کارکرد مدرک، نقش مورخ و کاربرد نظریه اجتماعی توسط او، اهمیت روایت به عنوان شکل یا شیوه‌ای از تبیین و این اندیشه بسیار اساسی پساتجربه‌گرایانه که تاریخ، همان‌قدر که اکتشاف گذشته است، ابداع گذشته هم هست. این امر پرسش‌های دیگری را نیز درباره عینیت و حقیقت در مطالعه تاریخی، روش‌شناسی مناسب و لازم برای تامین آن‌ها و تاثیر شکل بازنمایی که نتایج مطالعه در قالب آن توصیف می‌شود مطرح شده است.
این بازاندیشی تاریخ بر دو ادعای رقیب تمرکز دارد: ادعای مدرنیستی و ادعای پسامدرنیستی. ادعای مدرنیستی بر آن است که حد و مرزهای تاریخ مناسب محدود به حدود روال‌های آن برای درک عینی مدارک و ارائه تفسیرهای حقیقی است. در نقطه مقابل ادعای پسامدرنیستی این است که مرزهای تاریخ را می‌توان با فراتر رفتن از امر تجربی به منظور بررسی کامل این استدلال گسترش دارد که مورخ به لحاظ فرهنگی موقعیت‌مند است و با تالیف متن تاریخ، در حال تولید یک شکل روایی ابداعی از معرفت است.
هرچند مباحث نظری درباره چیستی تاریخ و کار مورخانه در سنت تفکر غربی عمری طولانی دارند، اما در ایران چندان شناخته‌شده نیستند. تاریخ در عصر پست‌مدرن خوانش‌های متفاوت و بعضاً متناقضی را پشت سر گذاشته است و ضروری است که تاریخ‌ورزان تصویری کلی از آن در برابر چشم داشته باشند. متنی که پیش روی دارید پاسخی است به این نیاز و در حقیقت چکیده‌ای است الفبایی از دانش متفکری که از منظر پست‌مدرنیسم به تماشای تاریخ نشسته است. کتاب حاضر از خلال بررسی مفاهیمی که ناظر بر نحوهٔ کار مورخان هستند، مرجعی انتقادی فراهم می‌آورد در باب آرا و نظریه‌هایی که باعث بازاندیشی در تاریخ و عملکرد آن شده‌اند.
آلان مانزلو (۱۹۴۷–۲۰۱۹) شارح برجسته ماهیت تفکر و عمل تاریخی، از بنیادگذاران و سردبیران نشریه «بازاندیشی تاریخ: نظریه و عمل» و استاد بازنشسته تاریخ و نظریه تاریخی است. این مورخ بریتانیایی به خاطر رویکرد ساختارشکنی و پست مدرنیستی خود به تاریخ‌نگاری شهرت داشت. او استاد بازنشسته تاریخ و نظریه تاریخی در دانشگاه استافوردشایر و استاد مدعو در دانشگاه چیچستر بود. استدلال او این است که مورخان قبل از درگیر شدن با گذشته باید تصدیق کنند که گذشته و تاریخ فضای هستی و معرفتی یکسانی ندارند. از او کتاب‌های متعددی منتشر شده است که از جمله می‌توان نام برد از تاریخ نو (۲۰۰۳)، روایت و تاریخ (۲۰۰۷) و آینده تاریخ (۲۰۱۰).
آلان مانزلو به‌تنهایی کاری کرده است کارستان. او موفق شده است ضمن ارائهٔ تفسیری شخصی از بازاندیشی در تاریخ، اثری ارزشمند و مرجع در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد. (بورلی ساوث‌گیت، دانشگاه هارتفوردشر)
سی سال پس از انتشار اصطلاحات فرهنگ و جامعهٔ ریموند ویلیامز، کتاب آلان مانزلو کار مشابهی را برای تاریخ انجام داده است. هرچند مدخل‌های این کتاب بر اساس حروف الفبا مرتب شده‌اند، اما نباید پنداشت که با نوعی فرهنگ لغت یا دانشنامه روبه‌رو هستیم. مانزلو از خواننده می‌خواهد تا در مجموعه‌ای از تأملات آگاهانه و دقیق دربارهٔ برخی از مفاهیم و مقوله‌های اصلی که در حال حاضر سرزنده‌ترین و پرهیجان‌ترین حوزه‌های تفکر تاریخی را تشکیل می‌دهند، مشارکت کند. متنی ضروری که همهٔ دانشجویان و استادان تاریخ باید آن را داشته باشند. (کیث جنکینز، دانشگاه چیچستر)
کتاب «مفهوم‌شناسی تاریخ؛ راهنمای مطالعات تاریخی» نوشته آلان مانزلو با ترجمه سید هاشم آقاجری و بهزاد کریمی در ۴۰۴ صفحه، و قیمت ۴۰۰ هزار تومان از سوی فرهنگ نشر نو منتشر شد.
∎