بررسی و بازخوانی جنایت‌ها و اقدام‌های خصمانه آمریکا در زمینه‌ها، حوزه‌ها و موضوع‌های متعدد در برهه‌های زمانی مختلف موضوع مهمی است.
وجود بیش از ۱۰۰ مورد جنایت در نیم قرن، در کارنامه سیاه آمریکا، مدعی خودخوانده حقوق بشر و مبارزه با تروریسم باید همواره مورد توجه باشد تا زاویه دید بهتری برای شناخت این کشور و واکاوی سیاست‌های اعلامی آن وجود داشته باشد.
از این رو در سلسله گزارش‌هایی ابعاد مختلفی از جنایت‌های آمریکا که با عنوان‌های کشور معتاد به اعمال تحریم، بزرگ‌ترین زندانبان جهان، مدعی دروغین مبارزه با تروریسم، اصلی‌ترین بازیگر تروریسم سازمان‌یافته، ... شناخته می‌شود، بررسی و بازخوانی می‌شود.
در سومین مورد از پرونده ویژه سیاهه جنایت‌های آمریکای مدعی حقوق بشر، اعتیاد این کشور به اعمال تحریم علیه علیه کشور‌های مستقل به‌ویژه ایران می‌پردازیم.
- بیشتر بخوانید:
- سیاهه جنایت‌های آمریکا علیه ایران؛ رویه تغییرناپذیر یک خصومت تاریخی
- بازخوانی میراث جنگی آمریکا در افغانستان؛ نقض حقوق بشر به بهانه مبارزه با تروریسم
اعتیاد درمان‌ناپذیر آمریکا به تحریم
محققان حوزه تحریم، تحریم‌ها را ابزاری ادعایی برای اصلاح سیاست کشور هدف یا احیای وضعیت موجود یا توافق در معرض خطر در نظر می‌گیرند، اما وزن تلافی‌جویی و ماجراجویی تحریم‌ها در تصمیم‌گیری‌های واشنگتن برای به‌اصطلاح اصلاح سیاست کشور هدف در دهه‌های اخیر افزایش یافته است.
همین امر دست‌کم یکی از دلایل مهم گسترش بی‌پروای تحریم‌های آمریکا علیه دیگر کشورهاست که بدون در نظر گرفتن پیامد‌ها و منطق استراتژیک اعمال می‌شوند.
اعتیاد آمریکا به استفاده از ابزار تحریم، این کشور را در کانون تحریم و سیاست‌های تحریمی جهان قرار داده است؛ آمریکا در دهه‌های گذشته اعمال تحریم را به ابزار ویژه در سیاست خارجی خود تبدیل کرده تا از طریق آن بتواند با تحمیل فشار، کشور‌های هدف را به تن دادن به خواسته‌های واشنگتن ناچار سازد.
کتاب آگاته دمارایس (Agathe Demarais) به نام چگونه تحریم‌ها جهان را در برابر منافع آمریکا شکل می‌دهند، توضیحاتی را درباره تاریخ تحریم‌های آمریکا علیه کشور‌های مختلف ارائه می‌دهد؛ در این کتاب شواهد متعددی از پیامد‌های انسانی تحریم‌ها تا تاثیر آن‌ها بر بازار‌های کالا‌های جهانی ارائه شده است.
در عین حال، دفتر پاسخگویی دولت آمریکا اذعان کرده که سازمان‌های فدرال ارزیابی‌های جامعی از میزان اثربخشی تحریم‌ها در تحقق اهداف سیاست خارجی آمریکا ندارند؛ این بدان معنا است که با توجه به میزان تحریم‌هایی که واشنگتن اعمال می‌کند، برآورد‌ها در مورد تاثیر خاص تحریم‌ها بسیار محدود است.
تحریم‌های اعمالی آمریکا ضمن نقض حقوق و قوانین بین‌الملل و ساختار چندجانبه‌گرایی جهانی، نقش آشکار و غیرقابل تردیدی بر نقض حقوق بشر مردم کشور‌های هدف دارند؛ هرچند آمریکا ادعا می‌کند که استثنا‌های بشردوستانه‌ای را در اعمال تحریم‌ها در نظر می‌گیرد.
وابستگی روزافزون آمریکا به اعمال تحریم‌ها علیه کشور‌های مستقل در حالی رخ می‌دهد که اثربخشی این ابزار به موازات زیر سوال رفتن گزینه نظامی واشنگتن به شکل قابل توجهی در سیر نزولی قرار دارد.
به نظر می‌رسد واشنگتن خود نیز به این درک رسیده که ابزار تحریم این کشور به دلایل متعددی بی‌اثر شده است و به همین دلیل تلاش می‌کند تا به زعم خود با به‌روزرسانی این سیاست شکست‌خورده تحت عنوان کارزار فشار حداکثری به مسیر خود ادامه دهد.
دیپلماسی اجبار آمریکا علیه ایران؛ یک شکست غیرقابل انکار
آمریکا از زمان پیروزی انقلاب اسلامی دست به انتخاب دیپلماسی اجبار در برخورد با ایران زده است؛ واشنگتن به دلیل درک واقعیت توانمندی‌های نظامی ایران ضمن اجتناب از ورود به درگیری نظامی، به دیپلماسی مقرون به صرفه، اما شکست‌خورده اجبار روی آورده است.
دیپلماسی اجبار استراتژی ظاهرا جذابی است که بازیگران بین‌المللی در شرایط دیپلماتیک ویژه در شرایط دشوار یا مبهم به‌کار می‌گیرند؛ در دیپلماسی اجبار از ابزار و اقدام‌های مختلفی استفاده می‌شود که در ویژگی تنبیهی بودن، مشترک هستند؛ اعمال تحریم یکی از این ابزار است.
آمریکا طی بیش از چهار دهه گذشته با گسترش دادن تحریم‌های ضدایرانی به تحت تحریم قرار دادن افراد، تلاش کرده است تا به هدف‌ها و خواسته‌های نامشروع خود در قبال ایران دست یابد، اما در نهایت با سناریوی تکراری به سنگ خوردن تیر‌های خود مواجه شده است.
دلیل‌های متعددی برای شکست دیپلماسی اجبار آمریکا علیه ایران وجود دارد: نامشروع بودن خواسته‌های آمریکا، استاندارد‌های دوگانه آمریکا در قبال ایران به‌ویژه در زمینه معاهده‌ها و پیمان‌های بین‌المللی، نبود پشتوانه اجرایی برای تحریم‌های آمریکا در سطوح مختلف و در نهایت انگیزه مقاومت و پیروزی ایران در برابر اجبار و تحریم.
فهرست تحریم‌های آمریکا علیه ایران
آمریکا از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ۱۳۵۷ (۱۹۷۹) تاکنون از انواع مختلف تحریم‌ها به‌عنوان ابزاری کلیدی در سیاست خارجی خود علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده کرد؛ هرچند سابقه استفاده آمریکا از ابزار تحریم علیه ایران به اردیبهشت ۱۳۳۰ در میانه تلاش دولت مصدق برای ملی کردن صنعت نفت بازمی‌گردد.
اعمال تحریم نفت ایران در اردیبهشت ۱۳۳۰ نخستین تحریم نفتی در تاریخ ایران بود.
شمار تحریم‌های اعمال‌شده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران قابل توجه است، به‌عنوان مثال فقط در دولت جو بایدن، چهل‌وششمین رئیس‌جمهور آمریکا ۵۰۰ تحریم علیه ایران وضع شد.
در حال حاضر، تحریم‌های آمریکا بر موسسه‌ها، نهاد‌ها و افراد مرتبط با صنایع موشکی، تسلیحات نظامی، فناوری هسته‌ای، انرژی، صنعت نفت، خدمات بانکداری، صنایع کشتیرانی، تجارت بین‌المللی، صنعت بیمه، فلزات و معادن، ... اعمال می‌شوند؛ ضمن اینکه حوزه تجارت شرکت‌های خارجی با جمهوری اسلامی ایران نیز تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد.
مراجع مختلفی در آمریکا برنامه تحریم‌های این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران را پیش می‌برند؛ دستور‌های اجرایی رئیس‌جمهور و مراجع تعیین‌شده در قوانین عمومی مصوب کنگره آمریکا از آن جمله هستند.
الف) دستور‌های اجرایی روسای جمهور آمریکا برای اعمال تحریم، محدودیت و ممنوعیت علیه جمهوری اسلامی ایران
دستور‌های اجرایی روسای جمهور آمریکا با هدف اعمال ممنوعیت، محدودیت و تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر هستند:
- نخستین تحریم آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران با دستور اجرایی رئیس‌جمهور وقت این کشور در سال ۱۳۵۸ اعمال شد؛ مصادره اموال دولتی ایران در نوامبر ۱۹۷۹ (آبان ۱۳۵۸)
- ممنوعیت هرگونه صادرات به ایران در آوریل ۱۹۸۰ (فروردین ۱۳۵۹)
- ممنوعیت هرگونه معامله با ایرانیان و ممنوعیت واردات از ایران و همه سفر‌ها «از» و «به» ایران و توقیف همه تجهیزات نظامی خریداری‌شده یا سفارش داده‌شده ایران در آوریل ۱۹۸۰ (فروردین ۱۳۵۹)
- انتقال دارایی‌های دولت ایران در خاک آمریکا به دولت این کشور در ژانویه ۱۹۸۱ (بهمن ۱۳۵۹)
- انتقال دارایی‌های دولت ایران از خارج از کشور به دولت آمریکا در ژانویه ۱۹۸۱ (بهمن ۱۳۵۹)
- انتقال دارایی‌هایی نگهداری‌شده ایران در بانک‌های داخلی آمریکا به دولت این کشور در ژانویه ۱۹۸۱ (بهمن ۱۳۵۹)
- انتقال دارایی‌های مالی دولت ایران در موسسه‌های غیربانکی آمریکا به دولت این کشور در ژانویه ۱۹۸۱ (بهمن ۱۳۵۹)
- ممنوعیت صادراتی به ایران با ادعای اعمال محدودیت بر به‌اصطلاح کالا‌های دارای کاربرد دوگانه در سپتامبر ۱۹۸۴ (مهر ۱۳۶۳)
- ممنوعیت هرگونه واردات از ایران به استثنای نشریه‌ها و مطالب برای نشر خبر و محصولات تصفیه‌شده نفتی از کشور‌های ثالث واردکننده مواد خام نفتی ایرانی در اکتبر ۱۹۸۷ (آبان ۱۳۶۶)
- ممنوعیت واردات از ایران در اکتبر ۱۹۸۷ (آبان ۱۳۶۶)
- ممنوعیت سرمایه‌گذاری همه شرکت‌های آمریکایی در ایران با توجه به توسعه منابع نفتی این کشور در مارس ۱۹۹۵ (اسفند ۱۳۷۳)
- ممنوعیت هرگونه تجارت (صادرات و واردات) و سرمایه‌گذاری متقابل میان ایران و آمریکا در می ۱۹۹۵ (ادیبهشت ۱۳۷۴)
- تشدید قانون تحریم ایران در آگوست ۱۹۹۷ (مرداد ۱۳۷۶)
- مسدودسازی اموال و ممنوعیت انجام معاملات برخی از افراد ایرانی به بهانه نقض حقوق بشر در سپتامبر ۲۰۰۱ (مهر ۱۳۸۰) و به‌روزرسانی شده در سپتامبر ۲۰۱۹ (شهریور ۱۳۹۸)
- مصادره دارایی‌های افراد ایرانی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران در ژوئن ۲۰۰۶ (خرداد ۱۳۸۵)
- مسدود کردن اموال برخی از افراد ایرانی با ادعای نقض حقوق بشر در سپتامبر ۲۰۱۰ (مهر ۱۳۸۹)
- مسدود شدن اموال دولت و موسسه‌های مالی ایران درفوریه ۲۰۱۲ (بهمن ۱۳۹۰)
- مسدود کردن اموال و املاک و ورود برخی از افراد ایرانی به آمریکا به بهانه نقض حقوق بشر از طریق فناوری اطلاعات در آوریل ۲۰۱۲ (اردیبهشت ۱۳۹۱)
- ممنوعیت برخی از معاملات و تعلیق ورود برخی از افراد به آمریکا در می ۲۰۱۲ (اردیبهشت ۱۳۹۱)
- اعمال مجدد برخی از تحریم‌ها علیه ایران درپی خروج آمریکا از برجام در آگوست ۲۰۱۸ (مرداد ۱۳۹۷)
- اعمال تحریم‌ها علیه بخش‌های آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران در می ۲۰۱۹ (اردیبهشت ۱۳۹۸)
- اعمال برخی تحریم‌ها علیه شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس ایران و زیرمجموعه‌ها و نمایندگی‌های فروش آن در خارج از کشور در ژوئن ۲۰۱۹ (تیر ۱۳۹۸)
- اعمال تحریم‌های اضافی علیه ایران در ژانویه ۲۰۲۰ (دی ۱۳۹۸)
- مسدود کردن اموال برخی از افراد ایرانی به بهانه فعالیت‌های تسلیحاتی در سپتامبر ۲۰۲۰ (شهریور ۱۳۹۹)
ب) تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران
برخی از مهم‌ترین تحریم‌های اعمال‌شده آمریکا (اعم از وزارت خزانه‌داری، کنگره، ...) علیه جمهوری اسلامی ایران عبارتند از:
- ممنوعیت صادرات سلاح و جنگ‌افزار نظامی به ایران در نوامبر ۱۹۷۹ (آبان ۱۳۵۸)
- تحریم‌های صادراتی علیه ایران به بهانه حمایت ایران از تروریسم در ژانویه ۱۹۸۴ (بهمن ۱۳۶۲)
- ممنوعیت صادرات کالا به ایران در اکتبر ۱۹۸۷ (آبان ۱۳۶۶)
- (قانون تحریم ایران و لیبی موسوم ایسا) ممنوعیت سرمایه‌گذاری بیش از ۲۰ میلیون دلاری در سال در بخش انرژی ایران در آگوست ۱۹۹۶ (مرداد ۱۳۷۵)
- (قانون داماتو) اعمال تحریم علیه شرکت‌های غیرآمریکایی فروشنده فناوری‌های صنعت نفت به ایران در سپتامبر ۱۹۹۵ (شهریور ۱۳۷۴)
- (مجازات ایران و لیبی) اعمال تحریم علیه ایران در آگوست ۱۹۹۶ (مرداد ۱۳۷۵)
- تحریم پست بانک ایران و چند شرکت نفتی، انرژی و بیمه تحت اداره دولت ایران در بخش‌های مختلف جهان در ژوئن ۲۰۱۰ (خرداد ۱۳۸۹)
- تحریم ایران‌ایر و یکی از اپراتور‌های کشتیرانی بندر‌های ایران در ژوئن ۲۰۱۱ (تیر ۱۳۹۰)
- تحریم چند شرکت کشتیرانی ایران در دسامبر ۲۰۱۱ (آذر ۱۳۹۰)
- تحریم بانک مرکزی ایران در ژانویه ۲۰۱۲ (دی ۱۳۹۰)
- تحریم بانک تجارت ایران در ژانویه ۲۰۱۲ (بهمن ۱۳۹۰)
- تحریم یک شرکت هواپیمایی و چند فرمانده نظامی ایران در مارس ۲۰۱۲ (فروردین ۱۳۹۱)
- تحریم چند شرکت پتروشیمی در می ۲۰۱۲ (خرداد ۱۳۹۱)
- تحریم ده‌ها شرکت و موسسه مالی ایران مربوط به وزارت دفاع، نیرو‌های مسلح، سازمان صنایع فضایی ایران، شرکت خطوط کشتیرانی ایران و سپاه پاسداران و تحریم ده‌ها کشتی و موسسه و نهاد وابسته به شرکت نفتکش ملی ایران در جولای ۲۰۱۲ (تیر ۱۳۹۱)
- تحریم چند شرکت و شهروند ایرانی به اتهام ارتباط با فعالیت هسته‌ای ایران در دسامبر ۲۰۱۲ (دی ۱۳۹۱)
- اعمال تحریم علمی سازمان IEEE علیه ایران در سال ۲۰۰۲ (۱۳۸۱)
- تحریم بانک‌های ایرانی و تعدادی از نهاد‌ها و شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران در اکتبر ۲۰۰۷ (آبان ۱۳۸۶)
- اعمال تحریم مایکروسافت و یاهو علیه ایران در ۲۰۰۷ (۱۳۸۶)
- (قانون محدودیت صدور ویزا) لغو معافیت‌های صدور ویزا برای برخی از افراد ایرانی از ژانویه ۲۰۱۶ (بهمن ۱۳۹۴)
- (قانون مقابله با مخالفان آمریکا از طریق اعمال تحریم موسوم به کاتسا) اعمال تحریم بر برنامه‌های ایران در زمینه‌های موشک‌های بالستیک و سپاه پاسداران در آگوست ۲۰۱۷ (مرداد ۱۳۹۶)
- اعمال تحریم وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه ده‌ها فروند کشتی و نفتکش مرتبط با ایران در ژوئن ۲۰۲۰ (خرداد ۱۳۹۹)
- اعمال تحریم وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه ۱۲ نهاد و بانک ایرانی، نهاد‌های وابسته به سپاه پاسداران، شخصیت‌های وابسته به سازمان هوافضا و سپاه پاسداران در اکتبر ۲۰۰۷ (آبان ۱۳۸۶)
- آغاز دور جدید تحریم‌ها علیه بخش‌های انرژی، بانکی، حمل‌ونقل و صنایع کشتی‌سازی ایران از نوامبر ۲۰۱۸ (آبان ۱۳۹۷)
- تحریم چند فرد و نهاد ایرانی به بهانه نقض حقوق بشر در می ۲۰۱۸ (خرداد ۱۳۹۷)
- تحریم دانشگاه‌های داخل ایران به بهانه فعالیت علمی در عرصه انرژی هسته‌ای در ژانویه ۲۰۱۹ (بهمن ۱۳۹۷)
- مسدود کردن تراکنش‌های مالی کانال سوئیس مربوط به بیماران مبتلا به سرطان و نیازمند پیوند اعضا در ژانویه ۲۰۲۰ (بهمن ۱۳۹۸)
- تحریم سازمان فضایی، مرکز تحقیقات فضایی و پژوهشگاه‌های فضایی ایران در سپتامبر ۲۰۱۹ (شهریور ۱۳۹۸)
- جدیدترین تحریم آمریکا علیه ایران در دولت دوم دونالد ترامپ: تحریم علیه بخش‌های انرژی، کشتیرانی و نفت در ۵ فوریه ۲۰۲۵ (۱۷ بهمن ۱۴۰۳)
ایران؛ الگوی مقاومت در برابر تحریم‌ها
ایستادگی جمهوری اسلامی ایران در مقابل تحریم‌ها طی بیش از چهار دهه گذشته سبب شده است که کشورمان به الگوی مقاومت در برابر تحریم و فشار تبدیل شود.
تردیدی نیست که تحریم‌های آمریکا علیه ایران به دلیل داشتن وجوه و ابعاد آشکار غیراخلاقی و غیرانسانی سبب تحمیل رنج به مردم کشورمان به‌ویژه بیماران شده‌اند، اما واقعیت این است که هیچ‌یک از این تحریم‌ها سبب نشدند تا مردم ایران حتی لحظه‌ای به ترک مقاومت در برابر فشار‌ها فکر کنند.
آمریکا به عنوان مدعی خودخوانده حقوق بشر در حالی بر اعمال تحریم‌ها ازجمله تحریم حقوق بشری علیه ایران تاکید دارد که عامدانه چشم بر نقض‌های گسترده حقوق بشر در خاک خود و شرکا و متحدانش و جنایت‌های حقوق بشری فرامرزی خود می‌بندد.
ادامه دارد...