پیرو انتشار گزارشی با عنوان «تحریم‌ها و ناترازی انرژی» در مورخ 10 بهمن 1403 آن روزنامه، پاسخ شرکت توانیر به شرح ذیل ارسال میشود. خواهشمند است دستور فرمایید حسب ماده ۲۳ فصل ششم قانون مطبوعات و به منظور آگاهی خوانندگان و تنویر افکار عمومی، پاسخ ارسالی در همان بخش با تیتر ذیل انتشار یابد.
تلفات شبکه برق ایران هم‌تراز با کشورهای پیشرفته
وقتی صحبت از تلفات شبکه برق به میان می‌آید، مطالب باید دقیق و ساختا‌ریافته باشد. اینکه عددی معادل حجم سوخت را به طور کلی برای تلفات بیان کنیم، کارشناسانه نیست. در‌واقع اگر به دنبال سازندگی هستیم، ضمن صداقت در کلام و آمار، نباید با تولید محتوای ناصواب نگاه عمومی جامعه را منحرف کرده و باعث تشویش اذهان عمومی و پایمال‌کردن خدمات صادقانه و شبانه‌روزی فعالان این حوزه شویم. تلفات برق در همه کشورها به دو دسته تلفات فنی و غیرفنی تقسیم میشود؛ از‌این‌رو بیان عدد مطلق برای معادل انرژی برق هدر‌رفته در کشور که حاصل‌جمع هر دو این تلفات بوده و فقط تلفات فنی نیست، نیاز به مراقبت بیشتری دارد. بخشی از تلفات برق کشور مربوط به بخش غیرفنی است، نظیر: استفاده غیرمجاز از شبکه عمومی برق کشور، دست‌کاری دستگاه‌های شمارشگر (کنتورها) و نداشتن دقت مناسب دستگاه‌های اندازه‌گیری که متأسفانه ظهور پدیده استخراج رمز‌ارز آن‌هم به صورت غیرمجاز، به این موضوع دامن زده و موجب افزایش سهم تلفات غیرفنی برق شده است که تعدی مستقیم به حقوق عامه مردم (حق‌الناس) است، البته وزارت نیرو برای هر‌یک از این موارد غیرفنی برنامه عملیاتی دارد. تلفات فنی شبکه‌های توزیع برق کشور در شرایط طبیعی قرار داشته و در چنین شرایطی با اقدامات بسیار هزینه‌بر مانند تعویض ترانسفورماتورها با انواع بسیار کم‌تلفات، می‌توان تلفات فنی را کاهش داد، اما از آنجایی‌که تلفات ترانسفورماتورها بخش کوچکی از تلفات کل را شامل میشود، اثر این اقدام چندان درخورتوجه نیست و در مقایسه با هزینه‌های سرسام‌آور آن ممکن است توجیه اقتصادی پیدا نکند. توضیح اینکه ترانسفورماتورهای جدید استفاده‌شده در بخش توزیع برق کشور، از نیمه دوم سال 1393 تاکنون از نوع کم‌تلفات بوده و در شرایط مطلوب هستند. درباره دیگر روش‌ها مانند افزایش سطح مقطع شبکه نیز تقریبا وضع به همین منوال است. در‌حال‌حاضر تلفات در بخش انتقال کشور حدود ۲.۵ درصد و تلفات بخش توزیع به حدود ۹.۲ درصد رسیده است.
لازم به ذکر است، با تلاش‌های همه‌جانبه و شبانه‌روزی در صنعت برق، این اعداد در حدود ۱۰ سال قبل در انتقال شش درصد و در توزیع در بعضی مناطق بیش از ۲۰ درصد (متوسط ۱۶ درصد) بود و با هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی انجام‌شده، مقرر شده تا پایان برنامه هفتم، تلفات شبکه برق کشور به کمتر از ۱۰ درصد یعنی (۸.۵ درصد) کاهش یابد (هرچند در استاندارد وزارت نیرو در شرایط ایدئال کشور از نظر اقتصادی-سیاسی، شش درصد در تابستان و ۴.۵ درصد در زمستان اعلام شده است). در ۱۰ سال اخیر میزان تلفات فنی انتقال، فوق توزیع و توزیع شبکه برق کشور پنج درصد کاهش یافته که این تلفات به پراکندگی مراکز مصرف و سطوح ولتاژ، موقعیت نیروگاه‌ها در شبکه سراسری برق و کیفیت تجهیزات شبکه وابسته است. میزان تلفات در کشورهای پیشرفته دنیا معمولا بین پنج تا ۱۰ درصد است. در همین حال، در راستای کاهش تلفات، برنامه‌هایی از‌جمله محدودکردن دسترسی به شبکه و طرح‌های اصلاح ساختار شبکه از مدت‌‌ها پیش در دستور کار قرار گرفته که طرح تبدیل شبکه‌های مسی به کابل خودنگهدار به طور جدی در سراسر کشور در دست پیگیری است. اجرای این طرح از سال‌های قبل آغاز شده و از ابتدای امسال تاکنون نیز بیش از شش‌هزارو 500 کیلومتر از شبکه‌های توزیع برق به کابل خودنگهدار تبدیل شده و این روند تا پایان شبکه‌های مسی فاقد روکش ادامه خواهد داشت. از آنجایی که در قالب این طرح، نقاط ضعف احتمالی شبکه و موارد فرسودگی نیز برطرف میشود، کاهش تلفات فنی (هرچند محدود) را نیز به دنبال خواهد داشت. در قالب طرح‌های اصلاح ساختار شبکه نیز بخشی از تأسیسات و تابلوهای برق و کنتورهای مشترکان (عمدتا پراکنده و غیرآپارتمانی) از دسترس خارج و به بالای پایه‌های شبکه منتقل می‌شوند.
به‌این‌ترتیب ضمن ایجاد ایمنی بیشتر و ایجادنشدن مزاحمت برای قرائت کنتور، امکان دسترسی به کنتور و ایجاد اختلال در عملکرد آن به حداقل می‌رسد. تست و بازرسی مستمر کنتورها و لوازم اندازه‌گیری و تعویض کنتورهای معیوب نیز اقدامی مؤثر در این زمینه است که به‌عنوان یک فعالیت جدی پیگیری میشود. تلفات شبکه برق ایران در سال‌های اخیر از تلفات شبکه برق مکزیک، ترکیه و برزیل کمتر بوده است؛ این تلفات ناشی از مقاومت ذاتی سیم‌ها و تجهیزات شبکه در مقابل عبور جریان الکتریکی بوده و میزان آن تابعی از وسعت شبکه، فاصله مراکز مصرف برق از نیروگاه‌ها و نوع و میزان برق مصرفی مشترکان است؛ بنابراین رقم تلفات در کشورهای مختلف ناشی از موارد یادشده، متفاوت است. اما یکی از عوامل مؤثر بر افزایش میزان تلفات، استفاده غیرمجاز از برق است که مقابله با این عامل نیازمند عزم همه سیاست‌گذاران و نیز مقام‌های محلی و گروه‌های اجتماعی مؤثر است. دراین‌بین، شبکه برق اسپانیا از نظر وسعت، پراکندگی و نوع بار به شبکه برق ایران نزدیک‌تر و قابل مقایسه‌تر است و طبق آمار میزان تلفات برق در ایران جمعا کمی بیش از ۱۱ درصد و در اسپانیا ۹.۶ درصد تعیین شده است.
کمترین تلفات برق مربوط به چین با عدد ۵.۵ درصد و بیشترین تلفات شبکه انتقال توزیع و فوق توزیع مربوط به عراق با عدد ۵۰.۶ درصد است. بعد از عراق، هند با عدد ۱۹.۴ درصد، پاکستان ۱۷.۴ درصد، برزیل ۱۵.۸ درصد، ترکیه ۱۴.۸ درصد، مکزیک ۱۳.۶ درصد، خاورمیانه و شمال آفریقا ۱۳.۶ درصد، بعد از ایران بیشترین میزان تلفات برق را دارند و از کشورهایی که میزان تلفات آنها کمتر از ایران است، می‌توان به پرتغال با ۱۰ درصد، اسپانیا ۹.۶ درصد، کانادا ۸.۹ درصد، آفریقای جنوبی ۸.۴ درصد و انگلستان ۸.۳ درصد اشاره کرد. این در حالی است که میانگین جهان در میزان تلفات شبکه برق ۸.۳ درصد شناخته شده و کشورهای ایتالیا با هفت درصد، فرانسه ۶.۴ درصد، آمریکا ۵.۹ درصد و چین ۵.۵ درصد کمترین میزان تلفات را در کل دنیا دارند.